Fransızca ve Türkçede Dolaysız Nesne Ögesinin Karşıtsal Biçimsel-sözdizimi İncelemesi

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 229 - 252, 27.04.2023

Yusuf Topaloğlu

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1246164

Öz

Bu çalışmada biçim-sözdizimsel tanımlama ve iki farklı dilde yer alan dilbilgisel bir öge olan nesne ulamı, dilbilimsel olarak karşıtsal ve biçim-sözdizimsel yönden incelenmiştir. Sözcük yapısı ve buna bağlı olarak sözcüklerin tümcedeki dizimi konusundaki ortak soruna, köken olarak farklı dillerin nasıl farklı çözümler getirdiklerini gösteren verilerin elde edilmesi amaçlanmıştır. Dilbilimin alt dalı olan biçim-sözdizimsel, biçimbilimini ve sözdizimini ayrılmaz ve birbirlerine bağlı iki dilbilimsel alan olarak ele alır. Bu alan, tümce oluşumunu düzenleyen biçimsel ve sözdizimsel özelliklere iye dilbilgisi ulamlarının veya dil birimlerinin ve bunların özelliklerinin biçimsel ve sözdizimsel ölçütlere göre tanımlanabilen dil birimlerini belirleyen birleşim kurallarının incelenmesidir. Bu çalışmada, Fransızca ve Türkçedeki dolaysız nesne ögesinin biçim-sözdizimsel yönden farklılıklarını ve benzerliklerini netleştirmek için, bu ögenin biçimsel ve sözdizimsel özellikleri karşıtsal inceleme yöntemiyle sunulmuştur. İki dilde bu ögenin geçişli eylemlerle işleve girdiği saptanmıştır. Biçimsel olarak Fransızcada bu ögenin değişmediği, ancak dilbilgisel ulam olarak adıla dönüşebildiği tespit edilmiştir. Türkçede ise, biçimsel açıdan belirtili nesnenin sonuna belirtme (yükleme) (ad) biçimbirimlerinin eklenmesinin zorunlu olduğu ve belirtisiz nesnenin sonuna bunların getirilmemesi gerektiği belirlenmiştir. Tümce içinde kullanımın zorunlu olmayan ve tümcede gerçekleştirilen eylemi gösteren bu öge, her iki dilde canlı veya cansız varlıkların yerine görev görebilir. Türkçede belirtili ve belirsiz nesne olarak iki türlü değerlendirilirken, Fransızcada böyle bir durumun olmadığı anlaşılmıştır. Ayrıca Fransızca bir tümcede bu ögenin konumu belirgindir ancak Türkçede belirtili nesnenin tümcedeki yeri belirsizdir ve belirtisiz nesnenin konumu daima yüklemin önüdür.

Anahtar Kelimeler

Dilbilim, Karşıtsal biçim-sözdizimsel, Dolaysız nesne, Fransızca ve Türkçe

Contrastive Morphosyntax of the Direct Object in French

Öz

In this study, morphosyntax definition and direct object category, a grammatical element in two different languages, were examined linguistically in terms of contrastive morphosyntax. It is aimed to obtain data revealing how different languages create different solutions to the common problem of word structure and, accordingly, the sequence of words in the sentence. Morphosyntax, the sub-branch of linguistics, treats morphology and syntax as two inseparable and interdependent linguistic field. This field is the study of grammatical categories or language units belonging to morphological and syntactic features that regulate sentence formation, and the rules of combination that determine the language units, the characteristics of which can be defined according to morphological and syntactic criteria. In this study, in order to clarify the differences and similarities of the direct object element in French and Turkish in terms of morphosyntax, the morphological and syntactic properties of this element are presented by the method of contrastive analysis. It has been determined that, in two languages, this element is used with transitive verbs. Morphologically, it has been determined that this element does not change in French, but it can be transformed into a noun as a grammatical category. In Turkish, on the other hand, it has been determined that it is required to add the inessive (name) morphemes to the end of the morphologically definite object and that they should not be brought to the end of the indefinite object. This element, which is not obligatory for use in the sentence and indicates the verb performed in the sentence, can serve as a substitute for living or inanimate beings in both languages. In Turkish, it is evaluated in two ways as a definite and indefinite object, while it is understood that there is no such discrimination in French. In addition, the position of this element in a sentence is obvious in French, but the position of the definite object in a sentence is unclear, and the location of the indefinite object is always in front of the predicate in Turkish.

Anahtar Kelimeler

Linguistic, Contrastive morphosyntax, Direct object, French and Turkish

Kaynakça

• Aslanides, S. (2001). Grammaire du français. Du mot au texte. Paris: Honoré Champion.
• Béchade, H. (1992). Syntaxe du français moderne et contemporain. Paris: PUF.
• Benzitoun, C. (2006). Description morphosyntaxique du mot quand en français contemporain. Thèse de Doctorat: Université de Provence- Aix-Marseille I.
• Březinová, M. (2009). L’interférence linguistique en enseignement de la langue française. Masarykova Univerzita: Diplomová práce, Pedagogická fakulta Katedra francouzského jazyka a literatury .
• Choi-Jonin, I., & Delhay, C. (1998). Introduction à la méthodologie en linguistique : application au français contemporain. Strasbourg: Presses Universitaires de Strasbourg.
• Debyser, F. (1970). La linguistique contrastive et les interférences . E. Wagner içinde, Langue française, apprentissage du français langue étrangère (s. 31-61). Paris: Larousse.
• Delaveau, A. (2001). Syntaxe. La phrase et la subordination. Paris: Armand Colin.
• Dolgopolsky, A. (2008). Nostratic Dictionary. Cambridge, UK: McDonald Institute for Archaeological Research: University of Cambridge.
• Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım.
• Feuillet, J. (1988). Introduction à l'analyse morphosyntaxique. Paris: Presses Universitaire de France.
• Gaoudi, F. (2012). Les interférences morphosyntaxiques à l’oral et à l’écrit, chez les apprenants de la 4ème année moyenne. Thèse de doctorat, Université El-Hadjar Lakhdar.: Batna, Algérie: République Algérienne Démocratique et Populaire.
• Gardes-Tamine, J. (2010). La grammaire: Phonologie, morphologie, lexicologie. Paris: Armand Colin.
• Gardes-Tamine, J. (2010). La grammaire: tome 2 - syntaxe. Paris : Armand Colin.
• Greenberg, J. H. (2002). Indo-European and Its Closest Relatives : The Eurasiatic Language Family. Volume 2, Lexicon . Stanford California: Stanford University Press.
• Grevisse, M., & Goosse, A. (2011). Le bon usage: Grevisse langue française. Paris: De boeck duculot.
• Kerimoğlu, C. (2014). Genel Dilbilime Giriş: Kuram ve Uygulamalarla Dilbilim, Göstergebilim ve Türkoloji. Ankara: Pegem Akademi.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri: Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Lado, R. (1957). Linguistics across cultures: Applied linguistics for language teachers. Cambridge: Cambridge University Press.
• Le Querler, N. (1994). Précis de syntaxe française. Caen: Presses Universitaires de Caen.
• Maingueneau, D. (1996). Syntaxe du français. Paris: Hachette.
• Martin, R. (2002). Comprendre la linguistique. Paris: PUF, Quadrige.
• Martinet, A. (1980). Elément de linguistique générale. Paris: Armand Colin.
• Monneret, P., & Rioul, R. (1999). Questions de syntaxe française. Paris: PUF.
• Özkan, M. (2013). Türkçe Cümle Bilgisi-II . Ankara: Saray Matbaacılık.
• Parisse, C. (2009). La morphosyntaxe: Qu’estcequ’est ? Application au cas de la langue française ? Rééducation orthophonique,Ortho édition, 47(238), 7-20. 3 6, 2020 tarihinde https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-00495626 adresinden alındı
• Rissman, L., Legendre, G., & Landau, B. (2013). Abstract Morphosynt ax in Two- and Three-Year-Old Children: Evidence f rom Priming, Language Learning and Developpement. Routledge, 37-41. doi:10.1080/ 15475441.2012.755902
• Tesnière, L. (1959). Éléments de syntaxe structurale. Paris: Ouvrage publié avec le concours du Centre National de la Recherche Scientifique, Librairie C. Klincksieck.
• Topaloğlu, Y. (2020). Fransızca Adıl Tümleç Kullanımının Yanlış Çözümlemesi Yöntemiyle Karşıtsal Bir İncelemesi. M. G. Dağıstanlıoğlu içinde, Güncel Dil ve Edebiyat Araştırmaları (s. 21-53). Yenişehir / Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Topaloğlu, Y. (2020). Karşıtsal Dilbilim ve Yanlış Çözümlemesi: Türk Öğrencilerin Fransızca İlgi Adılları Kullanımı. M. G. Dağıstanlıoğlu içinde, Dil ve Edebiyat Araştırmaları (s. 135-155). Yenişehir/Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Topaloğlu, Y. (2022). Fransızca ve Türkçenin Sözdizimi: Karşıtsal ve Dağılımsal Bir Çözümleme. Ankara: Günce Yayınları.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Yabancı Dil Yayınları.
• Weinrich, U. (1953). Languages in Contact: Findings and Problems. New York: Publications of the Linguistique Ciecle of New York.