Analysis of Translations of Idıoms in Taissier Halef’s Novel “Darwin’s Sparrows” According to Mona Baker’s Translation Strategies

Yıl 2023, Sayı: Çeviribilim Özel Sayısı, 460 - 473, 25.02.2023

Ökkeş Hengil

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1186163

Öz

Idioms are succinct words that make a situation statement or summary in a concise and effective manner. It is essential to know well the idioms, which are undoubtedly one of the most important riches of the language, in order to have a command of a language. Idioms, in which the reflection of the culture is seen most intensely, are fed from the living space of the language. It is natural for languages that feed on similar living space to have similar idioms. The translation of idioms containing figurative expressions requires mastery of the source and target language. Translations between languages act as a bridge that brings these two languages and cultures closer together. Literary works are rich sources in terms of idioms they contain. In this study, idioms selected from the Turkish translation of Taissier Khalaf's novel "Darwin's Sparrows" were examined in terms of structure and meaning. The aim and method of the study is the formal and semantic analysis of 20 idioms identified in the Turkish translation of the novel in the context of Mona Baker's idiom translation strategies by adopting a critical approach by the translator of the novel. According to the translation strategies of the analyzed idioms, they were distributed as "translation with similar meaning and similar form" strategy, "translation with similar meaning but dissimilar form" strategy, then "translation by paraphrase" strategy and finally "translation by omission" strategy.

Anahtar Kelimeler

Arabic idiom, idiom translation, novel translation, Taissier Khalaf, translation strategies

Teysir Halef’in “Darwin’in Serçeleri” Romanındaki Deyimlerin Çevirilerinin Mona Baker’in Çeviri Stratejilerine Göre İncelenmesi

Öz

Deyimler kısa, öz ve etkili biçimde bir durum tespiti veya özeti yapan veciz sözlerdir. Bir dile hâkimiyetin sağlanması için kuşkusuz dilin en önemli zenginliklerinden olan deyimlerin iyi bilinmesi elzemdir. Kültürün yansımasının en yoğun biçimde görüldüğü deyimler dilin yaşam alanından beslenirler. Benzer yaşam alanlarından beslenen dillerin benzer deyimlere sahip olması doğal bir durumdur. Mecazlı söyleyişler içeren deyimlerin tercümesi kaynak ve hedef dile hâkim olmayı gerektirmektedir. Diller arasında yapılan tercümeler bu iki dil ve kültürü birbirine yakınlaştıran köprü görevi üstlenmektedir. Edebi eserler barındırdıkları deyimler bakımından zengin kaynaklardır. Bu çalışmada Teysir Halef’in “Darwin'in Serçeleri” adlı romanının Türkçe çevirisinden seçilen deyimler yapı ve anlam bakımından incelenmiştir. Çalışmanın yöntemi romanın Türkçe çevirisinde tespit edilen 20 adet deyimin romanın çevirmeni tarafından eleştirel bir yaklaşım benimsenerek Mona Baker’in deyim çeviri stratejileri bağlamında biçimsel ve anlamsal olarak incelenmesidir. İncelenen deyimlerin çeviri stratejilerine göre sırasıyla “benzer anlam ve benzer biçimle çeviri” stratejisi, “benzer anlam farklı biçimle çeviri” stratejisi ardından “açımlama yoluyla çeviri” stratejisi ve son olarak “çıkarma yoluyla çeviri” stratejisi şeklinde dağılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arapça deyim, deyim çevirisi, roman çevirisi, Teysir Halef, çeviri stratejileri

Kaynakça

• Aksan, Doğan (1988). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim III. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksoy, Nüzhet Berrin (2002). Geçmişten Günümüze Yazın Çevirisi. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Aksoy, Ömer Asım (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü II. İstanbul: Inkılap Kitabevi.
• Baker, Mona (2011). In Other Words A Coursebook On Translation. New York: Routledge.
• Dağbaşı, Gürkan (2017). Arapçadan Türkçeye Yapılan Şiir Çevirilerinde Nitelik Sorunu. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(16), 177-195.
• Davud, Muhammed Muhammed ve Vd. (2014). el-Mu’cemu’l-Mevsûî li’t-Ta’bîri’l-Istılâhî fi’l-Luğati’l-Ârabiyye. Kahire.
• Doğru, Erdinç (2011). Dilin Derin Devleti Deyimler. Ankara: Fecr Yayınları.
• Gürçağlar, Şehnaz Tahir (2016). Çevirinin ABC’si (3. baskı). İstanbul: Say Yayınları.
• Halef, Teysir (2022). Darwin'in Serçeleri. Çev. Ökkeş Hengil. Konya: Loras Kitap.
• Hengil, Ökkeş (2022). İçinde “El” Uzvu Geçen Türkçe ve Arapça Deyimlerin Karşıtsal Analizi, Ahbv Akdeniz Havzası ve Afrika Medeniyetleri Dergisi, 4(1), 137-159.
• Hengil, Ökkeş (2022). Teysir Halef ile Darwin’in Serçeleri Üzerine. (Söyleşi). Mahalle Mektebi Hayat Edebiyat Dergisi. (Sayı 66). Konya. 29-31.
• Mutçalı, Serdar (2013). Arapça- Türkçe Sözlük. İstanbul. Dağarcık.
• Özcan, Murat ve Dağbaşı, Gürkan (2022). “Kültür ve Turizm Bakanlığı TEDA Projesi Kapsamında Türkçeden Arapçaya Yapılan Edebi Çevirilere Dair Bir İnceleme”, Istanbul Journal Of Arabic Studies(Istanbuljas), 5/1 (2022/1), 69- 78.
• Suçin, Mehmet Hakkı (2013). Öteki Dilde Var Olmak Arapça Eşdeğerlik. Ankara: Say.
• Suçin, Mehmet Hakkı (2017). Arapça-Türkçe/Türkçe-Arapça Haber Çevirisi. (2.Baskı). İstanbul: Opus Yayınları.
• Yalçın, Perihan (2015). Çeviri Stratejileri Kuram ve Uygulama. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Yıldız, Musa (2009). Necîb Mahfûz (Hayatı, Eserleri ve Türkçe Çevirileri). Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, (29), 17-28.