Türkiye’de Kolorektal Kanser Taramalarının Maliyet Etkililik Analizi

Yıl 2022, Sayı: 21, 686 - 721, 15.11.2022

Özgün Ertem , Güvenç Koçkaya , Filiz Çay Şenler , Volkan Öter , Selin Ökçün , Filiz Öztürk

https://doi.org/10.21441/sosyalguvence.1138993

Öz

Kolorektal kanser, yüksek insidans, görülme oranının sıklığı, aynı zamanda hayati tehlike yaratma riski ve tedavisinin yüksek maliyetlerinden dolayı Türkiye ve dünya genelinde önemi giderek artan bir halk sağlığı sorunu haline gelmektedir. Kolorektal kanseri erken evrede teşhis edebilmek amacıyla kanser taramaları yapılmaktadır. Bu çalışmada, kolorektal kanser (KRK) taramaları içerisinde yer alan stratejiler ve hiç tarama yapılmamasının maliyet etkililiğinin değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Bunun yanında maliyet ve etkililik çıktılarının, model parametrelerine ne kadar duyarlı olduğunu ölçmek amacıyla Tornado analizi yapılmıştır. Maliyet etkililik analizi sonucunda, 25 yıllık kişi başı maliyetler için “yılda bir gaitada gizli kan testi (GGK)” en düşük maliyetli tarama stratejisi (638 TL) ve “10 yılda bir kolonoskopi” en yüksek maliyetli tarama stratejisi (2.150 TL) olarak bulunmuştur. Kazanılan yaşam yılları incelendiğinde ise 21,98 yaşam yılı ile en etkili stratejinin “yılda bir GGK ve 10 yılda bir kolonoskopi”; 21,87 yaşam yılı ile en az etkili stratejininse “tarama yok” stratejisi olduğu görülmektedir. Toplam maliyet ve kazanılan yaşam yıllarına göre hesaplanan ilave maliyet etkililik oranına göre “yılda bir GGK” ve “yılda bir GGK ve 10 yılda bir kolonoskopi” stratejileri maliyet-etkili olarak bulunmuştur. En maliyet etkili strateji olan “yılda bir GGK” stratejisinin Türkiye’de uygulanması halinde hem maliyet-etkililik analizi bulguları hem de yapılan harcama hesaplamalarında da görüldüğü gibi genel devlet bütçesinde maliyet tasarrufu sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Maliyet Etkililik Analizi, Ekonomik Değerlendirme, Markov Modeli, Kolorektal Kanser, Kolorektal Kanser Taraması

Kaynakça

• Bénard, F., Barkun, A., Martel, M., & von Renteln, D. (2018). Systematic review of colorectal cancer screening guidelines for average-risk adults: Summarizing the current global recommendations. World J Gastroenterol, 24(1), 124-138.
• Cotton, P. B., Durkalski, V. L., Pineau, B. C., Palesch, Y. Y., Mauldin, P. D., Hoffman, B., ... & Butler, H. (2004). Computed tomographic colonography (virtual colonoscopy): a multicenter comparison with standard colonoscopy for detection of colorectal neoplasia. Jama, 291(14), 1713-1719.
• Greenberg, P. D., Bertario, L., Gnauck, R., Kronborg, O., Hardcastle, J. D., Epstein, M. S., ... & Rockey, D. C. (2000). A prospective multicenter evaluation of new fecal occult blood tests in patients undergoing colonoscopy. The American journal of gastroenterology, 95(5), 1331-1338.
• IARC. (2018a). All Cancers Fact Sheet. Ocak 13, 2020 tarihinde http://gco.iarc.fr/today/data/factsheets/cancers/39-All-cancers-fact-sheet.pdf adresinden alındı
• IARC. (2018b). Cancer Today. Ocak 23, 2020 tarihinde International Agency for Research on Cancer: http://gco.iarc.fr/today/online-analysis-table?v=2018&mode=cancer&mode_population=continents&population=900&populations=900&key=asr&sex=0&cancer=39&type=0&statistic=5&prevalence=0&population_group=0&ages_group%5B%5D=0&ages_group%5B%5D=17&nb_items=5&group_ adresinden alındı
• Irvine, E. J., O'Connor, J. O. A. N. N. E., Frost, R. A., Shorvon, P., Somers, S., Stevenson, G. W., & Hunt, R. H. (1988). Prospective comparison of double contrast barium enema plus flexible sigmoidoscopy v colonoscopy in rectal bleeding: barium enema v colonoscopy in rectal bleeding. Gut, 29(9), 1188-1193.
• Karaca, A., Öztürk, C., Gültekin, M., Sapmaz, A., & Boztaş, G. (2016). Results of Colorectal Cancer Screening In Turkey (2012-2015). ASCRS Annual Meeting (s. 141). Los Angeles: American Society of Colon and Rectal Surgeons.
• Krahn, M., & Naglie, G. (1996). Principles of economic evaluation in cancer screening. Advances in Cancer Screening, 25-40.
• Lansdorp-Vogelaar, I., Knudsen, A. B., & Brenner, H. (2010). Cost-effectiveness of colorectal cancer screening–an overview. Best Practice & Research Clinical Gastroenterology, 24(4), 439-449.
• Lansdorp-Vogelaar, I., Van Ballegooijen, M., Zauber, A. G., Habbema, J. D. F., & Kuipers, E. J. (2009). Effect of rising chemotherapy costs on the cost savings of colorectal cancer screening. JNCI: Journal of the National Cancer Institute, 101(20), 1412-1422.
• Melnitchouk, N., Soeteman, D. I., Davids, J. S., Fields, A., Cohen, J., Noubary, F., ... & Freund, K. M. (2018). Cost-effectiveness of colorectal cancer screening in Ukraine. Cost Effectiveness and Resource Allocation, 16(1), 1-9.
• Mendivil, J., Appierto, M., Aceituno, S., Comas, M., & Rué, M. (2019). Economic evaluations of screening strategies for the early detection of colorectal cancer in the average-risk population: A systematic literature review. PloS one, 14(12), e0227251.
• Parekh, M., Fendrick, A. M., & Ladabaum, U. (2008). As tests evolve and costs of cancer care rise: reappraising stool‐based screening for colorectal neoplasia. Alimentary pharmacology & therapeutics, 27(8), 697-712.
• Pickhardt, P. J., Choi, J. R., Hwang, I., Butler, J. A., Puckett, M. L., Hildebrandt, H. A., ... & Schindler, W. R. (2003). Computed tomographic virtual colonoscopy to screen for colorectal neoplasia in asymptomatic adults. New England Journal of Medicine, 349(23), 2191-2200.
• Rex, D., Boland, C., Dominitz, J., Giardiello, F., Johnson, D., Kaltenbach, T., . . . Robertson, D. (2017). Colorectal cancer screening: Recommendations for physicians and patients from the U.S. Multi-Society Task Force on Colorectal Cancer. Gastrointestinal Endoscopy, 86(1), 18-33.
• Sağlık Bakanlığı. (2016). Türkiye Kanser Kontrol Planı. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı.
• Sağlık Bakanlığı. (2019). Kolorektal Kanser Klinik Protokolü. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı.
• Sağlık Bakanlığı. (2020a, Aralık). Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Referans Bazlı İlaç Fiyat Listesi. Ankara: Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu.
• Sağlık Bakanlığı. (2020b, Aralık). Beşeri Tıbbi Ürünlerin Fiyatlandırılması Hakkında Tebliğ. Sağlık Bakanlığı.
• SGK. (2020, Mart 11). SGK Sağlık Uygulama Tebliği. Tebliğ. Sosyal Güvenlik Kurumu. 2020 Sağlık Uygulama Tebliği. adresinden alındı
• Şen, T. (2015). Türkiye'de Kolorektal Kanserin İstatistiksel Yöntemler ile İncelenmesi ve Sağlık Harcamaları Analizi. Ankara: Sosyal Güvenlik Kurumu.
• TreeAge Software. (2020). TreeAge Pro Healthcare 2020 User's Manual. Kılavuz. Massachusetts, Amerika Birleşik Devletleri: TreeAge Software LLC. http://installers.treeage.com/treeagepro/20.1.0/TP2020.1.0-HC-Manual.pdf adresinden alındı
• TÜİK. (2018). Ölüm Nedeni İstatistikleri. (30626). Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu.
• TÜİK. (2020). TÜİK 2019 Ölüm ve Ölüm Nedeni İstatistikleri. 2019 Ölüm ve Ölüm Nedeni İstatistikleri: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Olum-ve-Olum-Nedeni-Istatistikleri-2019-33710 adresinden alındı
• US Preventive Services Task Force. (2016). Screening for Colorectal Cancer: US Preventive Services Task Force Recommendation Statement. JAMA, 315(23), 2564-2575.
• Wolf, A., Fontham, E., Church, T., Flowers, C., Guerra, C., LaMonte, S., . . . Smith, R. (2018). Colorectal cancer screening for average‐risk adults: 2018 guideline update from the American Cancer Society. CA: A Cancer Journal for Clinicians, 68, 250-281
• YHEC. (2016). Tornado Diagram. Ocak 31, 2021 tarihinde York Health Economics Consortium: https://yhec.co.uk/glossary/tornado-diagram/ adresinden alındı.