Öz
Şahıs ekleri, çekimli fiillerde
hareketi gerçekleştiren şahsı ifade eden eklerdir. Türkiye Türkçesi
gramerlerinde şahıs ekleri; şahıs zamiri kökenli, iyelik kökenli ve emir
kökenli şahıs ekleri olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Diğer ağızlarda olduğu gibi
Çal ve yöresi ağızlarında da bu üç tip şahıs eki tespit edilmiştir. Fakat şahıs
eklerinin şekil ve zaman ekleriyle kullanımı noktasında ağızlar ve yazı dili
farklılık göstermektedir. Yazı dilinde iyelik kökenli şahıs ekleri bilinen
geçmiş zaman ve şart; zamir kökenli şahıs ekleri
ise şimdiki zaman, öğrenilen geçmiş zaman, geniş zaman, gelecek zaman ve gereklilik
kipi ile çekimlenmektedir. Yöre ağızlarında
bilinen geçmiş zaman üzerinde yalnızca iyelik kökenli şahıs ekleri
kullanılmakta, diğer bütün şekil ve zaman ekleri hem şahıs zamiri hem de iyelik
kökenli şahıs ekleriyle kullanılmaktadır. Bu makalede söz konusu durum “Çal ve
Yöresi Ağızları” isimli yüksek lisans tezinden hareketle örneklerle
açıklanacaktır.
Anahtar Kelimeler
Türkiye Türkçesi ağzları Batı grubu ağızları Çal ve yöresi ağızları Şekil ve zaman ekleri Şahıs ekleri
Destekleyen Kurum
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi
Proje Numarası
17264
Kaynakça
- Akar, Ali (2013). Muğla ve Yöresi Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ay, Özgür (2004). “Türkiye Türkçesi Ağızlarında Fiil Çekiminde Kullanılan Şahıs Ekleri Üzerine”. V. Uluslar arası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I, ss. 319-342, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Banguoğlu, Tahsin (1977). “Anadolu (ve Rumeli) Ağızları”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler/İsimler/Eserler/Terimler. Cilt 1. İstanbul: Dergâh Yayınları. ss. 132-134.
- Ergin, Muharrem (1983). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Gemalmaz, Efrasiyap (1995). Erzurum İli Ağızları (İnceleme- Metinler-Sözlük ve Dizinler) I. Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Gülensoy, Tuncer (1988). Kütahya ve Yöresi Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Gülsevin, Gürer (2002). Uşak İli Ağızları (Dil Özellikleri-Metinler-Sözlük). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- İlker, Ayşe (2017). Manisa Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Karahan, Leyla (2014). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Kayılan, Fatma (2018). Çal ve Yöresi Ağızları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
- Korkmaz, Zeynep (1964). “Eski Anadolu Türkçesindeki –van/-ven, -vuz/-vüz Kişi ve Bildirme Eklerinin Anadolu Ağızlarındaki Kalıntıları”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. cilt:12. ss.: 43-65.
- Korkmaz, Zeynep (1983). “Anadolu ve Rumeli Ağızları”. Türk Ansiklopedisi. Cilt XXXII. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. ss. 419-426
- Korkmaz, Zeynep (1994). Bartın ve Yöresi Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Korkmaz, Zeynep (1994). Güney-Batı Anadolu Ağızları Ses Bilgisi (Fonetik). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Öz
ABSTRACT
Personel endings are suffixes that
expressing the person who performing the action in finite verbs. In Turkey Turkish
grammars; personel ending are divided into three: personel endings of personel
pronoun origin, personel endings of possessive suffix orijin and personel
endings of the imperative origin. As in other dialects, these three types of
personel endings were identified in the dialects of Cal and its districts. However,
dialects and written language differ in terms of usage of personel endings with
form and time suffixes. In the written language, personel endings of possessive
suffix orijin was conjugated with past tenses and conditional; personel endings
of personel pronoun origin was conjugated with present tense, past indefinite,
aorist future tense and necessitative. In its surrounding, only personel
endings of possessive suffix orijin are used with past tense; all other forms
and time suffixes are used with both personel endings of personel pronoun
origin and personel endings of possessive suffix orijin. In this article, the
situation will be explained with examples from the master thesis named “The
Dialects of Cal and of Its Districts”
Anahtar Kelimeler
Turkey Turkish dialects Western group dialects The dialects of Cal and its districts With form and time suffixes Personel ending
Proje Numarası
17264
Kaynakça
- Akar, Ali (2013). Muğla ve Yöresi Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ay, Özgür (2004). “Türkiye Türkçesi Ağızlarında Fiil Çekiminde Kullanılan Şahıs Ekleri Üzerine”. V. Uluslar arası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I, ss. 319-342, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Banguoğlu, Tahsin (1977). “Anadolu (ve Rumeli) Ağızları”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler/İsimler/Eserler/Terimler. Cilt 1. İstanbul: Dergâh Yayınları. ss. 132-134.
- Ergin, Muharrem (1983). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Gemalmaz, Efrasiyap (1995). Erzurum İli Ağızları (İnceleme- Metinler-Sözlük ve Dizinler) I. Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Gülensoy, Tuncer (1988). Kütahya ve Yöresi Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Gülsevin, Gürer (2002). Uşak İli Ağızları (Dil Özellikleri-Metinler-Sözlük). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- İlker, Ayşe (2017). Manisa Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Karahan, Leyla (2014). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Kayılan, Fatma (2018). Çal ve Yöresi Ağızları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
- Korkmaz, Zeynep (1964). “Eski Anadolu Türkçesindeki –van/-ven, -vuz/-vüz Kişi ve Bildirme Eklerinin Anadolu Ağızlarındaki Kalıntıları”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. cilt:12. ss.: 43-65.
- Korkmaz, Zeynep (1983). “Anadolu ve Rumeli Ağızları”. Türk Ansiklopedisi. Cilt XXXII. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. ss. 419-426
- Korkmaz, Zeynep (1994). Bartın ve Yöresi Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Korkmaz, Zeynep (1994). Güney-Batı Anadolu Ağızları Ses Bilgisi (Fonetik). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dilbilim |
| Bölüm | ARAŞTIRMA MAKALELERİ (TÜRKÇE ) |
| Yazarlar | |
| Proje Numarası | 17264 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2019 |
| Gönderilme Tarihi | 20 Eylül 2019 |
| Kabul Tarihi | 2 Aralık 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 4 Sayı: 2 |
Cited By
Anadolu Ağızları Üzerine Yapılan Çalışmaları Değerlendirme Denemesi II (2013-2023)
Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi
https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1376774
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.