Covid-19’un Sosyal Güvenlik Sistemi Mali Sürdürülebilirliği Üzerindeki Etkisinin TOPSIS Yöntemi ile İncelenmesi

Yıl 2022, Sayı: 21, 784 - 807, 15.11.2022

Ferit Sevim , İsmail Ağırbaş , Gökhan Yılmaz

https://doi.org/10.21441/sosyalguvence.1120487

Öz

Covid- 19 pandemisi, halihazırda mali sürdürülebilirlik açısından sorunlar yaşayan sosyal güvenlik sistemlerini olumsuz bir şekilde etkilemiştir. Bu çalışmada, covid-19 pandemisinin sistemin mali sürdürülebilirliği üzerindeki etkisi çok kriterli karar verme yöntemi kullanılarak kanıta dayalı verilerle ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada, farklı çalışma alanlarına uygulanabilen Technique for Order Preference by Similarity (TOPSIS) yöntemi sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliği ve yıllık performans düzeyleri üzerine değerlendirme yapılmıştır. Çalışmada sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliğini etkileyen 9 farklı kriter kullanılmıştır. Veriler, Sosyal Güvenlik Kurumu Veri Uygulaması veri tabanından elde edilmiştir. Çalışmaya 2014-2021 yılları arasındaki veriler dahil edilmiştir. Çalışmanın bulguları özel hastanelerde, kamu ikinci ve üçüncü basamak hastanelerinde, üniversite hastanelerinde müracaat başına düşen fatura tutarları ile reçete başına düşen fatura tutarında artış olduğunu göstermektedir. İdeal değere en yakın Ci değerinin 2015 yılı (Ci2015=0,939) olduğunu; en uzak Ci değerinin 2020 yılına (Ci2020=0,153) ait olduğunu göstermektedir. Elde edilen Ci değerlerinin belirli bir aralık içinde seyrettiği görülürken, pandemi ile birlikte 2020 yılında negatif ideal yönünde ciddi bir kırılım olduğu saptanmıştır. Sonuç olarak mevcut durumda sorunlar yaşayan sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliği, küresel anlamda yaşanan pandemi kaynaklı ekonomik ve sosyal sorunlar ile sağlık politikacıları için daha da önemli kritik bir eşiğe gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Sosyal Güvenlik Sistemi, Sürdürülebilirlik, TOPSIS, Çok Kriterli Karar Verme

Examining the Impact of Covid-19 On The Financial Sustainability of the Social Security System by TOPSIS Method

Öz

The Covid-19 pandemic has negatively affected social security systems already experiencing financial sustainability problems. In this study, the effect of the COVID-19 pandemic on the financial sustainability of the system was tried to be revealed with evidence-based data using a multi-criteria decision-making method. In the study, the social security system’s sustainability and annual performance levels were evaluated by technique for order preference by similarity (TOPSIS) method, which can be applied to different workplaces. In the study, 9 different criteria affecting the sustainability of the social security system were used. The data were obtained from the Social Security Institution Data Practice database. Data between 2014 and 2021 were included in the study. The findings of the study show that there is an increase in the invoice amount per application and the invoice amount per prescription in private hospitals, public secondary and tertiary hospitals, and university hospitals. The findings show that the Ci value closest to the ideal value is in 2015 (Ci2015=0,9318) and the farthest Ci value belongs in 2020 (Ci2020=0,1404). While the obtained Ci values were found to be within a certain range, it was determined that the pandemic in 2020 caused a major breakdown in the direction of the negative ideal. As a result, the sustainability of the social security system, which is currently experiencing problems, and the economic and social problems experienced globally with the pandemic have reached an even more important critical threshold for health politicians.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Social Security System, Sustainability, Multi-criteria Decision Making, TOPSIS

Kaynakça

• Acar, İ. A., & Kitapcı, İ. (2008). Sosyal Güvenliğin Demografik Boyutu: Türkiye’deki Emeklilik Sistemindeki Değişim. Maliye Dergisi, 154, 77-98.
• Aydın, U. (2020). Covid-19 Pandemisi; İş Ve Sosyal Güvenlik Hukuku Alanında Yarattığı Sorunlar ve Çözüm Önerileri. İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6(2), 181-214.
• Bayri, O. (2013). Türkiye’de Sosyal Güvenlik Sisteminin Kurum Ve Kapsam Olarak Gelişimi Ve Sosyal Güvenlik Adaleti. Sosyal Güvenlik Dergisi, 3(2), 18-60.
• Behzadian, M., Otaghsara, S. K., Yazdani, M., & Ignatius, J. (2012). A State-Of The-Art Survey Of Topsıs Applications. Expert Systems With Applications, 39(17), 13051-13069.
• Billig, A., & Ménard, J.D. (2013). Actuarial Balance Sheets As A Tool To Assess The Sustainability Of Social Security Pension Systems, International Social Security Review, 66 (2), 31-52.
• Binay, M. (2021). OECD Ülkelerinde Sosyal Güvenlik Harcamalarının Ekonomik Büyümeye Etkisinin Dinamik Panel Veri Analizi ile İncelenmesi. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 11(2), 414-422.
• Canbay, T., & Demir, M. (2013). Türkiye’de sosyal güvenlik açıkları ve sosyal güvenlik ahlakı. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 20(2), 303-315.
• Chen, S. J., & Hwang, C. L. (1992). Fuzzy Multiple Attribute Decision Making Methods. In Fuzzy Multiple Attribute Decision Making (Pp. 289-486). Springer, Berlin, Heidelberg.
• Cheng-Ru Wu, Lın Chin-Tsai, & Tsaı Pei-Hsuan, (2008), Financial Service Of Wealth Management Banking: Balanced Scorecard Approach, Journal Of Social Sciences, 4 (4), s.255-263.
• Çınar, İ., & Özsoy, C. E. Kamu Sağlık Harcamalarının Özel Sektör Sağlık Harcamalarına Yönelik Dışlama ve Destekleme Etkisi: Türkiye İçin Ampirik Bir Analiz. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 25(1), 155-174.
• Dağ, M (2019). Sosyal Güvenlik Bütçe Açıklarının Sürdürülebilirliği: 2009-2018 Türkiye Örneği. Journal Of Yaşar University, 14(56), 369-378.
• De Farias Aires, R. F., & Ferreira, L. (2019). A New Approach To Avoid Rank Reversal Cases İn The Topsıs Method. Computers & Industrial Engineering, 132, 84-97.
• Dinh, H. T. (1999), “Fiscal Solvency And Sustainability İn Economic Management”, The World Bank Working Paper, No: 2213, World Bank: Washington Dc.
• Egeli, H. & Özen, A. (2009) “Türkiye’de Sosyal Güvenlik Sisteminin Yeniden Yapılandırılmasına Yönelik Reform Sürecinin Değerlendirilmesi”, Mevzuat Dergisi, 12(142).
• Ferreira, L., Borenstein, D., Righi, M. B., & De Almeida Filho, A. T. (2018). A Fuzzy Hybrid İntegrated Framework For Portfolio Optimization İn Private Banking. Expert Systems With Applications, 92, 350-362.
• Gökbayrak, Ş. (2022). Zor Zamanlarda Sosyal Güvenliği Yeniden Düşünmek Sosyal Güvenlik Ve Gelirin Yeniden Dağılımı. Çalışma Ve Toplum, 72(1).
• Gümüş, E. (2010). Türkiye’de Sosyal Güvenlik Sistemi: Mevcut Durum, Sorunlar Ve Öneriler, Seta Analiz, 24, 1-24.
• Güner, Z. (2015). Uzun Ömürlülük Riskinin Sosyal Güvenlik Sistemi Dengesine Etkisi. Sosyal Güvence, (7), 58-82.
• Gürdal, T. & Ocak, N. (2012). Türkiye’de Sosyal Güvenlik Sisteminin Sorunları Ve Yapılan Değişikliklerin Etkinlik Ve Sürdürülebilirlik Açısından Değerlendirilmesi, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 49 (568), 53-81.
• Güzel, A. (2005). Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Öngörülen Reform Mevcut Sorunlara Çözüm Mü? Çalışma ve Toplum, 4(7), 61-76.
• Hwang, C. L., & Yoon, K. (1981). Methods For Multiple Attribute Decision Making. In Multiple Attribute Decision Making (Pp. 58-191). Springer, Berlin, Heidelberg.
• ILO (2021). World Employment And Social Outlook: Trends 2021, International Labour Office – Geneva.
• ILO (2001). Social Security: Issues, Challenges And Prospects, Sixth İtem On The Agenda, International Labour Office Geneva, International Labour Conference 89th Session 2001, Report Vı, http://www.ilo.org/public/english/standards/relm/ilc/ilc89/pdf/rep-vi.pdf adresinden ulaşılmıştır. (Erişim: 24 Ocak 2022).
• İşlek, E., Özatkan, Y., Uslu, M. K. B., Arı, H. O., Çelik, H., & Yıldırım, H. H. (2021). Türkiye’de Covıd-19 Pandemisi Yönetimi Ve Sağlık Politikası Stratejileri. Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı Dergisi, 4(2), 54-65.
• Kalkınma Bakanlığı (2014). Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 Sosyal Güvenlik Sisteminin Sürdürülebilirliği Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara: Kalkınma Bakanlığı.
• Köktaş, A., & Gölçek, A. G. (2020). Türkiye'de Sosyal Güvenliğin Finansmanı: Sosyal Güvenlik Kurumu Ve Mali Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme. In (Pp. 53-71).
• Lai, Y. J., Liu, T. Y., & Hwang, C. L. (1994). Topsis For Modm. European Journal Of Operational Research, 76(3), 486-500.
• OECD (2018), Health at a Glance: Europe 2018: State of Health in the EU Cycle, OECD Publishing, Paris/European Union, Brussels, https://doi.org/10.1787/health_glance_eur-2018-en.
• Özmen, Z. (2017). “Sosyal Güvenlik Reformu Bağlamında Türk Sosyal Güvenlik Sistemi Finansmanının Değerlendirilmesi”, Vol:3, Issue:13; pp:388-397 (ISSN:2149-8598).
• Parida, A. & Kumar, U. (2006). Applications And Case Studies Maintenance Performance Measurement (Mpm): İssues And Challenges. Journal Of Quality İn Maintenance Engineering, 12(3), 239-251.
• Plamondon, P., Drouin, A., Binet, G., Cichon, M., Mcgillivray, W.R., Bédard, M. & Perez- Montas. H. (2002), Quantitative Methods İn Socıal Protection Series, Actuarial Practice İn Social Security, International Labour Office, Geneva.
• Ren, L., Zhang, Y., Wang, Y., & Sun, Z. (2007). Comparative Analysis Of A Novel M-Topsıs Method And Topsıs. Applied Mathematics Research Express, 2007.
• Sammour, G., Alghzawi, A., & Vanhoof, K. (2020). A Fuzzy Cognitive Map Approach To Investigate The Sustainability Of The Social Security System İn Jordan. In Iceıs (1) (Pp. 481-489).
• SGK (2019,). Sosyal Güvenlik Kurumu 2019-2023 Stratejik Plan. http://www.sgk.gov.tr/sp/sgkstratejikplan_2019_2023.pdf adresinden ulaşılmıştır. (Erişim: 04.02.2022).
• SGK (2020). Sosyal Güvenlik Kurumu 2020 Faaliyet Raporu. http://www.sgk.gov.tr/2020faaliyetraporu.pdf adresinden ulaşılmıştır. (Erişim: 04.02.2022).
• SGK (2022). SGK Veri Uygulaması. https://veri.sgk.gov.tr/ adresinden ulaşılmıştır. (Erişim: 10.02.2022).
• SGK(2022a). SGK Yıllar itibariyle Kayıt Dışı İstihdam Oranları. http://eski.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/calisan/kayitdisi_istihdam/kayitdisi_istihdam_oranlari adresinden ulaşılmıştır. (Erişim: 08.06.2022).
• SGK (2022b). Sosyal Güvenlik Kurumu 2021 Faaliyet Raporu. http://www.sgk.gov.tr/2021faaliyetraporu.pdf adresinden ulaşılmıştır. (Erişim: 28.08.2022).
• Silva, C. M. P., Calado, J. P. T., & Garcia, M. T. M. (2004). The Financial Sustainability Of The Portuguese Social Security System. The Geneva Papers On Risk And Insurance-Issues And Practice, 29(3), 417-439.
• Tatar, M. (2011). Sağlık Hizmetlerinin Finansman Modelleri: Sosyal Sağlık Sigortasının Türkiye’de Gelişimi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 1(1), 103-133.
• Tatlı, H., & Göçer, İ. (2015). Türkiye’de Sosyal Güvenlik Politikalarının Sürdürülebilirliği: Çoklu Yapısal Kırılmalı Eşbütünleşme Analizi. Business And Economics Research Journal, 6(3), 87-111.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019), Onbirinci Kalkınma Planı 2019-2023, Ankara.
• Teksöz, T., & Helvacıoğlu, K. (2009). Genel Sağlık Sigortası’nın Mali Sürdürülebilirlik Açısından Analizi: 2009’da Ne Oldu? TEPAV Politika Notu.
• Tuna, G. (2009). Genel Sağlık Sigortası Primini Basamaklandırmanın Aktüeryal Denge Üzerine Etkisi. SGK Başkanlığı, Sosyal Güvenlik Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Tuncomağ, K. (1990). Sosyal Guvenlik Kavramı ve Sosyal Sigortalar, 5.Baskı, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul. Ss.45
• TÜİK (2021). İstihdam, İşsizlik ve Ücret. https://data.tuik.gov.tr/kategori/getkategori?p=istihdam-issizlik-ve-ucret-108&dil=1 adresinden ulaşılmıştır (Erişim: 26 Şubat 2022).
• Yaşar, G. (2011). Türkiye’de Sosyal Güvenliğin Neoliberal Dönüşümü/Neoliberal Transformation Of Social Security İn Turkey. Mülkiye Dergisi, 35(272), 163-194.
• Yereli, A. B., Gölçek, A. G., & Köktaş, A. M. (2019). Türkiye’de Gereksiz Sağlık Harcamaları Üzerine Bir Değerlendirme. FSCongress 19, Ankara.
• Yoon, K. P., & Hwang, C. L. (1995). Multiple Attribute Decision Making: An Introduction. Sage Publications.