Morphological Patterns in Eastern Anatolian Domani as a Dialect of Romani

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 3, 937 - 953, 31.12.2021

Orhan Varol

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.998643

Öz

This study is aimed at explaining morpho-lexical and morpho-syntactic patterns in Domani, as two basic features that are related to the lexicon and grammar of this substrate, contact, secret and endangered Romani dialect. The study data was obtained by conducting face-to-face interviews with Doms living in the Van and Ağrı-Doğubayazıt regions in Turkey and making use of their oral narratives. The recordings made between 2017 and 2019 are over 10 hours. Kurmanji, which has a typological affinity with Domani, was used as a mediating language in the communicative process. The structures exhibiting significant permeability from Kurmanji to Domani are izafe, ergative case and the auxillary verb kirin ‘to do’, and its combinations. It is understood that the morpho-lexical and morpho-syntactic affixes such as {-xete-}, {-gev}, {-ole} and {–ote}, which are seen as belonging to Domani, lose their functionality and continue to exist as redundant structures. On the other hand, case markers {-gi} and {-ge} and in predicative domains {-avi(n)} partly maintain their domain of use in Domani. Some derivational morphemes of Turkish, such as {-Iş} and {-CI} are also distinctive in the lexical formation of Domani in the derivation of nevişçi ‘begger’ with the negation prefix of Kurmanji {ne-}. The compositional features in this word should be considered as ‘creative languaging’ for substrate language Domani, that is losing its lexical properties due to contact with superstrate languages.

Anahtar Kelimeler

Domani, Romani dialect, Morphology, Multilingualism, Redundancy in language

Bir Roman Lehçesi Olarak Doğu Anadolu Domcasının Biçimsel Örüntüleri

Öz

Bu çalışmada, alt-katman, etkileşim, gizli ve tehlikedeki bir Roman dili olan Domaninin sözcük-biçimsel ve biçim-sözdizimsel örüntülerini açıklamak amaçlanmaktadır. Çalışma verileri Türkiye’nin Van ve Ağrı-Doğubayazıt bölgelerinde yaşayan Domlarla yüz-yüze görüşmeler ile Domca sözlü anlatılar elde edilerek sağlandı. 2017 ve 2019 yılları arasında gerçekleştirilen kayıtlar 10 saatin üzerindedir. Verilerin elde edilmesi için Domaniye tipolojik olarak benzeyen Kurmanci aracı dil olarak kullanıldı. Kurmanciden Domaniye belirgin olarak geçirgenlik sergileyen yapılar, izafe, ergatiflik ve kirin ‘yapmak’ yardımcı eylemi ve onun bileşenleridir. Domaninin biçimsözdizimsel olarak Kurmanciye uyarlandığı ve {-xete-}, {-gev}, {-ole} ve {-ote} gibi Domaniye ait sözcüksel ve biçim-sözdizimsel eklerinin işlevselliklerini yitirerek fazlalık yapıları olarak kaldıkları anlaşılmaktadır. Öte yandan, yüklemcil öğe üzerinde bulunabilen {-avin}, kalma ve yönelme durum eki gibi işlev gören {-gi} ve {-ge} Domanideki varlıklarını dilbilgisel işlevleriyle birlikte belirli oranlarda korumaktadır. Türkçenin {-Iş} ve {-CI} türetim ekleri, Kurmancinin {-ne} olumsuzluk öneki ile birlikte, Domcanın nevişçi ‘dilenci’ sözcüğünün biçimlenmesinde belirleyicidirler. Bu sözcükteki bağımlı biçimbirimlerin bileşimsel organizasyonu, bir alt katman dil olan Domcanın, üst-katman dillerle etkileşiminden dolayı sözcüksel özelliklerinde kayıplar yaşadığı dönemde bile ‘yaratıcı dilselleşme’ uygulaması olarak değerlendirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Domca, Romani lehçe, Biçimbilim, Çokdillilik, Dilde fazlalık

Kaynakça

• Booij, Geert (2006). “Inflection and Derivation”. Encyclopedia of Language and Linguistics, 360-369.
• Braun, Maria (2009). Word-Formation and Creolisation, The Case of Early Sranan. Max Niemeyer Verlag Tübingen 002E.
• Carstairs-McCarthy, Andrew (2005) “Basıc Termınology”, Handbook of Word Formation, Studies in Natural Language and Linguistics Theory, Ed. Pavol Štekauer, Rochelle Lieber, Springer, Netherlands.
• Cech, Petra (1996). “Inflection/Derivation In Sepečides-Romani”, Acta Linguistica Hungarica, 1995/1996, Vol. 43, No. 1/2 (1995/1996), pp. 67-91 Published by: Akadémiai Kiadó, URL: https://www.jstor.org/stable/44306752.
• Haspelmath, Martin (2002). Understanding Morphology.
• Haspelmath, Martin and Balthasar Bickel (2008). “The Leipzig Glossing Rules: Conventions for interlinear morpheme-by-morpheme glosses”. Leipzig. Retrieved January, 28, 2010.
• Herin, Bruno (2012). “The Domari language of Aleppo (Syria)”. Linguistic Discovery 12/2: 1–52.
• Herin, Bruno (2015). “Domari: The Language of the Middle Eastern Gypsies”. The Middle East in London, 11 (5): 15-16.