Ulusal Mimarlık Dönemi Eğitim Yapılarında Örtü Sistemi: Etiler İlkokulu Örneği

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 7, 239 - 254, 29.12.2023

Osman Doğanay , Birgül Köksal Muştu , Kısmet Bacak

Öz

Ulusal Mimarlık kavramı, Cumhuriyet döneminin ilk yılları olarak karşımıza çıkmaktadır. Cumhuriyetin ilanı ile birlikte toplumda köklü değişimler meydana gelmiş olup bu değişimin başında mimarî ve eğitim gibi unsurlar da gelmektedir. Modernleşmeyle birlikte Cumhuriyetin erken dönemlerinde farklı bir mimarî üslup ortaya çıkmıştır. Eğitim yapıları içerisinde bu yeni üslup kendisini en çok ilkokul yapılarında göstermektedir. Bu dönemde temel eğitimin verildiği ilkokullara önem verilmiş, Anadolu’nun pek çok kentinde, hızlı bir şekilde ilkokul binası inşa edilmesine başlanmıştır. İnşa edilen bu yeni eğitim yapıları I. Ulusal Mimarlık Dönemi üslubunu yansıtmakta olup her biri dönem özelliğini göstermektedir. Tip projeler yapıldığı kentin coğrafi konumu ve nüfus yapısına göre farklılıklar göstermektedir. Bu proje büyük kentlerde çok katlı, köylerde tek kat uygulanmıştır. Bu eğitim yapıları büyüklüklerine göre değişim göstermekle birlikte genellikle simetrik, dikdörtgen bir plan şeması, orta akstan sağlanan ön ve arka girişler ile Marsilya tipi kiremit malzemeli kırma çatı söz konusu yapılarda ortak özellikler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu projenin uygulandığı bir diğer eğitim yapısı Kemerhisar Etiler İlkokulu’dur. Çalışmanın konusunu oluşturan Kemerhisar Etiler İlkokulu’nun gerek plan şeması gerekse örtü sistemi, tipik bir Ulusal Mimarlık Dönemi özelliklerini yansıtmakta olup, Niğde ili Bor ilçesinin Erken Cumhuriyet dönemi mimarlık üretimine ışık tutması bakımından son derece önemlidir. Çalışma sonucunda Ulusal Mimarlık dönemi yapılarından olan Etiler İlkokulu’nun taşıdığı dönem özellikleri örtü sistemi özelinde ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarisi, İlkokul, Ulusal Mimarlık, Örtü Sistemi, Niğde, Kemerhisar.

Upper Structure System in Educational Buildings in The National Architecture Period: The Case of Etiler Primary School

Öz

The concept of National Architecture also emerges in the first years of the Republican period. With the proclamation of the Republic, radical changes occurred in society, and at the beginning of this change were elements such as architecture and education. In this direction, a new architectural style emerged directly with modernization. This style is felt mainly in primary school buildings among educational structures. Importance was given to primary schools, where basic education was given, and reconstruction activities started in Anatolia's many cities. These newly constructed educational buildings reflect the I. National Period Architectural Style, each of them reflects the period's characteristics. Type projects vary according to the characteristics and needs of the place they are made. The same projects were implemented in village areas by reducing them to a single floor. Although these educational buildings vary according to their size, a symmetrical, rectangular plan scheme, front and rear entrances provided from the middle axis, and a Marseille-type tile-material hipped roof are standard features. Another educational structure where this project is implemented is the Kemerhisar Etiler Primary School building. Both the planning scheme and the cover system of the Etiler Primary School building, which is the subject of our study, reflect a typical National Architecture Period education structure and are extremely important in shedding light on the Early Republican period architectural production of the Bor district of Niğde province.

Anahtar Kelimeler

Early Republican Architecture, Primary School, National Architecture, Upper Structure, Niğde, Kemerhisar.

Kaynakça

• Akçaözoğlu, S., Gökçe, M., ve Efe Yavaşcan, E. (2019). Kemerhisar Etiler İlkokulu'nun Restorasyon Önerisi ve Tyana Kazı Evi Olarak İşlevlendirilmesine Yönelik Çalışmalar. Ed. O. Doğanay içinde, Tyana: Kazı ve Araştırmalar I (s. 275-301). İstanbul.
• Alsaç, Ü. (1973). Türk Mimarlık Düşüncesinin Cumhuriyet Devrindeki Evrimi. Mimarlık, Sayı: 11-12, 12-25.
• Arslanoğlu, İ. (2001). Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı, 1923-1938. Ankara.
• Aydoğan İşler, N., ve İşler, B. (2019). Kemerhisar'da Ulusal Mimarlık Döneminden Bir Eser: Etiler İlkokulu. Ed. O. Doğanay içinde, Tyana: Kazı ve Araştırmalar I (s. 249-275). İstanbul.
• Başkan, S. (2016). Türk Modernleşmesi ve Erken Cumhuriyet Döneminin Milli Mimarlığı. Turkish Studies Volume 11/13, 97-116.
• Berges D (2002). “Tyana in Kappadokien: Von der hethitischen Residenzzur gräcorömischen Colonia”, Antike Welt, 33/2, 177-187.
• Bryce,T., (2010). “Tabal, Luviler”, Anadolu’nun Gizemli Halkı (Ed. H. C. Melchert), İstanbul, 95-97.
• Bozdoğan, S. (2012). Modernizm ve Ulusun İnşası - Erken Cumhuriyet Türkiyesi'nde Mimari Kültür. İstanbul.
• Burton, E. (2015). “Tyana”, (Ed. Charles G. Herbermann) The Catholic Encyclopedia, The Catholic Encyclopedia An International Work of Reference on The Constitution, Doctrine, 15, New York, 259.
• Genz, H., (2011). “The Iron Age in Central Anatolia, The Black Sea, Greece, Anatolia and Europe in the First Millenium BC”, Colloquia Antiqua, 1, 331-369.
• Gurney, O.R., The Hittites, London, 1961.
• Hild, F. – Restle, M., Kappadokien, Tabula Imperii Byzantini, Wien, 1981.
• Kinneir, J. M., (1818) .Journey Through Asia Minor, Armenia and Koordistan ın the Years 1813 and 1814; with Remarks on the Marches of the Alexander and Retreat of the Ten Thousand, London, Ksenophon, Anabasis, On Binlerin Dönüşü, (Çev. T. Gökçöl), İstanbul, 2010.
• Kul, F. (2011). Erken Cumhuriyet Dönemi İlkokul Binaları. Mimarlık, Sayı: 360.
• Kurt, M.,(2010). “Tabal Ülkesi’nin Politik ve İdari Yapısı”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23, 127-136.
• Luckenbill, D. D., (1926). Ancient Records of Assyria and Babylonia I. New York, Metin, N, Sahin S, Sonmezer Ş, Seckin S ve Aytac N. “İstanbul Fatih’te Birinci Ulusal Mimarlık Üslubundaki Eğitim Yapıları”. Sanat Tarihi Yıllığı - Journal of Art History 32(2023), 453-513.
• Parlak, Ö. (2018). Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi Yapı Tipolojileri ve Konya'daki Eğitim Yapılarının Analizi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Fenl Bilimler Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Ramsay, W. M., (1960). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, İstanbul.
• Sahtiyancı, E., ve Benli Yıldız, N. (2020). Erken Cumhuriyet Dönemi İlkokul Yapılarına Akçakoca'dan Bir Örnek: Orhan Gazi İlkokulu. Sanat Tarihi Dergisi 29/2, 589-603.
• Sözen, M. (1996). Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarisi. İstanbul.
• Strabon (2000). Geographika, Antik Anadolu Coğrafyası, XII-XIII-XIV (Çev. A. Pekman), İstanbul.
• Yiğit, T., “Tabal”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 40/3-4, 2000, 177-189.
• Williams, F., “Xenophon's Dana and the Passage of Cyrus' Army over the Taurus Mountains”, Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte, 45/3, 1996, 284-314.