THE CONCEPT OF RHIZOME IN TAHAR BEN JELLOUN’S NOVELS ENTITLED THE SAND CHILD AND THE SACRED NIGHT

Yıl 2024, Sayı: Edebiyat Kuramları ve Eleştiri Özel Sayısı, 103 - 114, 31.10.2024

Ayşe Tomat Yılmaz

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1541072

Öz

Tahar Ben Jelloun, who is frequently mentioned in the literary world, a Goncourt Prize-winning, Moroccan-born French writer generally deals with issues such as identity, masculinity/femininity, culture, and migration in his works. In his novels The Sand Child, published in 1985 and The Sacred Night, published in 1987, Ben Jelloun focuses on the life of a girl named Ahmed/Zahra. Ahmed/Zahra is the eighth girl of Hacı Ahmed, who wanted to have a boy after seven girls and thus she is raised as a boy by her father. Ahmed/Zahra initially lives as a man, but with the death of her father, she escapes from the rules set by society and traditions. Ben Jelloun describes Ahmed/Zahra's discovery of her own gender and her journey of liberation. In short, through the life of Ahmed/Zahra, Ben Jelloun describes in great detail the situation of Moroccan women who have to live according to the strict rules imposed on them by the patriarchal order and traditions. Criticising the rigid structures of gender roles and social expectations, the author becomes the voice of the silent women of her country. In this study, firstly, the situation of Moroccan women in Tahar Ben Jelloun's novels The Sand Child and The Sacred Night will be presented. Then, the identity problem of women in the novels in question will be examined in the context of the concept of rhizome co-written by Gilles Deleuze and Félix Guattari, two of the leading philosophers of the twentieth century, in their work Mille Plateaux.

Anahtar Kelimeler

Tahar Ben Jelloun, Gilles Deleuze, Félix Guattari, The Sand Child, The Sacred Night, Mille Plateaux, rhizome.

Tahar Ben Jelloun’un Kum Çocuk ve Kutsal Gece Adlı Romanlarında Rizom Kavramı

Öz

Yazın dünyasında adından sıklıkla söz ettiren, Goncourt Ödüllü, Fas asıllı Fransız yazar Tahar Ben Jelloun, yapıtlarında genellikle kimlik, erillik/dişilik, kültür, göç gibi konuları ele alır. Ben Jelloun, 1985 yılında yayımladığı Kum Çocuk ve 1987 yılında yayımladığı Kutsal Gece adlı romanlarında, yedi kız çocuğunun üzerine, erkek isteyen Hacı Ahmed’in sekizinci çocuğunun da kız olarak dünyaya gelmesi nedeniyle, babası tarafından erkek olarak yetiştirilen Ahmed/Zahra adlı bir kızın yaşamını konu edinir. Önceleri bir erkek gibi yaşayan ama babasının ölümüyle birlikte toplumun ve geleneklerin belirlediği kurallardan kaçan Ahmed/Zahra’nın kendi cinsiyetini bulmasını ve özgürleşme yolculuğunu bütün ayrıntılarıyla aktarır. Kısacası, Ben Jelloun, Ahmed/Zahra’nın yaşamı üzerinden, ataerkil düzenin ve geleneklerin kendilerine dayattığı katı kurallar doğrultusunda yaşamak zorunda olan Faslı kadınların içinde bulunduğu durumu bütün ayrıntılarıyla betimler. Cinsiyet rollerinin ve toplumsal beklentilerin katı yapılarını eleştiren yazar, ülkesinin sessiz kadınlarının sesi olur. Bu çalışmada da öncelikle Tahar Ben Jelloun’un Kum Çocuk (L’Enfant de Sable) ve Kutsal Gece (La Nuit Sacrée) adlı romanlarında yer alan kadın karakterlerden yola çıkarak Faslı kadınların içinde bulunduğu durum aktarılacaktır. Ardından, söz konusu romanlarda kadının kimlik sorunu, yirminci yüzyılın önde gelen filozofları arasında yer alan Gilles Deleuze ve Félix Guattari’nin Mille Plateaux (Bin Yayla) adlı çalışmalarında ortaklaşa ele aldıkları rizom (köksap) kavramı bağlamında irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Tahar Ben Jelloun, Gilles Deleuze, Félix Guattari, Kum Çocuk, Kutsal Gece, Mille Plateaux, rizom.

Kaynakça

• Ayıtgu, Gülçin (2016). Deleuze’ün Felsefesi ve Tarih. Dört Öge, 10, 133-142.
• Baker, Ulus (2009). Yüzeybilim Fragmanlar. İstanbul: Birikim Yayınları.
• Ben Jelloun, Tahar (1988). Kum Çocuk. Necla Işık (Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Ben Jelloun, Tahar (2006). Kutsal Gece. Gönül Akgerman (Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Berktay, Fatmagül (2012). Tarihin Cinsiyeti. İstanbul: Metis Yayınları.
• Berktay, Fatmagül (2000). Tektanrılı Dinler Karşısında Kadın Hıristiyanlık’ta ve İslamiyet’te Kadının Statüsüne Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım. İstanbul: Metis Yayınları.
• Colebrook, Claire (2013). Gilles Deleuze. Cem Soydemir (Çev.). İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Çobanlı Erdönmez, Işıl (2014). 20. Yüzyılın Postmodern Düşünürü Olarak Gilles Deleuze. Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5, 1-10.
• De Beauvoir, Simone (1986). Kadın Evlilik Çağı. Bertan Onaran (Çev.). İstanbul: Payel Yayınevi.