Gayri Resmi Hurrem Oyunu Üzerine Yeni Tarihselci Bir Okuma

Yıl 2024, Sayı: Edebiyat Kuramları ve Eleştiri Özel Sayısı, 296 - 316, 31.10.2024

Can Şahin

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1557720

Öz

1980 sonrası Türk tiyatro edebiyatının önemli dram yazarlarından Özen Yula, resmi tarihle hesaplaşma içerisinde tarihi kişilikleri konu edindiği oyunlarıyla tanınmaktadır. Bu çalışmada Yula’nın Gayri Resmi Hurrem oyununun Yeni Tarihselcilik kuramı bağlamında çözümlemesi yapılmıştır. Yeni Eleştiri ve Yapıbozumculuk gibi biçimci eleştirilere tepki olarak ortaya çıkan Yeni Tarihselcilik kuramı, aynı döneme ait edebî olan ve olmayan metinlerin paralel okunmasına dayanan bir edebiyat eleştirisidir. Bu çalışmada Gayri Resmi Hurrem tiyatrosu ve o dönemi anlatan tarih kitapları Yeni Tarihselcilik kuramı bağlamında paralel bir okumaya tabi tutulmuştur.
Postmodern anlayışla kaleme alınan oyun Hürrem Sultan’ın hayatına dair resmi tarihte yer alan klişe ve kalıp yargıların kendi ağzından sorgulaması üzerinedir. Oyun, tarihi bir kişiliğin hayatındaki bazı kesitlerin masal tarzı bir kurgu ile yeniden yazılmasıdır. Yula’nın Gayri Resmi Hurrem oyunuyla resmi söylemi sorgulamaya tabi tuttuğu, tarihsel gerçeklikleri tartışmalı hâle getirip yeniden düşünmeye davet ettiği, tarihi yapıbozuma uğrattığı söylenebilir. Yula, okuru ve izleyiciyi doğru bildiği birtakım tarihsel gerçekliklere şüphe ve ihtiyatla yaklaşmaya davet eder. Gerçek ile kurmacanın iç içe geçtiği bu oyunda tarihin kurgusallığı ve metinselliği vurgulanır. Oyuna dâhil edilen ve tarihsel gerçekliği olmayan kurgusal eklentiler tarihi metinlerin yazımındaki öznelliğe dikkati çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat eleştirisi, Yeni Tarihselcilik kuramı, Özen Yula, Gayri Resmi Hurrem, Hürrem Sultan.

ON THE GAYRİ RESMİ HURREM PLAY A NEW HISTORICIST READING

Öz

Özen Yula, one of the important drama writers of post-1980 Turkish theatre literature, is known for his plays about historical figures in a reckoning with official history. In this study, Yula’s play Gayri Resmi Hurrem is analysed in the context of New Historicism theory. The theory of New Historicism, which emerged as a reaction to formalist criticism such as New Criticism and Deconstructionism, is a literary criticism based on the parallel reading of literary and non-literary texts from the same period. In this study, the Gayri Resmi Hurrem theatre and the history books describing that period were subjected to a parallel reading in the context of the New Historicism theory.
The play, written with a postmodern approach, is about the questioning of the clichés and stereotypes in the official history about the life of Hürrem Sultan from her own mouth. The play is a rewriting of some sections in the life of a historical personality with a fairy tale style fiction. It can be said that Yula, with his play Gayri Resmi Hurrem, subjects the official discourse to questioning, makes historical realities controversial, invites us to rethink, and deconstructs history. Yula invites the reader and the audience to approach certain historical realities that they know to be true with scepticism and caution. In this play where reality and fiction are intertwined, the fictionality and textuality of history are emphasised. The fictional additions included in the play, which have no historical reality, draw attention to the subjectivity in the writing of historical texts.

Anahtar Kelimeler

Literary criticism, New Historicism theory, Özen Yula, Gayri Resmi Hurrem, Hurrem Sultan.

Kaynakça

• Afyoncu, Erhan (2011). Muhteşem Süleyman Kanunî Sultan Süleyman ve Hürrem Sultan. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Akgündüz, Ahmet ve Said Öztürk (1999). Bilinmeyen Osmanlı. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
• Akgündüz, Ahmet (2006). İslam Hukukunda Kölelik-Cariyelik Müessesesi ve Osmanlı’da Harem. 6. bs., İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
• Akman, Mehmet (1997). Osmanlı Devletinde Kardeş Katli. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Aristotales (1963). Poetika. Çev. İsmail Tunalı. Remzi Kitabevi.
• Atmaca, Efnan (2005). Yula’yla Alaturka 80’ler, Röportaj, http://www.radikal.com.tr /veriler/2005/04/25/yula)
• Belsey, Catherine (1991). “Making Histories Then and Now”, in Uses of History. Marxism, Postmodernism and the Renaissance, ed. F. Barker, P. Hulme ve M. Iverson (Manchester, Eng.).
• Bloch, Marc (2023). Tarihin Savunusu Ya Da Tarihçilik Mesleği. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Carr, Edward Hallett (2022). Tarih Nedir?. Çev. Misket Gizem Gürtürk. 23. bs., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çavuşoğlu, Mehmed (1982). “Şehzâde Mustafa Mersiyeleri”, Tarih Enstitüsü Dergisi, S. XII, s. 641-686.
• Danişmend, İ. Hami (1961). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C. II. İstanbul: Türkiye Basımevi.
• Demir, Fethi (2016). 1980 Sonrası Türk Tiyatro Edebiyatı. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• Doltaş, Dilek (1999). Postmodernism: Tartışmalar ve Uygulamalar. İstanbul: Telos Yayınları.
• Dray, William (1970). “On the Nature and Role of Narrative in Historiography”, History and Theory, C. 10, 153-171.
• Erdemir, Gökçen Kara (2018). “Yeni Tarihselci Söylem Işığında Bir Disiplin Olarak Edebiyat”, Folklor/Edebiyat, 24(95),299-312.
• Greenblatt, Stephen (2003). Shakespeare ve Kültür Birikimi. Çev. N. Pelit. Ankara: Dost Yayınevi.
• Yalçın-Çelik, Sıdıka Dilek (2005). Yeni Tarihselcilik Kuramı ve Türk Edebiyatında Postmodern Tarih Romanları. Ankara: Akçağ Yayınları.