TÜRKİYE EKONOMİSİNDE EKONOMİK BÜYÜME VE BEŞERİ SERMAYE ARASINDAKİ İLİŞKİNİN AMPİRİK ANALİZİ: 1980-2019 DÖNEMİ

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 51, 540 - 558, 30.06.2021

Sibel Çetiner , Onur Çelik

https://doi.org/10.21560/spcd.vi.593181

Cited By: 2

Öz

İktisadi literatürde beşeri sermayenin ekonomik gelişime katkısı uzun süredir genel kabul görmektedir. Beşeri sermaye kavramı, içsel büyüme modellerinden biri olan Lucas’ın beşeri sermaye modeli ile birlikte çok daha iyi anlaşılmıştır. Eğitimli, sağlıklı ve nitelikli işgücü, yeni teknolojiler üreterek, yeni teknolojileri daha etkin kullanarak ve kaynakların etkin kullanımını sağlayarak, ekonomik büyüme ve kalkınmaya katkı sağlamaktadır. Bu nedenle, hem yeterli fiziki sermaye yatırımlarına hem de beşeri sermaye gelişimine uygun şartlara sahip olan ülkeler, çok daha kolay büyümekte ve kalkınmaktadırlar.
Bu kapsamda, her iktisadi dönemin içerdiği gerçeklikler ile beşeri sermaye ve ekonomik büyüme ilişkisi araştırılmaya değer görülmektedir. Türkiye Ekonomisi için de bu iki kavramın ilişkisini araştırmak, özellikle son dönemlerde oluşturulan politikalarda adı sıkça geçen beşeri sermaye kavramının etkilerini görebilmek açısından oldukça önemlidir. Bu çalışmada, 1980-2019 dönemi için, ADF birim kök, VAR analizi ve Johansen eş bütünleşme testiyle beşeri sermaye ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki Türkiye ekonomisi için incelenmiştir. Yapılan ampirik analiz neticesinde, uzun dönemde, beşeri sermaye ve ekonomik büyüme arasında eş bütünleşme ilişkisi tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlar gösteriyor ki, beşeri sermayedeki artışlar, ekonomik büyümeyi pozitif yönde etkilemektedir.

Anahtar Kelimeler

Beşeri Sermaye, Ekonomik Büyüme, Türkiye Ekonomisi, Beşeri Sermaye, Ekonomik Büyüme

EMPIRICAL ANALYSIS OF THE RELATIONSHIP BETWEEN ECONOMIC GROWTH AND HUMAN CAPITAL IN THE TURKEY ECONOMY: 1980-2019 PERIOD

Öz

While the contribution of human capital to economic development has long been generally accepted in the economic literature, it has been better understood especially with Lucas' human capital model, which is one of the internal growth models. Well-educated, healthy and qualified labor force contributes to economic growth and development by producing new technologies, using new technologies more effectively and ensuring efficient use of resources. Therefore, countries which have adequate physical capital investments and suitable conditions for human capital development are growing and developing much more easily.
In this context, investigating the relationship between human capital and economic growth is worth to investigating with realities of each economic period. As for Turkey, it is very important to investigate the relationship between these two concepts, especially in order to see the effects of the human capital concept frequently mentioned in recent policies. In this study, the relationship between human capital and economic growth is examined with ADF unit root, VAR analysis and Johansen co-integration tests for Turkey, period of 1980-2019. As a result of the empirical analysis, cointegration relationship between human capital and economic growth is determined in the long run. the results obtained indicate that the increases in human capital affect economic growth positively.

Anahtar Kelimeler

Human Capital, Economic Growth, Turkey Economy

Kaynakça

• Acar, Y. (2002). İktisadi Büyüme ve Büyüme Modelleri. Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı Yayını. No. 67. Bursa.
• Afşar, M. (2009). Türkiye’de Eğitim yatırımları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 85-98.
• Altıntaş, H. ve Çetintaş, H. (2011). Türkiye’de Ekonomik Büyüme, Beşeri Sermaye ve İhracat Arasındaki İlişkilerin Ekonometrik Analizi: 1970-2005. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 36, 33-56.
• Bal, H., Neşe. A., Müge M., ve Ediz K. (2014). Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: BRICS Ülkeleri ve Türkiye Örneği. International Conference on Eurasian Economies, Üsküp, Makedonya, 795-803, Erişim Tarihi: 8.11.2015, https://www.avekon.org/proceedings/avekon05.pdf.
• Bozkurt, K. ve Balmumcu, Ö. (2018). Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme: Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Bir Panel Veri Analizi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, Prof. Dr. Harun Terzi Özel Sayısı. 391-406.
• Becker, G.S. (1964). Human Capital: A Theoretical and Empirical Analysis With Special Reference to Education. National Bureau of Economic Research. New York.
• Berber, M., Baday Yıldız, E. ve Dindaroğlu, A. Y. (2013). Bölgesel Beşeri Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesi: Piramit Model. Kocaeli University Journal of Social Sciences. (25), 1-18.
• Çakmak, E. ve Gümüş, S. (2005). Türkiye’de Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme: Ekonometrik Bir Analiz (1960-2002). Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60(1), 59-72. Ankara.
• Çalışkan, Ş., Karabacak, M., ve Meçik, O. (2013).Türkiye’de Eğitim- Ekonomik Büyüme İlişkisi: 1923-2011 (Kantitatif Bir Yaklaşım). Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(21), 29-48.
• Çolak, M. (2010). Eğitim ve Beşeri Sermayenin; Ekonomik Kalkınma Üzerine Katkısı. Kamu-İş. 11(3), 109-125.
• Denison, E.F. (1962). Education, Economic Growth and Gaps in Information. The Journal of Political Economy. 70(5). 124-128.
• Eaterlin, R.A. (1981). Why Isn’t The Whole World Developed. Journal of Economic History. 41(1), 1-19.
• Granger, C.W.J. (1969). Investigating Causal Relations By Econometric Models and Cross-Spectral Methods. Econometrica, (37), 24-36.
• Gujarati, D.N. (1995). Basic Econometrics, McGraw-HilIlne, Third Edition, Singapore.
• Han, E. ve Kaya, A.A. (2006). Kalkınma Ekonomisi - Teori ve Politika. 5.Baskı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Hoşgörür, V. ve Gezgin, G. (2007). Ekonomik ve Sosyal Kalkınmada Eğitim. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Elektronik Eğitim Fakültesi Dergisi. 2(2).
• Jimenez, S.M. (2003). Efficiency and Tfp Growth in The Spanish Regions: The Role of Human and Public Capital. Growth and Change. 34(2), 157-174.
• Johansen, S. ve Juselius K. (1990). Maximum Likelihood Estimation and İnference on Cointegration -With Application To The Demand For Money. Oxford Bulletin of Economics and Statistics. 52, 169-210.
• Kadılar, C. ve Şimşek, M. (2010). Türkiye’de Beşeri Sermaye, İhracat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik Analizi. Ç.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(1), 115-140.
• Kar, M. ve Ağır, H.. (2003). Türkiye’de Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme: Nedensellik Testi. II. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiriler Kitabı. İzmir.
• Kar, M. ve Taban, S. (2006). Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme: Nedensellik Analizi, 1969-2001. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (1), 159-182.
• Kara, M.A. (2013). Bölgesel Ekonomi Teori ve Politikalar. Orion Kitapevi.
• Kara, M.A., Ada, S. ve Yeşil, S. (2013). Beşeri Sermayeye Yönelik Eğitim ve Sağlık Altyapı Yatırım Harcamalarının Bölgesel Gelir Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği. International Conference on Eurasian Economies, Erişim Tarihi: 6.10.2015, https://www.avekon.org/proceedings/avekon04.pdf.
• Karagül, M. (2003). Beşeri Sermayenin Ekonomik Büyümeyle İlişkisi ve Etkin Kullanımı, Akdeniz Üniversitesi İİBF Dergisi, (5), 79-90.
• Karataş, M. ve Çankaya, E. (2010). İktisadi Kalkınma Sürecinde Beşeri Sermayeye İlişkin Bir İnceleme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (3), 29-55.
• Kaya, M. ve Gündüz, A.Y. (2009). Sanayileşmede Beşeri Sermayenin Önemi: Örnek Gap Bölgesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 56-74.
• Keskin, A. (2011). Ekonomik Kalkınmada Beşeri Sermayenin Rolü ve Türkiye. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(3-4), 125-153.
• Levinson, D., Cookson, PW. ve Sadovnik, A.R. (2002). Education and Sociology. New York: RoutledgeFalmer.
• Lustig, N. (2004). Investing in Health For Economic Development. Mexican Commission on Macro Economics and Health.
• Luthans, Fred., Luthans, K.W. ve Luthans, B.C. (2004). Positive Psychological Capital: Beyond Human and Social Caiptal. Business Horizons, 47(1), 45-50.
• Manga, M. vd. (2015). Beşeri Sermaye, Fiziksel Sermaye ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: BRICS Ülkeleri ve Türkiye Örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Blimler Enstitüsü Dergisi. 24(1), 45-60.
• Mccann, P. (2006). On The Supply‐Side Determinants Of Regional Growth. Construction Management and Economics. 24, 681-693.
• Mincer, J. (1995). Economic Development, Growth of Human Capital and The Dynamics of The Wage Structure. Journal of Economic Growth, 1, 29-48.
• Nişancı, M. (2005). Dış Ticaret Beşeri Sermaye ve İktisadi Gelişme Arasındaki Uzun Dönem Nedensellik İlişkisinin Testi. Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi (AÜEHFD), (9), 675-687.
• Özgen, F.B. ve Güloğlu, B. (2004). Türkiye'de İç Borçların İktisadi Etkilerinin Var Tekniği İle Analizi. METU Studies in Development. 3. 93-114.
• Özşahin, Ş. ve Karaçor, Z. (2011). Ekonomik Büyümenin Belirleyicilerinden Biri Olarak Beşeri Sermaye: Yükseköğrenimin Türkiye Ekonomisi İçin Önemi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1), 159-181.
• Pamuk, M. ve Bektaş, H. (2014). Türkiye’de Eğitim Harcamaları ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Ardl Sınır Testi Yaklaşımı. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi. 2(2), 77-90.
• Psacharropoulos, G. (1994). Returns To Investment in Education: A Global Update. World Development, 22(9). 1325-1343.
• Romer, PM. (1986). Increasing Returns and Long Run Growth. Journal of Political Economy. 94(5), 1002–1037.
• Rorty, R. (1999). Education As Socialization and Individuation. NewYork: Penguin Books.
• Sanroma, E. ve Ramos, R. (2007). Local human capital and productivity: An Analysis For Spanish Regions. Regional Studies. 41 (3). 349-359.
• Schultz, T. W. (1961). Beşeri Sermayeye Yapılan Yatırım, (Çev.) F. GÜRKAN. İktisadi Kalkınma Seçme Yazılar. ODTÜ, B.F., (6), 406–424, Ankara. 1966.
• Savaş, B. (2010). Ekonomik Büyüme, Beşeri Sermaye ve İhracat: Nedensellik Analizi, 1928-2006. Finans Politik Ekonomik Yorumlar. 47(547),
• Selim, S. Uysal, D. ve Eryiğit, P. (2014). Türkiye’de Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin Ekonometrik Analizi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 7(3), 13-24.
• Serel, H. ve, Masatçı, K. (2005). Türkiye’de Beşeri Sermaye ve İktisadi Büyüme İlişkisi: Ko-Entegrasyon Analizi. Atatürk Üniversitesi. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (90), 49-58.
• Smith, A. (1776). The Wealth of Nations. Chicago: University of Chicago Press.
• Seyidoğlu, H. (2006). İktisat Biliminin Temelleri. İstanbul: Güzem Can Yayınları. No:21.
• Tıraşoğlu, M. ve Yıldırım, B. (2012). Yapısal Kırılma Durumunda Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama, Electronic Journal of Vocational Colleges, 2(2),111-117.
• Toda, HY. ve Yamamato, T. (1995). Statistical Inference in Vector Autoregressions With Possibly Integrated Process. Journal of Econometrics, 66, 225–250.
• Topallı, N. (2017). Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 129-40.
• T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, (2009) Bölgesel Eşitsizlik, Yerel Kalkınma Ve Rekabet Edebilir Kentler Komisyonu, Kentleşme Şurası (2009), Erişim Tarihi: 22.6.2018, https://webdosya.csb.gov.tr/db/kentges/editordosya/kitap8.pdf.
• Türkiye İstatistik Kurumu, TÜİK. Temel İstatistikler. Erişim Tarihi: 15.19.2018. http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist.
• Uysal, E. (2004). Eğitime Felsefi Antropoloji Çerçevesinde Kavramsal Bir Yaklaşım. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(2), 81-99.
• Umutlu, G., Yılmaz F.A. ve Günel S. (2011). Ekonomik Büyüme Farklılıklarının İncelenmesi: OECD Ülkeleri İçin Bir Uygulama, Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16(22), 351-372.
• Ünsal, E.M. (1999). Makro İktisat. Ankara: Kutsan Ofset Matbaacılık.Viswanath, J., Reddy, K. L. N. ve Vishwanath P. (2009). Human Capital Contributions to Economic Growth in India: An Aggregate Production Function Analysis, The Indian Journal Of Industrial Relations, 44(3), 473-486.
• World Bank, World Development Indicators. Erişim Tarihi: 15.09.2018. https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators.
• Yakışık, H. ve Çetin, A. (2014). Eğitim, Sağlık ve Teknoloji Düzeyinin Büyüme Üzerindeki Etkisi: Ardl Sınır Test Yaklaşımı. Sosyo-Ekonomi Dergisi, (1), 169-186.
• Yaylalı, M. ve Lebe, F. (2011). Beşeri Sermaye İle İktisadi Büyüme Arasındaki İlişkinin Ampirik Analizi, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 30(1), 23-51.
• Yereli, A. B., Kobal, İ. ve Köktaş, A.M. (2010). Türkiye’de Sağlık Piyasasının Düzenlenmesi ve Denetlenmesi Gereği. Finans, Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi. 47(549).