The Arts in Government Programs During the Menderes Era: An Analysis of the Period between 1950 and 1960

Yıl 2015, Cilt: 24 Sayı: 2, 161 - 174, 17.08.2016

Başak Katrancı Kasalı

https://doi.org/10.29135/std.273894

Öz

The Republic of
Turkey, between 1946-1960, experienced a shift in political power. Transitions
to multi-party democracy in 1945, establishment of Democratic Party in 1946
were important critical turning points for the young Republic’s political life.
In the elections of 1950, Republican People's Party (CHP) was replaced by the
Democratic Party. During the period, new political figures were in charge to
govern Turkey, who made their presence felt in all arenas and levels of social
life including economy, education and the arts. 

Main purpose of
this paper is to inquire the political moves in the field of culture and arts,
and the effects of these maneuvers on arts through printed media including
newspapers and magazines of the period. The Official Journals (Resmi Gazete)
were the major source of data to track policies, whereas four nationwide
newspapers and thirty-three magazines were informative for followıng the
reflections of these policies on arts during 1950s. The paper aims at
presenting an analysis by studying arts-related articles in governments’
official programs and in newspapers and magazines.

In the first part
of analysis, the program of the first government (1950-1951), led by Adnan
Menderes, was analyzed in terms of the approaches to culture and arts. The
analysis is taken further by studying the reflections of these policies in
public press. Then, a similar analysis –involving an examination of government
programs and public press- is repeated for the periods of the Second Menderes
Government (1951-1954), the Third Menderes Government (1954-1955), the Fourth
Menderes Government (1955-1957), and finally the Fifth Menderes Government.

The paper concludes with an evaluation of the analysis coming out of the
comparison between government programs and the newspapers and magazines of the
period of 1950-1960. 

Anahtar Kelimeler

Democratic Party, culture and arts, government’s official programs, culture policy

Menderes Dönemi Hükümet Programlarında Sanatın Yeri: 1950-1960 Arası Kısa Dönem Analizi

Öz

Türkiye, 1946-1960
yılları arasında, siyasi açıdan bir değişim yaşamaktaydı. 1945 yılında çok
partili hayata geçiş, 1946 yılında Demokrat Parti’nin kurulması, Türkiye’nin
politik hayatında önemli dönemeçlerdir. 1950 seçimlerinde 27 yıllık Cumhuriyet
Halk Partisi iktidarı yerini Demokrat Parti’ye bırakmıştır. Bu tarihten sonra
ülke yönetiminde artık yeni aktörler işbaşındadır. Bu değişim sadece bir kadro
değişimi olarak kalmaz ve ülkede siyasetten ekonomiye, eğitimden sanata,  sosyal hayatın her kademesinde değişimler
kendini göstermeye başlar.

Bu çalışmada temel
amaç, 1950-1960 yılları arasında kurulan hükümetlerin kültür politikalarının ve
bu politikaların sanatı nasıl etkilediğinin dönemin gazete ve dergilerinde
yapılan arşiv çalışması sonucu araştırılmasıdır. Çalışma yapılırken hükümet
programları için Resmi Gazete’ye başvurulmuş, ardından hükümet programlarında
yer alan sanat konusunun hükümet icraatlarına ne kadar yansıdığının
araştırılması için ise 1950-1960 yılları arasında yayınlanan 4 adet gazete ve
33 adet dergi incelenmiştir. Çalışmanın başlığında belirtilen karşılaştırmalı
analizden kasıt; sanatın hükümet programlarındaki yeri ile gazete ve dergilere
yansımalarının karşılaştırmasıdır.

Karşılaştırmalı
analizin ilk kısmında öncelikle 1950-1951 tarihleri arasında görevde olan I.
Menderes Hükümeti’nin programı ele alınmış, program dahilinde kültür ve sanata
ne kadar yer verildiği incelenmiş ve icraatların
yazılı basında nasıl yer bulduğu araştırılmıştır. Ardından 1951-1954 tarihleri
arasında görevde olan 2. Menderes Hükümeti, 1954-1955 tarihleri arasında
görevde olan 3. Menderes Hükümeti, 1955-1957 tarihleri arasında görevde olan 4.
Menderes Hükümeti ve son olarak 1957-1960 tarihleri arasında görevde olan 5.
Menderes Hükümeti’nin resmi programında sanat konusuna verilen yer
araştırılarak, I. Menderes Hükümeti için yapılan analiz tekrarlanmıştır. 

Hükümet programları ve dönemin gazete ve dergilerinin
karşılastırılmasıyla yapılan inceleme sonucu ortaya çıkan bulgular eşliğinde,
1950-1960 yılları arasında hükümet programlarında sanatın yerinin
karşılaştırmalı bir analizinin sunulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Demokrat Parti, kültür ve sanat, hükümet programları, kültür politikaları

Kaynakça

• TBMM Zabıt Cerideleri,C.6, B:58 30.3.1951 O:1, s.65.
• TBMM Zabıt Cerideleri,C.6, B:58 30.3.1951 O:1, s.65.
• T.C. Resmi Gazete, 3 Haziran 1950, Sayı. 7523, s. 18581-18582.
• T.C. Resmi Gazete, 27 Mayıs 1954, Sayı. 8717, s. 9525.
• T.C. Resmi Gazete, 27 Mayıs 1954, Sayı. 8717, s. 9525.
• T.C. Resmi Gazete, 17 Aralık 1955, Sayı. 9183, s. 13194-13195.
• Ahmad, F. (2007), Demokrasi Sürecinde Türkiye ( 1945-1980 ), Hil Yayınları, İstanbul.
• Andak, S. (25 Nisan 1955), “Halk Oyunlarını Yaşatma ve Yayma Tesisi”, Cumhuriyet, s. 6.
• Andak, S. (27 Mayıs 1960), “Fotoğraf Yarışması”, Cumhuriyet, s. 5.
• Anıl, M. (6 Ocak 1955), “Kültür Ocaklarının Hedef ve Gayeleri”, Zafer, s.2
• “Atatürk Üniversitesinin Temeli Atıldı”, Zafer, 24 Temmuz 1957, s. 1.
• Balkan, A. (23 Aralık 1953), “Paris Mektupları”, Cumhuriyet, s. 5.
• “Bir Komünistlik Propagandası Tahkikatı”, Ulus, 13 Mayıs 1952 s. 2.
• “1955 Bütçesi”, Zafer, 19 Şubat 1955, s. 11.
• Demokrat Parti Tüzük ve Program, Ankara, 1946, s. 26-27.
• “Devlet Tiyatrosu”, Zafer, 30 Eylül 1950, s. 2.
• “Devlet Tiyatrosunde Halk Geceleri”, Zafer, 27 Kasım 1950, s. 2.
• “Devlet Tiyatrosu ve Talebeye Tenzilat”, Zafer, 28 Mart 1952, s. 5.
• Dülger, B. (4 Ocak 1952), “Türk Kültür Eserleri”, Zafer, s. 2.
• Ecevit, B. (10 Mayıs 1956)“Bizim ‘Zdanof’lar ve Modern Sanat”,Ulus,s.3
• Elvan, N. (2005), “‘İş ve İstihsal’ 1954 Yapı Kredi Resim Yarışması”, Resim Tarihimizden “İş ve İstihsal” Yapı Kredi Resim Yarışması, YKY, İstanbul.
• Erol, T. (1984), Günümüz Türk Resminin Oluşum Sürecinde Bedri Rahmi Eyüboğlu, İstanbul.
• “İngiliz Kültür Haftası”, Ulus, 31 Mart 1957, s. 4;
• “İngiliz Kültür Haftasının 4. Günü”, Ulus, 12 Nisan 1957, s. 1-5
• “Konservatuarda Folklor ve Etnografya Enstitüsü”, Ulus, 20 Kasım 1951, s. 1.
• “Milli Oyunlar Festivali”, Cumhuriyet, 11 Mayıs 1956, s. 4.
• Musee des arts decoratifs: Splendeur de l’art Turc. Fevrier-April 1953, Paris, 1953.
• Mülayim,S. (1998), Cumhuriyet’in Kültür ve Sanat Kronolojisi, İstanbul.
• Özkoçak, V. (3 Şubat 1957), “Topkapı Sarayında Yeni Sergiler Açılacak”, Cumhuriyet, s. 5.
• Şahin, M. (1996), Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Uygulamalarında Yabancı Uzmanların Yeri ( 1923-1960 ), Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, yayınlanmamış doktora tezi, İzmir.
• Taşer, S. (13 Ocak 1956), “Ankarada 3üncü Devlet Tiyatrosu”, Cumhuriyet, s. 5.
• Taşer, S. (25 Eylül 1956), “Konyada Devlet Tiyatrosu”, Cumhuriyet, s. 5.
• Taşer, S. (22 Ekim 1956), “Tiyatro Seferberliği”, Cumhuriyet, s. 4.
• “Türk Kültür Ocakları Şubesi Dün Açıldı”, Cumhuriyet, 20 Ocak 1956, s. 7.
• “Tatbiki Güzel Sanatlar Okulu Dün Açıldı”, Cumhuriyet, 26 Ekim 1957, s. 1-5.
• Topuz, H. (1998), Dünyada ve Türkiye’de Kültür Politikaları, Adam Yayınları, İstanbul.
• Torun, E. (2002), II. Dünya Savaşı Sonrası Türkiye’de Kültürel Değişimlere Yol Açan İç ve Dış Etkenler (1945-1960 ), Ankara Üniversitesi Türk Inkılap Tarihi Enstitüsü, yayınlanmamış doktora tezi, Ankara.
• http://www.tbmm.gov.tr/hukumetler/HP23.htm (Erişim: 25.01.2009 15:00 )