GEBE KADINLARDA SAĞLIK OKURYAZARLIĞI VE SAĞLIK ALGISI İLİŞKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 17 - 33, 24.03.2022

Emel Filiz , Sait Bodur

Öz

Amaç: Çalışmanın amacı, gebelerin sağlık okuryazarlığı ve sağlık algı düzeyinin belirlenmesi ve sağlık algısı ile sağlık okuryazarlığı düzeyi ilişkisinin değerlendirilmesidir.
Yöntem: Kesitsel türdeki bu çalışmanın verileri Aralık 2013- Mayıs-2014 tarihleri arasında toplandı. Örneklem büyüklüğü formülle hesaplandı. Gebe olan ve gebe olmayan gruptan 133’er birey örnekleme alındı. Veri toplama aracı olarak bir anket ile üç farklı sağlık okuryazarlık ölçeği ve sağlık algı ölçeği uygulandı. Veriler ortalama, standart sapma ve yüzdelerle özetlendi. Kategorik verilerin karşılaştırılmasında Ki-kare, nümerik verilerde t testi kullanıldı. Ayrıca ölçek puanları arası ilişkinin belirlenmesinde Spearman korelasyon katsayısı kullanıldı.
Bulgular: Çalışmaya alınan gebe olmayan kadınların %57’sinin ve gebelerin %50’sinin öğrenim düzeyi lise ve üzeri idi. Her iki grupta da Sağlık okuryazarlığı düzeyi benzer bulundu. Gebe olmayan kadınlarla gebe kadınların sağlık algısı benzerdi. Bu çalışmada sağlık algısı ile sağlık okuryazarlığı arasında pozitif yönde korelasyon belirlendi. Gebe olmayan grupta Sağlık Okuryazarlık puanları ile Sağlık Algısı Ölçeği toplam puanı, “kontrol odağı” alt boyutu ve “kesinlik” alt boyutu arasında anlamlı (p<0.01) ve orta derecede bir pozitif korelasyon vardı. Gebe grubunda Sağlık Algısı Ölçeğinin “kesinlik” alt boyutu ile NVS ölçek puanı arasında zayıf ve anlamlı (p<0.05) bir korelasyon bulundu.
Sonuç: Gebelik dönemi kadının sağlık hizmetlerinden en sık yararlandığı ve sağlıkla ilgili bilgi ve davranışları öğrenmeye açık olduğu bir dönem olduğundan sağlık okuryazarlık düzeyini artırmada bu dönem fırsat olarak görülebilir.

Anahtar Kelimeler

Gebe, Sağlık okuryazarlığı, Sağlık algısı

EVALUATION OF THE RELATIONSHIP OF HEALTH LITERACY AND HEALTH PERCEPTION IN PREGNANT WOMEN

Öz

Objective: The aim of the study is to determine the health literacy and health perception level of pregnant women, and to determine the relationship between health perception and health literacy.
Method: The data of this cross-sectional study were collected between December 2013 and May-2014. The sample size was calculated with the formula. One hundred thirty three pregnant and 133 non-pregnant women were included in the sample. As a data collection tool, a questionnaire and three different health literacy scales and health perception scales were applied. Data were summarized as mean, standard deviation, and percentages. Chi-square was used to compare categorical data, and t-test was used for numerical data. In addition, Spearman correlation coefficient was used to determine relationship between scores.
Results: The education level of 57% of the non-pregnant women and 50% of the pregnant women included in the study was high school or above. Health literacy level was similar in both groups. Health perceptions of pregnant women and non-pregnant women were similar. In this study, a positive correlation was determined between health perception and health literacy. There was a significant (p<0.01) and moderate positive correlation between Health Literacy scores and Health Perception Scale total score, “locus of control” sub-dimension, and “certainty” sub-dimension in the non pregnant group. A weak and significant (p<0.05) correlation was found between the "precision" sub-dimension of the Health Perception Scale and the NVS scale score in the pregnant group.
Conclusion: This period can be seen as an opportunity to increase the level of health literacy, as the pregnancy period is a period when women benefit most from health services and are open to learning about health-related knowledge and behaviors.Keywords: Pregnancy, Health Perception, Health Literacy

Anahtar Kelimeler

Pregnancy, Health literacy, Health perception

Kaynakça

• UNESCO, 2014. Teaching and Learning: Achieving quality for all. EFA Global Monitoring Report First edition. Erişim tarihi, 04 Temmuz 2021. http://www.unesco.org/new/en/education/themes/leading-the-international-agenda/efareport/.
• UNESCO, 2008. The Global Literacy Challenge, A profile of youth and adult literacy at the mid-point of the United Nations Literacy Decade 2003–2012. Erişim tarihi, 10 Haziran 2021. http://unesdoc.unesco.org/images/0016/001631/163170e.pdf.
• TÜİK. İstatistiklerle Kadın, 2020. Türkiye İstatistik Kurumu. TUIK Haber Bülteni. Mart 2021. Sayı: 37221. Erişim tarihi, 04 Temmuz 2021 https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2020-37221. Erişim: 05.09.2021.
• IOM, 2004. Health literacy: a prescription to end confusion. Washington DC: National Academies Press.
• WHO, 2007. Commission on the Social Determinants of Health. IER/EQH. World Health Organization 20 Avenue Appia, CH-1211 Geneva, 27 Switzerland.
• Frisch, A. L., Camerini, L., Diviani, N., & Schulz, P. J. (2012). Defining and measuring health literacy: how can we profit from other literacy domains?. Health promotion international, 27(1), 117-126.
• Sørensen, K., Van den Broucke, S., Fullam, J., Doyle, G., Pelikan, J., Slonska, Z., & Brand, H. (2012). Health literacy and public health: a systematic review and integration of definitions and models. BMC public health, 12(1), 1-13..
• Kohan, S., Ghasemi, S., & Dodangeh, M. (2008). Associations between maternal health literacy and prenatal care and pregnancy outcome. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research, 12(4).
• Kilfoyle, K. A., Vitko, M., O'Conor, R., & Bailey, S. C. (2016). Health literacy and Women's reproductive health: a systematic review. Journal of women's health, 25(12), 1237-1255.
• Pleasant, A., & Kuruvilla, S. (2008). A tale of two health literacies: public health and clinical approaches to health literacy. Health promotion international, 23(2), 152-159.
• Weiss, B. D., Mays, M. Z., Martz, W., Castro, K. M., DeWalt, D. A., Pignone, M. P., ... & Hale, F. A. (2005). Quick assessment of literacy in primary care: the newest vital sign. The Annals of Family Medicine, 3(6), 514-522.
• Bodur, A. S., Filiz, E., & Kalkan, I. (2017). Factors affecting health literacy in adults: a community based study in Konya, Turkey. International Journal of Caring Sciences, 10(1), 100-109.
• Diamond, J. J., Becker, J. A., Arenson, C. A., Chambers, C. V., & Rosenthal, M. P. (2007). Development of a scale to measure adults' perceptions of health: Preliminary findings. Journal of Community Psychology, 35(5), 557-561.
• Kadıoğlu, H., & Yıldız, A. (2012). Sağlık algısı ölçeğinin Türkçe çevriminin geçerlilik ve güvenilirliği. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi, 32(1), 47-53.
• TNSA, 2014. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etüdleri Enstitüsü. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA). Ankara. 2014.
• TUIK, 2013. İstatistiklerle Kadın 2012 Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara.
• Durduran, Y., Bodur, S., Çakıl, E., & Filiz, E. (2012). Konya il merkezinde sağlıkta dönüşüm öncesi ve sonrası gebe ve bebek izlemleri. Dicle Medical Journal/Dicle Tip Dergisi, 39(2).
• Paasche‐Orlow, M. K., Parker, R. M., Gazmararian, J. A., Nielsen‐Bohlman, L. T., & Rudd, R. R. (2005). The prevalence of limited health literacy. Journal of general internal medicine, 20(2), 175-184.
• Eichler, K., Wieser, S., & Brügger, U. (2009). The costs of limited health literacy: a systematic review. International journal of public health, 54(5), 313-324.
• WHO, 2013. Health literacy The solid facts. World Health Organization. WHO Regional Office for Europe. Denmark. https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0008/190655/e96854.pdf
• Ozdemir, H., Alper, Z., Uncu, Y., & Bilgel, N. (2010). Health literacy among adults: a study from Turkey. Health education research, 25(3), 464-477.
• Lee, S. Y. D., Tsai, T. I., Tsai, Y. W., & Kuo, K. N. (2012). Health literacy and women’s health-related behaviors in Taiwan. Health Education & Behavior, 39(2), 210-218.
• LeVine, R. A., & Rowe, M. L. (2009). Maternal literacy and child health in less-developed countries: evidence, processes, and limitations. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics, 30(4), 340-349..
• Zhao, Q., Kulane, A., Gao, Y., & Xu, B. (2009). Knowledge and attitude on maternal health care among rural-to-urban migrant women in Shanghai, China. BMC women's health, 9(1), 1-8.
• TNSA, 2018. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü 2019. Erişim tarihi, 04 Temmuz 2021. http://www.openaccess.hacettepe.edu.tr:8080/xmlui/handle/11655/23356
• Bates, S. B., & Riedy, C. A. (2012). Changing knowledge and beliefs through an oral health pregnancy message. Journal of public health dentistry, 72(2), 104-111.
• Von Wagner, C., Knight, K., Steptoe, A., & Wardle, J. (2007). Functional health literacy and health-promoting behaviour in a national sample of British adults. Journal of Epidemiology & Community Health, 61(12), 1086-1090.
• Chang, L. C. (2011). Health literacy, self‐reported status and health promoting behaviours for adolescents in Taiwan. Journal of Clinical Nursing, 20(1‐2), 190-196.
• Furuya, Y., Kondo, N., Yamagata, Z., & Hashimoto, H. (2015). Health literacy, socioeconomic status and self-rated health in Japan. Health promotion international, 30(3), 505-513.