OLBA KAZILARINDA BULUNAN GEÇ ANTİK DÖNEM UNGUENTARİUMLAR

Yıl 2019, Sayı: 1, 97 - 135, 28.12.2019

Safiye Aydın

Öz

Geç Antik Dönem’in değişen/dönüşen
dünyası içinde materyal kültürü değerlendirmeye yönelik çalışmalar son yıllarda
artış kaydetmekte ve önem kazanmaktadır. Doğu Akdeniz’de MS 5. ve 7. yüzyıl
boyunca yaygın olarak görülen unguentariumlar, özellikle
Güneybatı
ve Batı Anadolu’da birçok merkezde ele geçmektedir. Olba örneklerinin incelendiği bu çalışmada Geç Antik Dönem seramiğinin Kilikia Bölgesi’ndeki dağılımına katkı
sağlamak ve seramik çalışmaları açısından
yeni veriler sunmak amaçlanmaktadır. Bu bağlamda, seramik çalışmalarında
dikkati çeken bir malzeme grubunu oluşturan ve Dağlık Kilikia’nın karasal
kesimindeki yerleşimlerden biri olan Olba’da yapılan
kazılarda bulunan Geç Antik Dönem unguentariumları incelenmekte ve
tanıtılmaktadır. Geç Antik Dönem’de Hristiyanlığın da
etkisiyle olasılıkla dinsel işlevi ağırlık
kazanarak yeniden ön plana çıkan unguentariumlar, içinde şifa verici/koruyucu
özelliklere sahip ya da kutsal olduğuna inanılan sıvılar taşıyan seramiklere
dönüşmektedir. Olba’da bulunan ve MS 6.-7. yüzyıl
aralığı içinde değerlendirilen unguentariumların sözü geçen amaca uygun olarak kullanılmış
oldukları düşünülmektedir.  

Anahtar Kelimeler

Geç Antik Dönem, Unguentarium, Dağlık Kilikia, Olba, Hristiyanlık, Din

LATE ANTIQUE UNGUENTARIA DISCOVERED AT THE OLBA EXCAVATIONS

Öz

           In recent years, studies evaluating the material culture within the
changing world of Late Antiquity have gained importance. Unguentaria were
common in the Eastern Mediterranean between the 5th and 7th centuries AD and
are found in many centers, especially in Southwest and Western Anatolia. By
examining specimens from Olba, this study aims to contribute details on
the distribution of Late Antique ceramics in the region of Cilicia and to
present new ceramic data. In this context, Late Antique unguentaria constitute
a remarkable group of ceramic material. The unguentaria introduced and examined
in this study are from the excavations at Olba, which was one of the
settlements in Rough Cilicia. In the Late Antique Period, due to the effect
of Christianity,  unguentaria had once
again become prominent and had gained importance as a result of their religious
function. They were transformed into ceramics holding liquids believed to be
sacred or to have healing or protective properties. Dated from the 6th to the
7th centuries AD, the unguentaria found in Olba are believed to have been used
in accordance with this religious purpose.

Anahtar Kelimeler

Late Antiquity, Unguentaria, Rough Cilicia, Olba, Christianity, Religion

Kaynakça

• Ahunbay 1998 M. Ahunbay, “Binbirkilise ve Ayatekla 1996 Yüzey Araştırması”, 15. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1, Ankara 1998, 59-69.
• Ahunbay 1999 M. Ahunbay, “Binbirkilise (Karaman) ve Ayatekla (Silifke) Araştırmaları”, 16. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1, Ankara 1999, 95-104.
• Ahunbay-Saner 2000 M. Ahunbay-T. Saner, “Binbirkilise ve Ayatekla’da (Meryemlik) 1998 Araştırmaları”, 17. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1, Ankara 2000, 39-48.
• Akçay 2011 T. Akçay, “Olba’da Hıristiyan Mezarları”, Seleucia ad Calycadnum I, 2011, 133-146.
• Akçay 2013 T. Akçay, “Olba’da Şeytanderesi Vadisi’ndeki Kaya Kült Alanında Bulunan Unguentariae”, Seleucia ad Calycadnum III, 2013, 9-29.
• Akçay 2016 T. Akçay, Olba'da Ölü Kültü, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2016.
• Akçay 2017a T. Akçay, “Olba’da Bulunan Sikkeler Işığında Kentin Erken Yerleşim Tarihi”, Seleucia ad Calycadnum VII, 2017, 69-87.
• Akçay 2017b T. Akçay, “Sikke Buluntuları Işığında Olba’daki Pers ve Makedon Varlığı Üzerine Düşünceler”, Olba XXV, 2017, 211-226.
• Almaç 2016 U. Almaç, “Mersin, Silifke, Ayatekla (Meryemlik) Ören Yeri Yüzey Araştırma ve Belgeleme Çalışması 2014”, 33. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2, Ankara 2016, 289-300.
• Almaç vd. 2017 U. Almaç- A. C. Bilge- F. S. Şakar, “Ayatekla (Meryemlik) Ören Yeri Yüzey Araştırması 2016”, ANMED 15, 2017, 127-132.
• Anderson 2004 W. Anderson, “An Archaeology of Late Antique Pilgrim Flasks”, Anatolian Studies 54, 2004, 79-93.
• Anderson-Stojanović 1987 V. R. Anderson-Stojanović, “The Chronology and Function of Ceramic Unguentaria”, AJA 91, 1987, 105-122.
• Aslan 2004 N. Aslan, “Antiocheia (Pisidya) Kazılarında Bulunan Seramikler”, Olba X, 2004, 224-226.
• Atik-Erdem 2003 N. Atik- K. Erdem, “Tüba-Tüksek Buldan (Denizli) Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanter Çalışması, 2002 Yılı Raporu”, Buldan 2003, 2-16.
• Aydın 2004 A. Aydın, “Kilikia ve Isauria Bölgesindeki Hac Merkezleri”, Uluslararası Türk Dünyası İnanç Merkezleri Kongresi Bildirileri, Ankara 2004, 165-176.
• Aydıngün vd. 2013 Ş. Aydıngün- A. Aslan- D. Kaya, “Küçükçekmece Göl Havzası (Bathonea?) Kazılarında Ele Geçen Unguentariumlar”, İstanbul Araştırmaları Yıllığı, 2, 2013, 1-14.
• Baldoni-Franco 1995 D. Baldoni- C. Franco, “Unguentaria tardo-antichi da Iasos (V- VIII d.C.)”, RdA 19, 1995, 121-128.
• Baydur 1983 N. Baydur, “Tarsus Donuktaş Kazısı”, ASanat 1, 1983, 133-285.
• Baylan 2001 E. Baylan, Çanak Çömlek Buluntuları. Tarsus Donuktaş Kazısı Raporu, (Ed. N. Baydur-N. Seçkin), İstanbul 2001.
• Berlin 1997 A. Berlin, The Plain Wares, Tel Anafa II, (i), The Hellenistic and Roman Pottery, (Ed. S. C. Herbert), Journal of Roman Archaeology Supplement Series 10. 2. 1. Ann Arbor 1997.
• Bilgin 2013 S. Bilgin, Perge Kazılarında Bulunmuş Damgalı Unguentariumlar, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2013.
• Canevello 2004 S. A. Canevello, “Iconiumlu Azize Thecla Yaşamı ve Mucizeleri”, Olba X, 2015, 259-271.
• Canevello 2015 S. A. Canevello, “Şifaverici Azize Thecla: Mucizeleri ve Olbalı Çocuk”, Seleucia ad Calycadnum V, 2015, 185-196.
• Cottica 2000 D. Cottica, “Unguentari tardo antichi dal martyrion di Hierapolis, Turchia”, Mélanges de I’Ecole française de Rome. Antiquité, (112-2), 2000, 999-1021.
• Çiner 1964 R. Çiner, “Ayatekla Kilisesinden Çıkarılan İskeletin Tetkiki”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 22, 3. 4, 1964, 251-271.
• Dagron 1978 G. Dagron, Vie et Miracles de Sainte Thècle, Brussels 1978.
• Degeest 1993 R. Degeest, Some Late Roman Unguentaria in Sagalassos. Sagalassos II. Report on the Third Excavation Campaign of 1992, (Ed. M. Waelkens-J. Poblome), Acta Archaeologica Lovaniensia Monographiae 6, Leuven 1993.
• Des Courtils-Laroche 2000 J. Des Courtils-D. Laroche, “Ksanthos et le Letoon. Rapport sur la Campagne de 1999”, Anatolia Antiqua 8, 2000, 227-241.
• Doğan vd. 2014 S. Doğan- N. Çorağan- V. Bulgurlu- Ç. Alas- E. Fındık- E. Apaydın, Demre-Myra Aziz Nikolaos Kilisesi, İstanbul 2014. Durukan 2011 M. Durukan, “Olba Teritoryumunda Hellenleştirme ve Romalılaştırma Politikalarının Arkeolojik İzleri”, Adalya XIV, 2011, 137-188.
• Dündar 2006 E. Dündar, Hellenistik ve Roma Dönemleri Patara Unguentariumları, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Aydın 2006.
• Elton 2002 H. Elton, “Alahan and Zeno”, Anatolian Studies 52, 2002, 153-157.
• Erten 2003 E. Erten, “Olba (Uğuralanı) 2001 Yüzey Araştırması”, 20. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1, Ankara 2003, 185-196.
• Erten 2004 E. Erten, “Olba 2002 Yüzey Araştırması”, 21. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2, Ankara 2004, 55-66.
• Erten 2005 E. Erten, “Mersin, Silifke, Olba Yüzey Araştırması-2003”, 22. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2, Ankara 2005, 11-22.
• Erten 2006 E. Erten, “Mersin, Silifke Olba (Uğuralanı) 2004 Yılı Yüzey Araştırması”, 23. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1, Ankara 2006, 309-318.
• Erten 2009 E. Erten, “Olba‘da Romalılaşma Süreci”, Mersin Sempozyumu 19-22 Kasım 2008, Bildiriler, (Ed. Y. Özdemir), Mersin 2009, 76-85.
• Erten 2012 E. Erten, “Olba (Mersin, Silifke) 2011 Kazıları”, Anadolu Akdenizi Arkeoloji Haberleri, (10), 2012, 73-77.
• Erten 2013 E. Erten, “Olba Kazılarından Küçük Buluntular”, Seleucia ad Calycadnum, III, 2013, 101-128.
• Erten 2018 E. Erten, “Olba Akropolisi Kazılarından Yeni Babil Damga Mührü”, Seleucia ad Calycadnum VIII, 2018, 49-68.
• Erten-Özyıldırım 2007 E. Erten- M. Özyıldırım, “Olba Yüzey Araştırması-2005”, 24. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1, Ankara 2007, 421-432.
• Erten-Özyıldırım 2008 E. Erten- M. Özyıldırım, “Mersin Silifke Olba Yüzey Araştırması 2006”, 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2, Ankara 2008, 51-62.
• Erten-Özyıldırım 2009 E. Erten- M. Özyıldırım,” Olba 2007 Yüzey Araştırması”, 26. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1, Ankara 2009, 199-210.
• Erten vd. 2010 E. Erten- M. Özyıldırım- T. Akçay, “Olba 2008 Yüzey Araştırması”, 27. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 3, Ankara 2010, 51-67.
• Erten vd. 2011 E. Erten- M. Özyıldırım- T. Akçay, “Mersin Silifke Olba 2009 Araştırmaları”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2, Ankara 2011, 273-290.
• Erten vd. 2012 E. Erten- M. Özyıldırım- T. Akçay, “Mersin Silifke Olba 2010 Kazısı”, 33. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2, Ankara 2012, 545-564.
• Erten vd. 2016 E. Erten- M. Özyıldırım- T. Akçay, “Olba Kazıları-2015”, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Haberler 41, 2016, 39-42.
• Erten vd. 2017 E. Erten- M. Özyıldırım- T. Akçay,” Olba Kazıları-2015 Dönemi Çalışmaları”, 38. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2, Ankara 2017, 1-16.
• Erten vd. 2018 E. Erten- M. Özyıldırım- T. Akçay, “Mersin Silifke Olba Kazıları: 2016 Dönemi Çalışmaları”, 39. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2, Bursa 2018, 309-320.
• Erten vd. 2019 E. Erten- M. Özyıldırım- T. Akçay-Y. Yeğin, “Mersin Silifke Olba Kazıları: 2017 Dönemi Çalışmaları”, 40. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1, Ankara 2019, 627-640.
• Eisenmenger 2003 U. Eisenmenger, “Late Roman Pottery in Limyra (Lycia)”, Les céramiques en Anatolie aux époques héllenistique et romaine. Actes de la Table Ronde d’Istanbul, (Ed. C. Abadie-Reynal), Varia Anatolica XV, 2003, 193-196.
• Ferrazzoli 2003 F. Ferrazzoli, “Instrumentum Domesticum. Tipologia dei reperti ceramici ed aspetti delle produzioni e della circolazione dei materiali”, Elaiussa Sebaste II: Un porto tra Oriente e Occidente, (Ed. E.E. Schneider), Roma 2003, 649-707.
• Ferrazzoli-Ricci 2010 F. Ferrazzoli- M. Ricci, “La Ceramica”, Elaiussa Sebaste III L’agora Romana. (Ed. E. E. Schneider) İstanbul 2010, 186-224.
• Fırat 1999 N. Fırat, Perge Konut Alanı Keramiği, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Klasik Arkeoloji Bilim Dalı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 1999.
• Fırat 2003 N. Fırat, “Perge Konut Alanı Kullanım Keramiği”, Les céramiques en Anatolie aux époques héllenistique et romaine. Actes de la Table Ronde d’Istanbul, (Ed. C. Abadie-Reynal ), Varia Anatolica XV, 2003, 91-95.
• Gassner 1997 V. Gassner, Das Sütdor der Tetragonos-Agora Keramik und Kleinfunde, Forschungen in Ephesos XIII/1/1, Wien 1997.
• Hayes 1968 J. W. Hayes, “A Seventh-Century Pottery Group”, DOP 22, 1968, 195-216.
• Hayes 1971 J. W. Hayes, “A New Type of Early Christian Ampulla”, The annual of the British School at Athens, 66, 1971, 243-248.
• Hayes 1992 J. W. Hayes, Excavations at Saraçhane in İstanbul 2, The Pottery, Princeton 1992.
• Hayes 2008 J. W. Hayes, Roman Pottery: Fine-Ware Imports, The Athenian Agora 32, Princeton 2008.
• Hellström 1965 P. Hellström, Labraunda: Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass, Swedish Excavations and Researches Vol. II: 1, Lund 1965.
• Herzfeld-Guyer 1930 E. Herzfeld- S. Guyer, Monumenta Asiae Minoris Antiqua II, Meriamlik und Korykos, Manchester 1930.
• Hild-Hellenkemper 1990 F. Hild- H. Hellenkemper, Kilikien unit Isaurien. Tabula Imperil Byzantini, 5. Osterreichische Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse Denkschriften, Vienna 1990.
• Hill 1996 S. Hill, The Early Byzantine Churches of Cilicia and Isauria, Aldershot 1996.
• Işık 2016 İ. Işık, “Isauria’da Erken Hıristiyanlık Dönemi Dini Faaliyetleri”, Uluslararası Sempozyum: Geçmişten Günümüze Bozkır (06-08 Mayıs 2016) Bildiri Kitabı, (Ed. H. Bahar- H. Kuyumcu- Ç. Benhür- H. G. Küçükbezci- M. Turgut- F. N. Küçükballı), Konya 2016, 87-104.
• Keskin 2018 E. Keskin, “Doğu Roma İmparatorluğu Dönemi’nde Anadolu’dan Kudüs’e Uzanan İnanç Yolculuğu”, Turkish Studies 13/18, 2018, 883-900.
• Koch 2015 G. Koch, Erken Hıristiyan Sanatı, (Çev. A. Aydın), İstanbul 2015.
• Kosiński 2010 R. Kosiński, “The emperor Zenos’s church donations”, Hortus Historiae: Studies in Honour of Professor Jozef Wolski on the 100th Anniversary of His Birthday, (Ed. E. Dabrowa), Krakow 2010, 635-649.
• Kramer 2012 N. Kramer, Diokaisareia in Kilikien (Ergebnisse Des Surveys 2001-2006) Band 1. Keramik und Kleinfunde aus Diokaisareia, (Eds. D. Wannagat- K. Trampedach), Berlin 2012.
• Kristensen 2016 T. M. Kristensen, “Landscape, Space, and Presence in the Cult of f at Meriamlik”, Journal of Early Christian Studies 24/2, 2016, 229-263.
• Laflı 2005a E. Laflı, “Erster vorläufiger bericht über die Römisch-Kaiserzeitlichen und spätantiken keramikfunde aus Antiochia in Psidien: Spätantik-Frühbyzantinischen tonunguentarien”, 22. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2, Ankara 2005, 176-182.
• Laflı 2005b E. Laflı, “Spätantik-frühbyzantinischen tonunguentarien aus Seleukeia Sidēra in Psidien (Südwesttürkei), LRCW 1, (Eds. J. M. Gurt i Esparraguera- J. B. Garrigόs- M.A. Cau Ontiveros), Oxford 2005, 667-669.
• Laflı-Kan Şahin 2013 E. Laflı- G. Kan Şahin, “Pottery from southwestern Paphlagonia II. Unguentaria and lamps. Naturwissenschaftliche Analysen vor-und frühgeschichtlicher Keramik 3. Methoden, Auswertungsmöglichkeiten, (Eds. B. Ramminger- O. Stilborg- M. Helfert), Bonn 2013, 353-378.
• Laflı-Kan Şahin 2015 E. Laflı- G. Kan Şahin, Hadrianopolis III: Ceramic Finds from southwestern Paphlagonia, Oxford 2015.
• Lochner vd. 2005 S. Lochner- R. Sauer- R. Linke, “Late Roman Unguentaria?-A contribution to early Byzantine wares from the view of Ephesus”, LRCW1, (Eds. J. M. Gurt i Esparraguera-J. B. Garrigόs-M.A. Cau Ontiveros), Oxford 2005, 647-654.
• Metaxas 2005 S. Metaxas, “Frühbyzantinische Ampullen und Amphoriskoi aus Ephesos”, Spätantike und mittelalterliche Keramik aus Ephesos, (Ed. F. Krinzinger), Wien 2005, 67-123.
• Özarslan 2014 S. A. Özarslan, “Kibyra’dan Bir Grup Mühürlü Pişmiş Toprak Unguentarium”, 8. Uluslararası Pişmiş Toprak Sempozyumu, Eskişehir 2014, 187-211.
• Özdilek 2016 B. Özdilek, “2009-2012 Andriake Kazılarından ele geçen Unguentarium, Şişe, Lykion ve Mortar Örnekleri”, Olba XXIV, 2016, 217-265.
• Özhanlı-Şen 2007 M. Özhanlı- Z. Şen, “Side’den “Geç Roma” Unguentariumları”, Ege Üniversitesi Arkeoloji Dergisi X, 2007/2, 141-155.
• Özhanlı-Fırat 2011 M. Özhanlı- M. Fırat, “Side Unguentariumları Işığında Dinin Kapların Kullanım Alanları Üzerine Etkileri”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 23, 2011, 7-30.
• Öztaşkın 2013 M. Öztaşkın, Stratonikeia ve Lagina Kazılarında Bulunan Bizans Dönemi Seramikleri (2008-2010 Yılları), Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Eskişehir 2013.
• Özüdoğru-Dündar 2007 Ş. Özüdoğru- E. Dündar, “Kibyra Geç Roma-Erken Doğu Roma Dönemi Mühürlü Unguentariumları”, Olba XV, 2007, 145-177.
• Özyıldırım 2009 M. Özyıldırım, “Olba’da Hıristiyanlığın İzleri”, Arkeoidea 7, 2009, 66-70.
• Özyıldırım-Ünalan 2011 M. Özyıldırım- H. S. Ünalan, “Isauria Dağlarında Hıristiyan Manastırcılığının Bir Örneği: Olba Manastırı”, Seleucia ad Calycadnum I, 2011, 147-166.
• Özyıldırım 2012 M. Özyıldırım, “Olba Manastırı Hakkında Arkeolojik ve Yazınsal Yeni Bilgiler”, Seleucia ad Calycadnum II, 2012, 105-118.
• Özyıldırım 2013 M. Özyıldırım, “Olba Manastırı: 2012 Yılı Kazı Sonuçları ve Merkez Mekânlar Üzerine Düşünceler”, Seleucia ad Calycadnum III, 2013, 213-224.
• Özyıldırım 2015 M. Özyıldırım, “Olba Manastırı 2014 Yılı Kazı Sonuçlarının Değerlendirilmesi”, Seleucia ad Calycadnum V, 2015, 79-100.
• Özyıldırım 2016 M. Özyıldırım, “Olba Manastırı 2015 Yılı Kazıları ve Kuzey Kilisesi’ndeki Çalışmaların Değerlendirilmesi”, Seleucia ad Calycadnum VI, 2016, 181-201.
• Özyıldırım-Yeğin 2017 M. Özyıldırım- Y. Yeğin, “Olba Manastırı Kuzey Kilisesi’nden (Diakonikon) Bizans Dönemi Opus Sectile Taban Döşemesi”, Seleucia ad Calycadnum VII, 2017, 47-68.
• Özyıldırım-Yeğin 2018 M. Özyıldırım- Y. Yeğin, “Olba Manastırı Kuzey Kilisesi’nin Değerlendirilmesi”, Seleucia ad Calycadnum VIII, 2018, 165-190.
• Özyıldırım-Yeğin 2019 M. Özyıldırım- Y. Yeğin, Olba Manastırı 2018 Yılı Kazı Çalışmaları ve Sonuçları”, Seleucia ad Calycadnum IX, 2019, 11-28.
• Piéri 2005 D. Piéri, Le Commerce du vin oriental, á l’époque Byzantine (Ve-VIIe siécles). Le temoignage des amphores en Gaule. Institute Francais du proche-orient, Beyrouth 2005.
• Pilhofer 2018 P. Pihofer, Das frühe Christentum in kilikischen-isaurischen Bergland, Die Christen der Kalykadnos-Region in den ersten fünf Jahrhunderten, Berlin 2018.
• Rautman 1995 M. Rautman, “Two Late Roman wells at Sardis”, Annual of the American Schools of Oriental Research 53, 1995, 37-84.
• Robinson 1959 H. S. Robinson, Pottery of The Roman Period: Chronology, The Athenian Agora V, Princeton 1959.
• Semiz-Duman 2017 B. Semiz- B. Duman, “Tripolis’te Bulunan Geç Antik Çağ Unguentariumları’nın Arkeometrik Yönden Değerlendirilmesi”, Tripolis Araştırmaları, (Ed. B. Duman), İstanbul 2017, 165-180.
• Söğüt 2006 B. Söğüt, Dağlık Kilikya (Kilikia) Bölgesi’ndeki Çokgen Taş Duvarlı Mezarlar, İstanbul 2006.
• Spanu 2003 M. Spanu, “Roman Influence in Cilicia Through Architecture”, Olba VIII, 2003, 1-38.
• Şahin-Tok 2012 D. Şahin- E. Tok, “Myndos Asar/Tavşan Adası Ekmek Mühür Kalıbı ve Hacı Pulları”, TÜBA-KED 10, 2012, 9-20.
• Şimşek-Duman 2007a C. Şimşek- B. Duman, “Laodikeia’da Bulunan Geç Antik Çağ Unguentariumları”, Adalya X, 2007, 285-307.
• Şimşek-Duman 2007b C. Şimşek- B. Duman, “Laodikeia’da Bulunan Ampullar”, Olba XV, 2007, 1-29.
• Talbot 2002 A. M. Talbot, “Pilgrimage to Healing Shrines: The Evidence of Miracle Accounts”, DOP 56, 2002, 153-173.
• Tulay 1992 A. S. Tulay, “Aphrodisias Müzesi Bahçesi Kurtarma Kazısı-1990”, Müze Kurtarma Kazıları Semineri II, Ankara 1992, 147-166.
• Türker 2005 A. Ç. Türker, “Myra’da Aziz Nikolaos’un Yağ Kültüyle İlişkili Seramik Kaplar”, Adalya VIII, 2005, 311-328.
• Türker 2006 A. Ç. Türker, “Myra Seramik Hamur Gruplarının Kap Tipleri ile Değerlendirilmesi”, Adalya IX, 2006, 117-148.
• Türker 2009 A. Ç. Türker, Demre-Myra Aziz Nikolaos Kilisesi Bizans Dönemi Sırsız Seramikleri, (Ed. K. Dörtlük-T. Kahya), Adalya Ek yayın Dizisi 8, İstanbul 2009.
• Uygun 2014 Ç. Uygun, “Kronos Tapınağı 2010-2012 Kazı Çalışmaları”, Mustafa Kemal Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Kazı ve Araştırmaları (Ed. A. Özfırat-N. Coşkun), Hatay 2014, 263-275.
• Vapur 2001 Ö. Vapur, Magnesia ad Meandrum Gymnasion’u Roma Dönemi Seramikleri. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2001.
• Vroom 2004 J. Vroom, “Late Antique Pottery, Settlement and Trade in the East Mediterranean: A Preliminary Comparison of Ceramics from Limyra (Lycia) and Boeotia. Recent Research on the Late Antique Countryside, (Eds. W. Boeden- L. Lavan- C. Machado), Leiden 2004, 281-331.
• Wilkinson 1999 J. Wilkinson, Egeria’s Travels, Warminster 1999.
• Williams 1985 C. Williams, “Pottery and glass at Alahan”, Alahan An Early Christian Monastery in Southern Turkey, (Ed. M. Gough), Pontifical Institute of Mediaeval Studies, Belgium 1985, 35-61.
• Williams 1989 C. Williams, Anemurium: The Roman and Early Byzantine Pottery. Pontifical Institute of Mediaeval Studies, Belgium 1989.
• Yeğin 2016 Y. Yeğin, “Olba Manastırı’nda İşlik Kazısı ve Sonuçların Değerlendirilmesi”, Seleucia VI, 2016, 203-219.
• Yener-Malkoç 2005 A. Yener-N. Malkoç, “Kaleiçi, 148 Ada, 15 Parselde Yapılan Sondaj Kazısı”, 14. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, Ankara 2005, 101-108.