A Song Translation from Ottoman Turkish into Italian: Nedim's Song with a Refrain as “Gidelim Serv-i Revânım Yürü Sa'd-âbâda”

Yıl 2025, Sayı: Çeviribilim Özel Sayısı II, 40 - 55, 25.03.2025

Eshabil Bozkurt

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1594804

Öz

This article aims to analyse a song rendered from Ottoman Turkish into Italian. The eighteenth century poet Nedim gave the most ideal examples of “song”, a genre specific to Turkish culture. The source text of the study is the song of Nedim, who brought some innovations to the culture of Divan poetry despite being a Divan poet, known with the refrain “Gidelim serv-i revânım yürü Sa‘d-âbâda”. The poem, which consists of five stanzas and is written in the pattern of aruz meter, “feilâtün feilâtün feilâtün feilâtün feilün”, reflects the sense of pleasure and entertainment of both the poet and the period in which he lived, namely the Tulip Era. Alessio Bombaci, an Italian Turcologist, wrote a history of Turkish literature in Italian titled La letteratura Turca (1969). In this work, which is of particular importance for the Western cultural and literary system and for being the first history of Turkish literature published in a Western language, the famous Turcologist translated fragments / stanzas from some poets’ poems and translated some poets’ poems not partially but completely and included these translations in his work. The aforementioned poem of Nedim is one of the poems completely translated by Bombaci. The target text of the analysis is this poem translated by Bombaci from Ottoman Turkish into Italian. What kind of a poetry translation strategy the translator adopted while transferring the source text to the target text and what kind of translation he made were analysed within the framework of the approaches of translation scholars who express their opinions on poetry translation. In the article, the source text, which is Nedim’s poem in Ottoman Turkish, was labelled as “ST (KM)”, the target text, which is Bombaci’s translation into Italian, was labelled as “TT (EM)”.

Anahtar Kelimeler

Nedim, song, Alessio Bombaci, translation from Ottoman Turkish into Italian

Osmanlı Türkçesinden İtalyancaya Bir Şarkı Çevirisi: Nedim’in “Gidelim Serv-i Revânım Yürü Sa‘d-âbâda” Nakaratlı Şarkısı

Öz

Bu makalede Osmanlı Türkçesinden İtalyancaya yapılan bir şarkı çevirisini incelemek amaçlanmaktadır. Türk kültürüne özgü bir tür olan “şarkı”nın en güzel örneklerini on sekizinci yüzyıl şairi Nedim vermiştir. Divan şairi olmasına rağmen Divan şiiri geleneğine birtakım yenilikler getiren Nedim’in “Gidelim serv-i revânım yürü Sa‘d-âbâda” nakaratıyla bilinen şarkısı çalışmanın kaynak metnidir. Beş bentten oluşan ve aruz vezninin “feilâtün feilâtün feilâtün feilün” kalıbıyla yazılan şiir, hem şairin hem de yaşadığı dönem olan Lale Devri’nin zevk ve eğlence anlayışını yansıtmaktadır. İtalyan bir Türkolog olan Alessio Bombaci İtalyan dilinde, La letteratura Turca (1969) adlı bir Türk edebiyatı tarihi kitabı yazmıştır. Batı kültür ve edebiyat dizgesi için ve bir Batı diliyle yayımlanan ilk Türk edebiyatı tarihi olması bakımından ayrı bir önem taşıyan bu eserinde ünlü Türkolog, bazı şairlerin şiirlerinden parçalar / bentler çevirerek bazı şairlerin şiirlerini ise kısmen değil de tamamen çevirerek bu çevirilere eserinde yer vermiştir. Nedim’in adı geçen şiiri de Bombaci tarafından tamamı çevrilen şiirlerden biridir. İncelemenin erek metni Bombaci’nin Osmanlı Türkçesinden İtalyancaya çevirdiği şiirdir. Çevirmenin kaynak metni erek metne aktarırken nasıl bir çeviri stratejisi benimsediği ve nasıl bir çeviri yaptığı, şiir çevirisi üzerine görüş bildiren çeviribilimcilerin yaklaşımları çerçevesinde incelenmiştir. Makalede Nedim’in Osmanlı Türkçesindeki şiiri olan kaynak metin “KM”, Bombaci’nin İtalyancaya çevirisi olan erek metin ise “EM” olarak gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Nedim, şarkı, Alessio Bombaci, Osmanlı Türkçesinden İtalyancaya çeviri

Kaynakça

• Bengi, Işın (1992). “Şiir Çevirisini Yönlendiren Kısıtlamalar”. Dilbilim Araştırmaları Dergisi 3, 101-112.
• Berk, İlhan (1978). “Çeviride Şiir Dili”. Türk Dili Çeviri Sorunları Özel Sayısı 322, 71-76.
• Bombaci, Alessio (1969). La Letteratura Turca. Firenze/Milano: Sansoni-Accademia.
• Boz, Sultan Can (2019). Şiir Çevirisine Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım: W. B. Yeats’in İki Şiirinin Türkçe Çevirilerinde Yöntem Farklılıkları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Okan Üniversitesi.
• Demir, Ali (1993). “Şiir Çevirisi: İkinci Bir Yaratı Eylemi”. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi VIII(1), 93-100.
• Devellioğlu, Ferit (2015). Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Erten, Asalet (1993). “Çeviri Ediminde Kayıplar Sorunu”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 10(1), 315-330.
• Esin, Emel (1977). Prof. Alessio Bombaci. Journal of Turkology 19, 279-281.
• Eyüboğlu, Sabahattin (2008). “Can Yücel’in Şiir Çevirileri”. Çeviri Seçkisi 1 – Çeviriyi Düşünenler. (Haz. Mehmet Rifat). İstanbul: Sel Yayıncılık. 92-94.
• Gümüş, Nevin (2010). “Nedîm’in Şarkı’larında Beş Duyu”. Turkish Studies 5(3), 1376-1391.
• İz, Fahir (2012). “Kitaplar Arasında (Alessio Bombaci –Storia della Letteratura Turca, Nuova Accademia Editrice, Milano 1956. 526 s)”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 8, 130-135.