Hemodiyaliz Sürecinde Bakım Yükü: Zor ve Uzun Bir Yolculuk

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 14, 30.09.2023

Hülya Yıldız , Emine Kaya , Sümeyye Yavuzyiğit

Öz

Kronik böbrek yetmezliği, böbrek fonksiyonlarının geri döndürülemez şekilde kaybedilmesidir. Tedavisinde böbrek transplantasyonu, periton diyalizi ve hemodiyaliz yöntemleri kullanılmaktadır. Bu yöntemlerin hepsinde tedavi süreci stresli, zahmetli ve süreklidir. Böbrek nakli dışındaki yöntemler hastayı ilaçlara, hastaneye ve eve; bakımını üstlenen bireyi de hastaya bağımlı kılmaktadır. Bu süreç hasta için olduğu gibi hasta yakınları için de çeşitli zorlukları beraberinde getirmektedir. Bu çalışmanın amacı diyaliz hastasının bakımını üstlenmiş hasta yakınlarının yaşadığı psikolojik, sosyal ve ekonomik sorunları ve bu sorunlarla başetme becerilerini nitel araştırma deseninde, yarı yapılandırılmış soru formu kullanarak saptamaktır. Diyaliz hastasının bakımını üstlenmiş 15 hasta yakınıyla derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Bakım yükünü üstlenmiş hasta yakınlarının ekonomik zorluklardan ziyade psikolojik ve sosyal olarak daha çok sorun yaşadıkları ve bu konuda destek bekledikleri görülmüştür. Diyaliz esnasında hastanede geçirilen zaman diliminin seminer, psikolojik destek ve grup çalışmaları ile etkili biçimde değerlendirilmesi ve hastasına tek başına bakmak durumunda olan bireylere belli zaman dilimlerinde bakım desteğinin sağlanması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kronik böbrek yetmezliği, diyaliz, bakım yükü, sorun

Kaynakça

• Akdoğan, E. & Kaya, E. (2022). Kronik Hastalığa Sahip Olan Bireylere Bakım Veren Hasta Yakınlarının Hastalık Süreci Yönetimine İlişkin Davranışlarının İncelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 25 (2) , 373-388.
• Akı, M. K. & Dikmen, Y.D. (2012), Hemodiyaliz Hastalarına Primer Bakım Veren Aile Üyelerinin Bakım Yükleri ve Yaşam Kaliteleri Üzerine Bir Gözden Geçirme. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimlri Enstitüsü Dergisi, 2(3):24-28. ISSN: 2146-443X.
• Akkuş, Y. (2011), Multiple Sclerosis Patient Caregivers: The Relationship Between Their Psychological and Social Needs And Burden Levels, Disability and Rehabilitation, 33:4, 326-333, DOI: 10.3109/09638288.2010.490866
• Akpolat, T. ve Utaş, C. (2010), Hemodiyaliz Hekimi El Kitabı 3, Türk Nefroloji Derneği Yayını, Samsun.
• Akyol Güner T. , Erdoğan Z. , Özdemir B. , Çoban G., Aksu N. (2018), Kronik Böbrek Yetmezliği Hastalarının Bakım Vericilerinin Yaşam Kalitesi, Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 13(2): 91-97.
• Atagün M. İ. , Balaban Ö. D. , Atagün Z. , Elagöz M. , Özpolat A. Y. (2011), Kronik Hastalıklarda Bakım Veren Yükü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 3(3): 513-552.
• Aydemir, T. & Çetin, Ş. (2019). Kronik Hastalıklar ve Psikososyal Bakım. Journal of Anatolian Medical Research, 4 (3) , 109-115.
• Bilgen Ç. , Erdal A. , Bilgili N. (2020), Toplum Ruh Sağlığı Merkezine Kayıtlı Şizofreni Hastalarına Bakım Verenlerin Hastalığa Yönelik İnançları ve Bakım Yükleri. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 12: 298-311.
• Chhetri SK, Baral R. (2020),Caregiver Burden among Caregivers of Patient Undergoing Hemodialysis in Tertiary Care Center : A Descriptive Cross-sectional Study. JNMA J Nepal Med Assoc. Mar;58(223):148-152. doi: 10.31729/jnma.4779.
• Çelenk, Z. & Kumcağız, H. (2022). Yaşlı Hastaya Bakım Verenlerin Bakım Yükü ve Anksiyete Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , 9 (2) , 628-645 . DOI: 10.17336/igusbd.745662.
• Çetinkaya, S., Nur, N., Ayvaz, A. ve Özdemir, D. (2008), Bir Üniversite Hastanesinde Hemodiyaliz ve Sürekli Ayaktan Periton Diyalizi Hastalarımda Depresyon, Anksiyete Düzeyleri ve Stresle Başa Çıkma Tutumları, Archives of Neuropsychiatry/Noropsikiatri Arsivi, 45(3).
• Fissell RB, Wysocki M, Bonnet K, et al. (2023), Patient perspectives on peritoneal dialysis (PD) and the PD catheter: Strategies and Solutions, Peritoneal Dialysis International, 0(0). doi:10.1177/08968608231152063
• Güler S. , Terzi Z. Ve Gündoğan R. (2022), Hemodiyaliz Hastalarında Yorgunluk, Bakım Bağımlılığı ve Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi/ Investigation of Fatigue, Care Dependence and Affecting Factors in Hemodialysis Patients, Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 17(3): 83-93.
• Hejazi, S. S., Hosseini, M., Ebadi, A. & Alavi Majd, H. (2022), Caregiver Burden in Iranian Caregivers of Patients Undergoing Hemodialysis: A Qualitative Study, Social Work in Health Care, 61:2, 82-107, DOI: 10.1080/00981389.2022.2060421
• Kaplan, S. (2013). Diyaliz Hastalarının ve Yakınlarının Diyaliz Sürecinde Yaşadıkları Sorunların Ortaya Konması Ve Sorunlarla Baş Edebilme Yöntemlerinin Grup İçinde Öğretilmesi. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi , 0 (1) , 32-41 .
• Karaca, H., Yazıcı, S. ve Korkmaz, N. (2016), Alzheimer Hastası Yaşlı Bakımının Aile Üyesi Bakıcı Kadınlara Etkisi. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 0 (7) , 6-12.
• Kömürcü C. ve Kuzu A. (2022), The Effect of Social Support and Spiritual Well-Being on Posttraumatic Growth in Dialysis Patients And Their Caregivers, Karya Journal of Health Science, 3(2): 103-108.
• Kulu, M. ve Özsoy, F. (2020), Bakım verenlerin depresyon, kaygı düzeyleri, ölüm kaygısı ve yaşam kaliteleri. Çukurova Medical Journal. 45: 29-38.
• Liem YS, Eidemak I, Larsen S, Sjøgren P, Molsted S, Sørensen J, Laursen L, Kurita GP. (2022), Identification of Palliative Care Needs in Hemodialysis Patients: An Update. Palliat Support Care, 20(4):505-511. doi: 10.1017/S1478951521001036.
• Menati, L., Torabi, Y. ve Andayeshgar, B. & Khatony, A. (2020), The Relationship Between Care Burden and Coping Strategies in Caregivers of Hemodialysis Patients in Kermanshah, Iran, Psychology Research and Behavior Management, 13, 133-140, DOI: 10.2147/PRBM.S233103
• Özkurt, V. (2019). Bakım Verenlerin Bakım İhtiyacı Riski: Bakım Alan Kişinin Mıknatıs Etkisi . Senex: Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, 3 (3) , 4-18 .
• Pehlivan S. ve Ovayolu N. (2008), Hemodiyaliz Hastalarının Aileden Aldıkları Sosyal Destek İle Depresyon Düzeyleri Arasındaki İlişki. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 5(1-2): 50-54.
• Rafati F, Mashayekhi F, Dastyar N. (2020), Caregiver Burden and Spiritual Well-being in Caregivers of Hemodialysis Patients, J Relig Health, Dec;59(6):3084-3096. doi: 10.1007/s10943-019-00939-y.
• Robinson, K., R.N., D.N.S. (1988) Older Women Who Are Caregivers, Health Care for Women International, 9:4, 239-249, DOI: 10.1080/07399338809515824
• Sever, M. Ş., Son Dönem Böbrek Yetersizliğinde Tedavi Seçenekleri, Türk Nefroloji Derneği, Hasta Eğitim Kitapçıkları.
• Sungur, G., Tekinsoy, P., Ceyhan Ö., Taşçı S., Şahin S. ve Göriş S. (2009), Hemodiyaliz Hastalarının Evde Bakım Gereksinimleri. Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 06(1-2): 17-21.
• Tarı Selçuk K. ve Avcı D. (2016), Kronik Hastalığa Sahip Yaşlılara Bakım Verenlerde Bakım Yükü ve Etkileyen Etmenler, Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1): 1-9.
• Varol, E. ve Karaca Sivrikaya, S. (2018), Kronik Böbrek Yetmezliğinde Yaşam Kalitesi ve Hemşirelik. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8 (2) , 89-96.
• Vonneilich, N., Lüdecke, D. & Kofahl, C. (2016), The Impact of Care on Family and Health-Related Quality of Life of Parents with Chronically Ill and Disabled Children, Disability and Rehabilitation, 38:8, 761-767, DOI: 10.3109/09638288.2015.1060267.
• Wasner, M., Paal, P. & Borasio, G. D. (2013), Psychosocial Care for the Caregivers of Primary Malignant Brain Tumor Patients, Journal of Social Work in End-of-Life & Palliative Care, 9:1, 74-95, DOI: 10.1080/15524256.2012.758605.
• Yazgan, H. (2012), Hemodiyaliz ve Sürekli Ayaktan Periton Diyalizi Hastalarında Yaşam Kalitesi ve Etkileyen Faktörler, Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Tıpta Uzmanlık Tezi, Manisa.
• Yeşil, T. , Çetinkaya Uslusoy, E. ve Korkmaz, M. (2016), Kronik Hastalığı Olanlara Bakım Verenlerin Bakım Yükü ve Yaşam Kalitesinin İncelenmesi, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5 (4) , 54-66 .
• Yıldırım, A., Ögütmen, B., Bektas, G., İsci, E., Mete, M. ve Tolgay, H.I. (2007), Translation, Cultural Adaptation, Initial Reliability, and Validation of the Kidney Disease and Quality of Life–Short Form (KDQOL-SF 1.3) in Turkey, Transplantation Proceedings, Volume 39, Issue 1, Pages 51-54, ISSN 0041-1345.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayınları, Ankara.
• Yıldırım, B. (2017), Bir Tıbbi Sosyal Hizmet Uygulaması: Hemodiyaliz Hastaları Üzerine Etkileşim Grubu Planlama, Sosyal Çalışma Dergisi, 1 (2), 64-73.
• Yıldız, H. ve Karakahya, R. (2022). Kalp Hastalarına Bakım Veren Aile Üyelerinin Sorunları Üzerine Nitel Bir Araştırma. Sosyal Sağlık Dergisi, 2 (1) , 30-43 .
• Zengin, O. (2017), Kronik Böbrek Yetmezliğinde Çözüm Odaklı Kısa Terapiye Dayalı Sosyal Hizmet Müdahalesi: Bir Vaka Sunumu. Toplum ve Sosyal Hizmet, 28 (2) , 122-138.