ACCESSIBILITY VALUE OF TRADITIONAL BUILDINGS FOR ELDERLY INDIVIDUALS A STUDY ON IT: MALATYA BESKONAKLAR HOUSE

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 57, 713 - 744, 16.12.2022

Meryem Akça , Nihal Arda Akyıldız

https://doi.org/10.21560/spcd.vi.1052794

Öz

Social life in traditional settlement areas, which are accepted as the first settlement areas of cities, is closely related to the physical environment. Traditional residential areas were sometimes centralized in urban planning and sometimes left quite far from the city center. The importance of access to every part of the city for elderly users with mobility restrictions, like all urban users, is an indisputable fact of social life. For this reason, this city, which has a considerable proportion in its population structure, provides an opportunity to increase the participation of the users in social life and the level of spatial comfort accessibility standards. It is necessary to draw attention to the importance of the principles that accessibility sets forth with national and international standards are of great importance in terms of the sustainability of social life as well as spatial arrangements so that all individuals can lead their lives in an uninterrupted, healthy and safe manner under equal conditions. Arrangements to be made so that users can easily access all services in traditional residential areas of the city have an important place in increasing the participation of aging individuals in daily life and supporting socio-cultural life.
In this sense, the study aims to draw attention to the accessibility level of the traditional settlement areas of the cities as well as the problems faced by the elderly urban users with mobility restrictions. In this context, the Beskonaklar House and its surroundings in the province of Malatya, which was chosen to examine the subject accessibility standards. It has been examined to what extent it meets the needs of the elderly and it is aimed to reveal the importance of accessibility for elderly urban users with on-site analyzes.

Anahtar Kelimeler

Aged, Traditional Architecture, Accessibility, Malatya-Beskonaklar House, Aged, Traditional Architecture, Accessibility, Malatya-Beskonaklar House

YAŞLI BİREYLER İÇİN GELENEKSEL YAPILARIN ERİŞİLEBİLİRLİK DEĞERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME: MALATYA BEŞKONAKLAR EVİ

Öz

Kentlerin ilk yerleşim alanları olarak kabul gören geleneksel yerleşim alanlarında sürdürülen sosyal yaşam, fiziki çevreyle yakından ilişkilidir. Geleneksel yerleşim alanları, kentsel planlama içinde kimi zaman merkeze alınmış kimi zaman da kent merkezinden oldukça uzakta bırakılmıştır. Tüm kent kullanıcıları gibi hareket kısıtlılığına sahip yaşlı kullanıcıların da kentin her noktasına erişiminin önemi, sosyal yaşamın tartışılmaz bir gerçeğidir. Bu nedenle nüfus yapısı içinde hatırı sayılır orana sahip olan bu kent kullanıcılarının, sosyal yaşama katılımları ve mekânsal konfor düzeylerinin arttırılmasını sağlayan erişilebilirlik standartlarının önemine dikkat çekmek gerekmektedir. Erişilebilirliğin ulusal ve uluslararası standartlarla ortaya koyduğu ilkeler, tüm bireylerin eşit koşullarda, kesintisiz, sağlıklı ve güvenli şekilde yaşamlarını sürdürebilmeleri için mekânsal düzenlemeler yanında toplumsal yaşamın sürdürülebilirliği açısından da büyük önem arz etmektedir. Kentin geleneksel yerleşim alanlarında da kullanıcılarının tüm hizmetlere kolaylıkla erişilebilmeleri için yapılacak düzenlemeler, yaş almakta olan bireylerin gündelik yaşam katılımlarını arttırmada ve sosyo-kültürel yaşamı desteklemede önemli yer tutmaktadır.
Çalışma bu anlamda ele alınarak kentlerin geleneksel yerleşim alanlarındaki erişilebilirlik düzeyi yanında hareket kısıtlılığına sahip yaşlı kent kullanıcılarının karşılaştığı sorunlara dikkat çekmeyi amaçlanmıştır. Bu bağlamda konunun irdelenmesi için seçilen Malatya ilinde yer alan Beşkonaklar Evi ve çevresinin erişilebilirlik standartlarını ne oranda karşıladığı incelenmiş ve yerinde yapılan analizlerle erişilebilirlik konusunun yaşlı kent kullanıcıları için öneminin ortaya konması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yaşlı, Geleneksel Mimari, Erişilebilirlik, Malatya-Beşkonaklar Evi, Yaşlı, Geleneksel Mimari, Erişilebilirlik, Malatya-Beşkonaklar Evi

Kaynakça

• Akın, G. ve Önal, S. (2016). Kentsel Alanların Tasarımında Ergonomik Sorunlar. AÜDTCF Antropoloji Dergisi, 31, 51-60.
• Akyıldız, N. A. ve Olğun, T. (2020). Geleneksel Yapılarda Yaşlı ve Engelli Erişilebilirliğinin İrdelenmesi: Malatya-Balaban Geleneksel Evleri Örneği. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, Erişilebilirlik Özel Sayısı Cilt 1, 31-48.
• Alkan, A. (2018). Orta ve Aşağı Botan Vadisi'ndeki Geleneksel Kır Konutları ve Sürdürülebilirliği Üzerine Bir İnceleme. Turkish Studies, 13(18), 117–142.
• Ayci, H. ve Boyacioglu, E. (2012). A Reading in Critical Regionalism: Analysis of Two Houses By Han Tümertekin. Open House International, 37(1), 93.
• Aydiner Boylu, A. (2013). Yaşlılıkta Yaşam Kalitesi ve Konut İlişkisi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(1), 146.
• Aygün, E., Korkut, A. ve Kiper, T. (2018). Engelli Bireyler İçin Kentsel Dış Mekânlara Erişilebilirliğin İncelenmesi: Tekirdağ Örneği. Artium, 6(2), 20-32.
• Bakırer, Ö. (2018). Tarihi Yapılarda Zanaat-Mimari Bütünlüğü ve Çağdaş Tasarımlarda Sürdürülebilirliği Üzerine Bir Değerlendirme. Art-Sanat Dergisi, 168-195.
• Berkün, S. (2019). Toplumsal Yaşama Tam Katılım İçin Erişebilir Kentler: Zonguldak Örneği. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademik Araştırmalar Dergisi, 3(3), 43-52.
• Burdtland, (1987). Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future.
• Çakır Sümer, G. (2015). "Engelsiz Şehir" Kavramı Açısından Malatya. Journal of Management ve Economics, 22(1), 113-138.
• Canbakış, B., Taş, M. ve Taş, N. (2019). Gelenekselden Moderne Sürdürülebilir Mimari Mekân Üretiminin Örnekler Üzerinden İncelenmesi Bursa Örneği. Presented at the Kent İnşaat Ekonomi Kongresi, 590-603.
• Çelebi, G. ve Gültekin, A. B. (2007). Sürdürülebilir Mimarlığın Kapsamı, Kavramsal Bir Çerçeveden Bakış. Mimaran Dergisi, 2, 30-35.
• Cindaş, A. (2001). Yaşlılarda Egzersiz Uygulamasının Genel İlkeleri. Turkish Journal Of Geriatrics, 4(2), 77.
• Dikmen, Ç. B. ve Toruk, F. (2016). Sosyo kültürel Sürdürülebilirlik Kapsamında Sivrihisar Evlerinin Korunmasına Yönelik Öneriler. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 5(22), 713–733.
• Erişilebilirlik Kılavuzu (2020). Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Goltsman, S. M., Gilbert T. A. and Wohlford, S. A., (1993). The Accessibility Checklist: An Evaluation System For Buildings And Outdoor Settings. California, Berkeley.
• Görgün Baran, A. (2000). Yaşlılıkta sosyal uyum sorunu. Antropoloji ve Yaşlılık, Prof. Dr. Vedia Emiroğlu’na Armağan, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Yayınları, Ankara.
• Gül, İ. I. (2008). Bir hak mücadelesi alanı olarak engellilik ve engellilerin haklarına ilişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi. Öz-Veri Dergisi, 5(2), 1233-1249. Gülağız, G., Özgür, G. ve Engin, E. (2005). Huzurevinde yaşayan yaşlıların yaşam kalitesine ilişkin görüşlerinin ve yaşam memnuniyetlerinin incelenmesi. Şenel Ergin (Ed), III. Ulusal Yaşlılık Kongresi Bildiriler Kitabı (pp. 379-390). İzmir: YASAD Yayınları.
• Güleç Özer, D., Özkan Özbek, M. ve Şener, S., M. (2016). Mekânsal Erişilebilirlik 1 Kullanıcı Hareketleri Açısından bir İnceleme. Presented at the 2.Ulusal Engelleştirilenler Sempozyumu, Konya.
• Hasol, D. (1998). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. Yapı Endrüstri Merkezi Yayınları, İstanbul.
• Kaplan, G. ve Aksoy, V. (2019). Özel Eğitim Kurumlarının Fiziksel Koşullarının Evrensel Tasarım İlkeleri Doğrultusunda İncelenmesi: Eskişehir Örneği. Yaşadıkça Eğitim, 33(2),169-186.
• Kaplan, H. ve Ulvi, H. (2019). Engellilerin kaldırım ve yaya geçitlerinde karşılaştıkları kaza riskleri: Konya kent merkezi örneklemi. Öz-Veri, 6(2), 1483-1512.
• Karaman, A. (1996). Sürdürülebilir Turizm Planlaması İçin Ekolojik Bir Çerçeve, Sürdürülebilir Turizm; Turizm Planlamasına Ekolojik Yaklaşım, 19. Dünya Şehircilik Günü Kolokyumu, Mimar Sinan Üniversitesi, İstanbul.
• Kavak, M. (2010). Evrensel tasarım yaklaşımı bağlamında kamusal mekânlar (Yayımlanmamış doktora tezi), Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul. Kayseri Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü Arşivi, 2020.
• Keskin, K. ve Erbay, M. (2016). A study on the sustainable architectural characteristics of traditional anatolian houses and current building design precepts. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 216, 810-817.
• Kılınçarslan, Ş. ve Türker, Y. Ş. (2020). Ahşap Malzemelerin FRP ile Güçlendirilmesinin Sürdürülebilirlik Açısından Değerlendirilmesi. Teknik Bilimler Dergisi, 10(1), 23-30.
• King, M.B., Whipple, R.H., Gruman, C.A., Judge, J.O., Schmidt, J.A. and Wolfson, L.I. (2002). The performance enhancement project: ımproving physical performance ın older persons. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 83, 1060-1069.
• Kısa Ovalı, P. ve Delibaş, N. (2016). Yerel Mimarinin Sürdürülebilirliği Kapsamında Kayaköy ün Çözümlemesi, Megaron Dergisi, 11(4), 515–529. Kıstır, M. R. ve Kurtoğlu, D. (2018). Geleneksel Konut Mimarisinin Sürdürülebilirlik Bağlamında İncelenmesi: Ayvalık ve Oxford Evleri Örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(1), 83-90.
• Korkut, A., Kiper, T. ve Topal, T. Ü. (2017). Kentsel peyzaj tasarımda ekolojik yaklaşımlar. Artium, 5(1), 14-26.
• Kozan, H. İ. Ö., Bozgeyikli, H. ve Kesici, Ş. (2018). Engelsiz Kent: Görme Engelli Bireylerin Kentlerde Yaşadıkları Problemler, İDEALKENT, 9(23), 216-235.
• Mace, R. L., Hardie, G. J. and Place, J. P. (1991). Accesible environments: Toward universal design. Raleigh, NC: The Center for Universal Design North Carolina State University.
• Nguyen, A. T., Truong, N. S. H., Rockwood, D. and Le, A. D. T. (2019). Studies on sustainable features of vernacular architecture in different regions across the world: A comprehensive synthesis and evaluation. Frontiers of Architectural Research, 8(4), 535-548.
• Oktay, D. (2001). Kentsel tasarımın kuramsal çerçevesine güncel bir bakış: kentlerimiz, yaşam kalitesi ve sürdürülebilirlik. Mimarlık dergisi, 302, 45-49.
• Özdemir, A. (2017). Engelsiz Oyun Alanları İçin Kapsayıcı Tasarım Yaklaşımı. Ege Mimarlık, 20-23.
• Özyurt, B.C., Eser. E., Çoban, G., Akdemir, S.N., Karaca, I. ve Karakoç, Ö. (2007). Manisa Muradiye Bölgesindeki Yaşlıların Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi. Türk Geriatri Dergisi, 10, 117-123.
• Ruacan, İ. ve Ruacan Ş. (2002). 21. Yüzyılda Sürdürülebilirliğe Geçiş Bilim ve Teknolojinin Katkısı, Dünya Bilim Akademilerinin Bildirisi, (Çeviri).
• Scherrer, V. (2001). Herkes için Ulaşılabilirlik, Seminer Notları (Seminar of Design for all notes) , OFD Publications, Istanbul, Cem Ofset, 38- 42.
• Story, M. F., Mueller, J. L. and Mace, R. L. (1998). The Universal design file: Designing for people of all ages and abilities, Revised edition. Center for Universal Design, NC State University.
• Taşcı, B. ve Pekdoğan, T. (2015). Sürdürülebilirlik Bağlamında Kırsal Alanlarda Geleneksel Konut mimarisinin İrdelenmesi Kozbeyli, Examination Of Traditional Dwelling Architecture In Ruralsettlements In The Context Of Sustainability Kozbeylı. Presented at the 2nd International Sustainable Buildings Symposium, ANKARA, 658-664.
• Telli, A., Çelik, C. ve Mestan, A. (2019). Tarihi Çevrede Restorasyon Sonrası Engellilerin Yaşadıkları Zorlukların Bir Örneklem Üzerinde İncelenmesi. SETSCI Conference Proceedings, 4(3), 154-166.
• TSE 9111. (2011). Özürlüler ve Hareket Kısıtlılığı Bulunan Kişiler İçin Binalarda Ulaşılabilirlik Gerekleri, Ankara.
• Tutal, O. (2016). Yaşlılık, yaşam çevresi ve evrensel tasarım. Disiplinlerarası Yaklaşım, Sorunlar, Çözümler-2 içinde (489-502), Nobel Akademi Yayıncılık.
• Uslu, A. ve Shakouri, N. (2014). Kentsel peyzajda engelli/yaşlı birey için bağımsız hareket olanağı ve evrensel tasarım kavramı. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 14(1), 7-14.
• Usta, P. Arıcı, A. Evci, A. and Kepenek, E. (2017). Sustainability of Traditional Buildings Located in Rural Area. Periodicals of Engineering and Natural Sciences, 5(2), 231–236.
• Utkutuğ, G. (2011). Sürdürülebilir Bir Geleceğe Doğru Mimarlık ve Yüksek Performanslı Yeşil Bina Örnekleri, 10. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi.
• Vellinga, M., Oliver, P. and Bridge, A. (2007). Atlas of Vernacular Architecture of the World, New York, Scotprint.
• WHO, (1999). Web:https://www.who.int/whr/1999/en/whr99_en.pdf, Erişim Tarihi: 02.01.2022.
• WHO, (2011). WHO_NMH_VIP_11.01_eng.pdf, Erişim Tarihi: 29.12.2021.
• Yalçıner Ercoşkun, Ö. (2016). Geleneksel Türk Kentinden Sürdürülebilirlik Çıkarımları. İDEALKENT, 7 (19) , 522- 549.
• Yardımlı, S., Shahriary, A. ve Güleç Özer, D. (2018). Sürdürülebilir Yapı Örneği Olarak Yazd’da Konut Analizi. Online Journal of Art and Design, 7(2), 39–53.
• Zolfani, S. H. and Zavadskas, E. K. (2013). Sustainable development of rural areas’ building structures based on local climate. Procedia Engineerng, 57, 1295-1301.