ANNA KOMNENA’NIN ALEXIAD’INDA İSTANBUL SURDIŞI YERLEŞMELERİ

Yıl 2017, Cilt: 26 Sayı: 2, 295 - 313, 30.10.2017

Lale Yılmaz

https://doi.org/10.29135/std.298401

Cited By: 1

Öz

Alexiad’ın yazarı, Bizans İmparatoru Aleksios Komnenos’un kızı prenses Anna Komnena, yapıtında, yaşadığı dönemin olaylarını anlatır. Yapıt imparatora adanmıştır, bu nedenle Alexiad adını taşımaktadır. Alexiad, Anna Komnena’nın, imparatorun yönetim dönemi, 12. yüzyılın saray yaşamı, bu dönemdeki halklar ve savaşlara ilişkin gözlemlerini içermektedir.

Anna Komnena’nın Alexiad’ında yer alan olayların geçtiği dini ve sivil mekanlar ile yerleşim yerlerinin günümüzdeki izlerinin sorgulandığı makale, İstanbul’un surdışı bölgesindeki yerleşmelere odaklanmıştır. Hebdomon (Bakırköy), Bathys Rhyax / Bathonea (Küçükçekmece), Athyras (Büyükçekmece), Khoirobakkhos (Çatalca), Skiza, Geranion, Dekatos, Aretas, Hireon yerleşmeleri konu alınmıştır. Alexiad’ın yanı sıra tarihsel kaynaklardaki kayıtlar ve yapılan güncel araştırmalar da dikkate alınmıştır.

Araştırmalar sonucunda günümüzde İstanbul’un surdışı bölgesinde, Alexiad’da adı geçen Bizans devrine ait az sayıda yerleşme belirlenebilmiş; yerleri belirlenemeyen diğerlerinin de çağdaş kent yapılaşmasında yok oldukları anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bizans, surdışı, Alexiad, İstanbul, Anna Komnena

EXTRA-MURAL SETTLEMENTS OF İSTANBUL IN ANNA COMNENA’S ALEXIAD

Öz

The writer of Alexiad, daughter of the Byzantine Emperor Alexios Comnenos, Princess Anna Comnena, wrote about the events of her era in her book. This book is dedicated to the emperor, and therefore it is taken the name of Alexiad. The Anna Comnena’s work contains observations about the era of the emperor’s reign, 12th century palace life, peoples and wars of this era.

In this article it has been tried to determine the current projections of the religious and civil places and the settlements where events took place in Alexiad of Anna Comnena. The settlements of Istanbul extra-mural area are considered and Hebdomon (Bakırköy), Bathys Rhyax / Bathonea (Küçükçekmece), Athyras (Büyükçekmece), Khoirobakkhos (Çatalca), Skiza, Geranion, Dekatos, Aretas, Hireon are examined. In addition to Alexiad, the historical information about the settlements as well as the contemporary researches made have been taken into consideration.

As a result of the researches it is understood that only a small number of the settlements mentioned in Alexiad in the western part of Istanbul today can be identified and the other settlements are left in the structure of the modern city that can not be determined.

Anahtar Kelimeler

Byzantine, Istanbul, extra-mural, Alexiad, Anna Comnena

Kaynakça

• Acara, M. (1998), Bizans Ortodoks Kilisesinde Litürji ve Litürjik Eserler. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 15/1, 183-201.
• Åhfeldt, J. (2013), Digital Atlas Of The Roman Empire, http://imperium.ahlfeldt.se/places/22281.html, Erişim: 14.03.2017.
• Aksel, A. (1993), Küçükçekmece, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 5, 156. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Anna Comnena, (2000), Alexiad, E.A.S. Dawes (Çev.), Cambridge, Ontario: In Paretheses Publications, Byzantine Series.
• Anna Komnena, (1996), Alexiad: Malazgirt’in Sonrası, B. Umar (Çev.), İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Aydıngün, Ş. (2013), Küçükçekmece Gölü Havzası (Bathonea?) Kazıları (2009-2012), [Elektronik Sürüm], İstanbul Araştırmaları Yıllığı, 2.
• Aydıngün, Ş. (2015), Bathonea: Discovering a Lost City Where Europe Meets Asia, World Archaeology, 73, 26-31, Erişim: 08.06.2017.
• Aydıngün, Ş. (2017a), İstanbul Tarihöncesi Araştırmalarının 2007-2015 Yılları Arasındaki Sonuçları. C. Keskin (Ed.), 34. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1, 369-390, Edirne: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü.
• Aydıngün, Ş. (2017b), Küçükçekmece Göl Havzası (Bathonea) Kazıları İlk Beş Yıllık Değerlendirme, A. Özme (Ed.), 38. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1, 371-388, Edirne: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü.
• Aydıngün, Ş. - Bilgili, A. E. (2015), İstanbul Tarih Öncesi Arkeolojik Yüzey Araştırmaları ve Küçükçekmece Göl Havzası (Bathonea) Kazılarının İstanbul’a Katkısı, C. Yılmaz (Ed.), Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, İstanbul: İBB Kültür A.Ş.
• Aydıngün, Ş. - Güldoğan, E. (2010), 2008 Yılı İstanbul Tarih Öncesi Çağlar Yüzey Araştırması, H. Dönmez, C. Keskin (Ed.), 27. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 3, 273-288, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü.
• Başgelen, N. (2008), Tarihte Yeşilköy, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Bible Hub, Dekatos, http://biblehub.com/greek/1182.htm, Erişim: 10.06.2017.
• Demangel, R. (1945), Contribution a la Topographie de L’Hebdomon, E. de Boccard (Ed.), Paris: Recherches Françaises en Turquie.
• Demirkent, I. (2006), Niketas Khoniates’in Historia’sı (1180-1195), F. Başar, B. Demiriş (Ed.), İstanbul: Dünya Kitapları.
• Dionysios Byzantios, (2008), Boğaziçi’nde Bir Gezinti (Anaplous Bosporou), M. F. Yavuz (Çev.), İstanbul: YKY.
• Dirimtekin, F. (1963), Çatalca Surları, Ayasofya Müzesi Yıllığı, V, İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, (1993a), Bakırköy, 1, 555-557. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, (1993b), Büyükçekmece, 2, 355-356. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Düzgüner, F. (2004), Iustinianus Dönemi›nde İstanbul›da Yapılar: Procopius, Birinci Kitap (Analiz), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Encyclopædia Britannica, Anna Comnena, https:// global.britannica. com/biography/Anna- Comnena, Erişim: 28.12.2016.
• Eyice, S. (1978), Tarihde Küçükçekmece. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 6-7, 61-62.
• Eyice, S. (1993), Aretas Sarayı, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 1, 299-300. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Eyice, S. (2007), Bizans Devrinde Boğaziçi, İstanbul: Yeditepe.
• Glück, H. (1920), Das Hebdomon von Konstantinopel, Wien: Druck und Verlag der Österr Staatsdruckerei.
• Graauw, de A. (2014), Ancient Ports and Harbours, 1, http://www.ancientportsantiques.com/the-catalogue/, Erişim: 20.12.2015.
• Hendy, M. F. (1985), Studies in the Byzantine Monetary Economy c. 300-1450, Cambridge: Cambridge University Press.
• Janin, R. (1964), Constantinople Byzantine: Dévelopment urbain et répertoire topographique, Paris: Institut français d’études byzantines.
• Kongaz, G. (2011), Hebdomon Sarayı, İstanbul’daki Bizans Sarayları, G. Baran Çelik (Ed.), İstanbul: İstanbul Arkeoloji Müzeleri.
• Konstam, A. (2015), Byzantine Warship vs Arab Warship: 7th-11th Centuries, London: Bloomsbury.
• Lauxterman, M. (2003), Byzantine Poetry and the Paradox of Basil II’s Reign, P. Magdalino (Ed.), Byzantium in the Year 1000, 199-216, Leiden, Boston: Brill.
• Malalas, J. (1986), The Chronicle of John Malalas, E. Jeffreys, M. Jeffreys, R. Scott, (Çev.), Melbourne: Australian Assoc. for Byzantine Studies.
• Mango, C. (1991), Hebdomon, Oxford Dictionary of Byzantium, 2, 907, Oxford: Oxford University Press.
• Niketas Khoniates (1995), Historia, F. Işıltan (Çev.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ogan, A. - Mansel, A. M. (1942), Rhegion – Küçükçekmece Hafriyatı: 1940-1941 Çalışmalarına Ait İlk Rapor. Belleten, VI / 21-22, 1-18.
• Oikonomides, N. (2002), The Role of Byzantine State in the Economy, The Economic History of Byzantium: From the Seventh Through the Fifteenth Century, A.E. Laiou (Ed.), Washington: Dumbarton Oaks.
• Philippides, M. - Hanak, W. (2011), The Siege and the Fall of Constantinople in 1453, Farnham: Ashgate.
• Polybius (2012), The Histories of Polybius, E.S. Shuckburgh (Ed.), Cambridge: Cambridge University Press.
• Procopius (1994), İstanbul’da Iustinianus Döneminde Yapılar, E. Özbayoğlu (Çev.), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Sayar, M. H. (2013), Güneydoğu Trakya Yüzey Araştırmaları, 30. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1, 69-72. A. Özme (Ed.), Çorum: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü.
• Schefer, Ch. (Ed.). (2000), Bertrandon de la Broquiére’in Denizaşırı Seyahati, İ. Arda (Çev.), İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Tekin, O. (Aralık 2009), Küçükçekmece Gölü (Rhegion) Kıyısındaki Byzantionlular ve Bir Hekatostys: Bathonea, Toplumsal Tarih, 90-93.
• Tuna, T. (2000), Hebdomon’dan Bakırköy’e, İstanbul: Bakırköy Belediyesi Yayınları.
• Umar, B. (1993), Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İstanbul: İnkılap Kitabevi.