Söz Edimi Kuramı Çerçevesinde Eski Uygurca Sena-Upasena Hikâyesi

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 3, 1106 - 1126, 30.12.2023

Botan Cudi Ekmen

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1358670

Öz

Bu çalışmada Eski Uygurca Sena-Upasena hikâyesi edimbilimsel bir bakış açısıyla söz edimi kuramı çerçevesinde ele alınarak incelenmiştir. Hikâyede yer alan kahramanların sözcelerinin ardındaki edimsöz edimleri tespit edilerek J. Searle’ün (1975) taksonomisine göre sınıflandırılmıştır. Bununla birlikte sınıflandırılan edimsöz edimleri ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir. Çalışmanın giriş kısmında çalışmanın amacı, ele alınan hikâye metninin tercih edilme sebebi vb. konular aydınlatılmaya çalışılmış, kuramsal çerçeve kapsamında da edimbilim ve söz edimi kuramı hakkında teorik bilgiler verilmiştir. Sena-Upasena hikâyesi ile ilgili birtakım bilgiler okuyucuya aktarıldıktan sonra hikâyede yer alan sözcelerdeki edimsöz edimleri analiz edilmeye başlanmıştır. Analiz kısmının hemen başında ise çalışmanın yöntemi ve izlenen yollarla ilgili bazı bilgiler verilmiştir. Bu çalışmayla birlikte Eski Uygurca özelinde Eski Türkçe belgelerin dilbilim metotlarıyla ve farklı bakış açılarıyla incelenebileceği bir kez daha kanıtlanmıştır. Aynı zamanda Eski Uygurca bir hikâyenin söz edimi kuramı bağlamında incelenmiş olmasıyla birlikte alanda bu tarz çalışmaların daha da çoğalması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

edimbilim, söz edimi kuramı, edimsöz edimleri, Eski Uygurca, Sena-Upasena hikâyesi

The Old Uyghur Sena-Upasena Story within the Framewordk of Speech Act Theory

Öz

In this study, the Old Uyghur Sena-Upasena story was analyzed from a pragmatic perspective within the framework of speech act theory. The illocutionary acts behind the utterances of the characters in the story were identified and classified according to J. Searle's (1975) taxonomy. In addition to this, the classified pragmatic speech acts were analyzed in detail. In the introduction part of the study, the purpose of the study, the reason for choosing the story text etc. were tried to be clarified and theoretical information about pragmatics and speech act theory was given within the scope of the theoretical framework. After informing the reader about the story of Sena-Upasena, the illocutionary acts in the utterances in the story started to be analyzed. At the very beginning of the analysis part, some pieces of information about the methodology of the study and the methods followed are shown. With this study, it has been proven once again that Old Turkish documents can be examined with linguistic methods and different perspectives, in particular Old Uyghur. Also, with the analysis of an Old Uyghur story within the framework of speech act theory, it is aimed to increase the number of such studies in the field.

Anahtar Kelimeler

pragmatics, speech act theory, illocutionary acts, Old Uyghur, Sena-Upasena story

Kaynakça

• Austin, John Langshaw (1962). How To Do Things With Words. Oxford: Clarendon Press.
• Austin, John Langshaw (2020). Söylemek ve Yapmak. (3. Baskı), çev. Reşat Levent Aysever, İstanbul: Metis Yayınları. [Austin, John Langshaw (1962). How To Do Things With Words. Clarendon Press]
• Aysever, Reşat Levent (2000). Söz Edimleri Bir Dil Felsefesi Denemesi. İstanbul: Ayraç Yayınları. [Searle, John Rogers (1969). Speech Acts. Cambridge University Press]
• Bach, Kent ve Robert M. Harnish (1979). Linguistic Communication and Speech Acts. Cambridge: MIT Press.
• Börekçi, Muhsine ve Fatma Gerez Taşgın (2021). “Orhun Yazıtlarında Söz Edimleri”. Ü. Hunutlu vd. (Ed.), Yunus
• Emre Mehmet Akif Armağanı Türk Dili Araştırmaları -2 içinde. Ankara: Akçağ Yayınları (ss. 281-315)
• Cummings, Louise (2010). The Routledge Pragmatics Encyclopedia. London: Routledge.