Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Yetkisinin Amerikan Sistemi Üzerinden Karşılaştırmalı Analizi

Yıl 2017, Cilt: 3 Özel Sayı , 51 - 65, 29.12.2017

Çağrı D. Çolak

https://doi.org/10.25069/spmj.342107

Cited By: 16

Öz

Türk siyasal hayatında öteden beri var olan hükümet
sistemi arayışı, 10 Aralık 2016 tarihli Anayasa Değişikliği Teklifi ile daha
somut bir nitelik kazanmıştır. Söz konusu teklifle “Cumhurbaşkanlığı Sistemi”
adıyla birçok yönden başkanlık sistemine benzeyen bir model önerilmiş ve 16
Nisan 2017 tarihli halkoylamasıyla kabul edilmiştir. Modelde yer alan
düzenlemeler kamuoyunda yoğun bir şekilde tartışılmıştır. Bu tartışmalarda öne
çıkan konulardan biri Anayasanın 104. maddesine eklenen ve Cumhurbaşkanının
yetkileri ve görevleri kısmında yer alan “Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine
yönelik konularda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir” hükmüdür. Bu
çalışmanın amacı, ülkeyi kararnamelerle yönetmek, meclisi etkisiz kılmak vb.
argümanlarla tartışılan bu hükmü ABD’deki uygulamayla karşılaştırmalı bir
biçimde incelemektir. Bu bağlamda ABD’de “executive order” adıyla anılan
başkanlık kararnamelerinin yasama-yürütme ilişkileri çerçevesinde nasıl
sistematize edildiği açıklanmış ve sonrasında Türkiye için uygulanacak modelin
ABD’deki ile benzer ve farklı yönleri ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Cumhurbaşkanlığı Sistemi, Başkanlık Sistemi, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi

Kaynakça

• 6771 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Resmi Gazete, Tarih: 11 Şubat 2017, Sayı: 29976.
• Akgün, M. H. (2017), “Başkanlıktan Cumhurbaşkanlığı Sistemine: 2012 ve 2016 AK Parti Anayasa Önerileri”, Seta Perspektif, S.163, ss. 1-6.
• Alkan, H. (2013), “Karşılaştırmalı Başkanlık Sistemleri: Latin Amerika ve Sovyet Sonrası Örnekler Üzerine Bir İnceleme”, Yeni Türkiye Dergisi, C.9, S.51, ss. 779-789.
• Bradley, C. A. and Posner, E. A. (2006), “Presidential Signing Statements and Executive Power”, Chicago Law School: Public Law and Legal Theory Working Paper Series, Paper No: 133.
• Bozlağan, R. (2016), Türk Tipi Başkanlık, Hayat Yayın, İstanbul.
• Bruff, H. H. (1979), “Presidential Power and Administrative Rulemaking”, The Yale Law Journal, C.88, S.3, ss. 451-508.
• Can, O. (2017), “Anayasa Değişikliği Teklifine Dair Değerlendirme”, [çevrimiçi], http://www.sosyalbilimler. org/osman-can-kaleme-aldi-anayasa-degisikligi-teklifine-dair-degerlendirme/, (10 Ocak 2017).
• Cengiz, B. (2017), “ABD Başkanlık Sisteminde Başkanın Yetkileri”, [çevrimiçi], http://www.dogrulukpayi. com/bulten/5818a1f213d57, (21 Şubat 2017).
• Chu, V. S. and Garvey, T. (2014), Executive Orders: Issuance, Modification, and Revocation, Congressional Research Service Report, [çevrimiçi], https://fas.org/sgp/crs/misc/RS20846.pdf, (28 Şubat 2017).
• Contrubis, J. (1999), Executive Orders and Proclamations, CRS Report for Congress.
• Çolak, Ç. D. ve Uzun, A. (2017), “Türk Siyasal Hayatında Başkanlık Sistemini Gündeme Getiren Liderler: Türkeş, Demirel, Özal ve Erdoğan”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.10, S.50, ss. 196-214.
• Deering, C. J. and Maltzman, F. (1999), “The Politics of Executive Orders: Legislative Constraints on Presidential Power”, Political Research Quarterly, C.52, S.4, ss. 767-783.
• Erdoğan, M. (2013), “Başkanlık Sistemi, Demokrasi ve Türkiye”, Yeni Türkiye Dergisi, C.9, S.51, ss. 542-547.
• Fisher, L. (1995), Presidential War Power, University Press of Kansas, Lawrence.
• Gözler, K. (2016), Devlet Başkanları: Bir Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku İncelemesi, Ekin Yayınları, 2.Baskı, Bursa.
• Gözler, K. (2016), “Elveda Kuvvetler Ayrılığı, Elveda Anayasa: 10 Aralık 2016 Tarihli Anayasa Değişikliği Teklifi Hakkında Bir Eleştiri”, [çevrimiçi], www.anayasa.gen.tr/elveda-anayasa-v2.pdf, (23 Aralık 2016).
• Gözler, K. (2017), Elveda Anayasa: 16 Nisan 2017’de Oylayacağımız Anayasa Değişikliği Hakkında Eleştiriler, Ekin Yayınları, Bursa.
• King, G. and Ragsdale, L. (1988), The Elusive Executive: Discovering Statistical Patterns in the Presidency, CQ Press, Washington.
• Köker, L. (2017), “Başkanlık Sistemine Dair Doğru Sanılan Yedi Yanlış”, [çevrimiçi], http://www. diken. com.tr/baskanlik-sistemine-dair-dogru-sanilan-yedi-yanlis/, (19 Şubat 2017).
• Krause, G. A. and Cohen. D. B. (1997), "Presidential Use of Executive Orders: 1953-1994", American Politics Quarterly, S.25, ss. 458-481.
• Kuzu, B. (2017), Her Yönü ile Başkanlık Sistemi: Yeni Sistem Cumhurbaşkanlığı Modelimiz, Babıali Kültür Yayınları, İstanbul.
• Küçük, A. (2016), “AK Parti’nin Başkanlık Sistemi Modelinin ABD’deki Başkanlık Sistemi Modelinden Farklılık Arz Eden Yönleri”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.6, S.1, ss. 25-63.
• Mayer, K. R. (1999), “Executive Orders and Presidential Power”, The Journal of Politics, C.61, S.2, ss. 445-466.
• Moe, T. M. (1993), ‘Presidents, Institutions, and Theory’, Researching the Presidency (Eds: George Edwards, John Kessel and Bert Rockman), University of Pittsburgh Press, Pennsylvania, ss. 337-386.
• Nomer, M. (2013), ABD Başkanlık Sisteminde Başkanın Yetkileri, XII Levha Yayınları, İstanbul.
• Özbudun, E. (1993), Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayıncılık, 3.Baskı, Ankara.
• Özbudun, E. (2013), “Hükümet Sistemi Tartışmaları”, Yeni Türkiye Dergisi, C.9, S.51, ss. 205-213.
• Peltason, J. W. (2017), “About America: The Constitution of the United States of America with Explanatory Notes”, [çevrimiçi], https://photos.state.gov/libraries/amgov/30145/publications-english/constitution.pdf, (28 Şubat 2017).
• Pious, R. M. (1979), The American Presidency. Basic Books, New York.
• Ragsdale, L. and Theis J. J. (1997), "The Institutionalization of the American Presidency, 1924-92", American Journal of Political Science, S.41, ss. 1280-1318.
• Shull, S. A. (1997), Presidential-Congressional Relations: Policy and Time Approaches, University of Michigan, Ann Arbor.
• Taşdöğen, S. (2016), “Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.65, S.3, ss. 937-966.
• Teziç, E. (2013), “Başkanlık Rejimini Anlamak”, Yeni Türkiye Dergisi, C.9, S.51, ss. 366-371.
• The Constitution of the United States, [çevrimiçi], https://www.usconstitution.net/const.pdf, (28 Şubat 2017).
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi, [çevrimiçi], http://www2. tbmm.gov.tr/d26/2/2-1504.pdf., (21 Aralık 2016).
• Url, “ABD Başkanında Bile Bu Yetki Yok!”, [çevrimiçi], http://www.aksam.com.tr/guncel/ abd-baskaninda-bile-bu-yetki-yok--151568h/haber-151568, (17 Şubat 2017).
• Url, “Başkanlığın Yüzde Doksanı ABD Modeli Gibi Olacak”, [çevrimiçi], http://www.haberturk.com /gündem /haber/1317065-baskanligin-yuzde-90i-abd-modeli-gibi-olacak, (18 Şubat 2017).
• Url, [çevrimiçi], http://www.presidency.ucsb.edu/, (20 Eylül 2017).
• Url, “Obama’nın Göçmenlik Kararnamesi Ne Getiriyor?”, [çevrimiçi], http://amerikabulteni.com/2014/11/22/ obamanin-gocmenlik-kararnamesi-ne-getiriyor/, (21 Şubat 2017).