Tarihî Ahşap Bir Köprü: Çaykara - Eğridere Köyü Kiremitli Köprü

Yıl 2018, Cilt: 27 Sayı: 1, 53 - 81, 29.04.2018

Mehmet Bayraktar

https://doi.org/10.29135/std.391404

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada, Trabzon’a bağlı Çaykara ilçesinin 2 km kadar kuzeyindeki Eğridere köyünde bulunan bir ahşap köprü tanıtılıp değerlendirilmektedir. İnşa kitabesi bulunmayan köprü, yöre sakinlerinin ifadelerine göre 1938-1940 yıllarında, bulunduğu yerde, orijinaline sadık kalınarak ikinci kez inşa edilmiştir. Ahşap malzemenin çürümeye yüz tutması nedeniyle yenilenen köprünün ilk inşasının 19. yy. veya 20. yy. başlarında gerçekleşmiş olması mümkündür. Bulunduğu akarsu yatağının iki yakasındaki kayalık kesimde yer alan konsol kirişler ve bunlara oturan kirişler üzerinde kurulan köprü, direklerle taşınan üç omuzlu kırma çatıyla örtülüdür. Bezemeden yoksun yapının tasarımında işlevsellik ön plandadır. Köprüde kullanılan ağaçların cinsi yörede yaygın olan kestane ve karaağaçtır. Yörenin bol yağışlı iklimiyle uyumlu, oldukça sağlam ve uzun ömürlü olduğu bilinen kestane, köprüler için yaygın olarak kullanılan uygun bir malzemedir. Kararağaç sadece tabliyeyi taşıyan ana kirişlerde kullanılmıştır. Kiremitli Köprü yerel ve kırsal malzeme ve inşa teknikleriyle gerçekleştirilen bir halk yapı sanatı üründür. Köprü tipik Karadeniz bölgesi geleneksel kırsal yapı özellikleri göstermektedir. Geleneksel kırsal mimarimizin, işlevselliği bir hayli önde duran başarılı bir yansıması olarak okunabilecek Kiremitli Köprü’nün, başta Karadeniz olmak üzere yurdumuzda ve dünyada benzer örnekleri olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çaykara, Osmanlı mimarisi, ahşap köprü, tarihi köprü, kırsal mimari

A Historical Wooden Bridge: Kiremitli Bridge At Eğridere Village Near Çaykara

Öz

This work examines a wooden bridge at Eğridere Village, located nearly km far from the town of Çaykara in Trabzon. It is locally called as the Kiremitli (with tiled roof) Bridge because of its roof that was covered with roof tiles. This bridge has no inscription related to their construction. However, the information provided by the local of the village indicates it was rebuilt in 1938-1940 based on its original form and architectural details. It is reasonable to state that this wooden bridge was first built in the nineteenth century or the early twentieth century and rebuilt in 1938-1940 because of the decays observed on the wooden materials resulted from the humid climate of the eastern Black Sea Region. The main cantilever beams of the bridge sits on the wooden beams extending from a platform sitting on rock bases located on both sides of the stream bed. The bridge has a hipped-roof supported by wooden posts. This bridge deprived of any architectural decorative element is rather noted for its functionality. The wooden material obtained from the chestnut and elm trees common in the region were used in the construction of the bridge. The chestnut tree is particularly preferred for bridge construction in the region because it is long lasting and durable material in rainy environments. The elm tree was used only the beams carrying the bridge’s floor made of planks. The Kiremitli Bridge could be accepted as an example of rural architecture built by using locally and readily available raw materials. This wooden bridge displays architectural features typical of traditional rural architecture of the eastern Blacks Sea Region. This wooden bridge best noted with its functional features has parallels both in the Blacks Sea region and in others of parts of Anatolia and surrounding regions. It is hoped that this study will result in better studies of wooden bridges of rural character. It should also be noted that one can also encounter wooden bridges of different type, architecture and buildings techniques in diverse and complex landscape of the eastern Blacks Sea region.

Anahtar Kelimeler

Çaykara, Ottoman architecture, wooden bridge, rural architecture, historical bridge

Kaynakça

• Adam, J. P. (1994), Roman Building Materials and Techniques, Translated by Anthony Mathews, London: B.T. Batsford.
• Akkemik, Ü. (1995), Ülkemizde Doğal Yetişen Karaağaç (Ulmus L.) Taksonlarının Morfolojik Özellikleri, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 45 (2), 93-116, İstanbul:(http://dergipark.gov.tr/jffiu/issue/18855/199065.)
• Albayrak, H. (1986), Of ve Çaykara, 1, Trabzon: Cantekin Matbaası
• Bayhan, A. A. ve Salman F. (2012), Bir Saklı Belde Bayramören, İstanbul: Bayramören Kaymakamlığı
• Bayhan, A. A. (2016), Ferdinand Arnodin'in Boğaz Geçiş Tasarımları Cisr-i Hamidi ve Aktarma Köprüsü, Saarbrücken: Türkiye Alim Kitapları
• Bayraktar, M. S. (2017), Giresun’da Geleneksel Üç Ahşap Köprü Tuba-Ked (Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi), 15, Ankara:107-126
• Bittel, K. (1970), Hattusha The Capital of the Hittites, New York: Oxford University Press
• Bursa Büyükşehir Belediyesi, Tarihi Kentler Birliği ve Çekül Vakfı. (2005). Anadolu’da Kırsal Mimarlık, Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi, Tarihi Kentler Birliği ve Çekül Vakfı
• Çabuk, E., Neriman Ş., Güçhan ve Türer, A. (2015), Tarihi Ahşap Buzlupınar Köprüsü'nün Yeniden Yapımı Üzerine Çalışmalar, Ahşap Yapılarda Koruma ve Onarım Sempozyumu 3 Bildiri Kitabı, 225-245, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi
• Çeçen, K. Köprü (2002), İslam Ansiklopedisi, 26, 252-255. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı
• Çulpan, C. (2002), Türk Taş Köprüleri Ortaçağdan Osmanlı Devri Sonuna Kadar, Ankara: Türk Tarih Kurumu
• Eskikurt, A. (2014), Ortaçağ Anadolu Ticaret Yolları, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33, Muğla: 15-40
• Görcelioğlu, E. (1979), Basit Ahşap Kirişli Köprülerin Projelendirilmesi, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 29 (1), 138-167
• Halaçoğlu, Y. (1991), Anadolu maddesi, İdari Ekonomik ve Kültürel Hayat bölümü, Ulaşım ve Yol Sistemi başlığı, İslam Ansiklopedisi, 3, 127-128. İstanbul: T. D. V.
• Hasol, D. (1998), Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, Geliştirilmiş 7. Baskı İstanbul: YEM
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi. (2009). Kudeb Ahşap Eğitim Atölyesi Geleneksel Ahşap Yapı Uygulamaları, İstanbul: Büyükşehir Belediyesi.
• Kara, B. (2016), Doğadan Tarihe Yolculuk Ordu, Ordu: Ordu Büyükşehir Belediyesi
• Kereste Dünyası. Karaağaç. (http://kerestedunyasi.com.tr/karaagac.html) (Erişim: 30.01.2018)
• Lowry H. W. ve Emecen, F. (2012), Trabzon, İslam Ansiklopedisi, 41, 296-301. İstanbul: T.D.V.
• Naumann, R. (1991), Eski Anadolu Mimarlığı, B. Madra (Çev.), Ankara: T.T.K.
• OGM. (2013). Orman Atlası, Ankara: Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü
• OGM (2015). Türkiye Orman Varlığı 2015, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Gen. Müd.
• Özgüner, O. (1970), Köyde Mimari Doğu Karadeniz, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi
• Öztürk, Ö. (2005). Karadeniz Ansiklopedik Sözlük, (2 cilt), Mehmet İlhan (Ed.), İstanbul: Heyamola Yayınları.
• Öztürk, Ö. (2012). Antikçağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi Pontus (4. Baskı). Elif Çelik (Yayıma Hazırlayan), Ankara: Genesis Kitap.
• Partov Doncho, Maślak, M. Ivanov, R. Petkov, M. Sergeev, D. Dimitrova, A. (2016), The Development Of Wooden Bridges Through The Ages - A Review Of Selected Examples Of Heritage Objects. Part 1 - The Milestones, Technical Transactions Civil Engineering, 2-B/2016, 93-105. (http://www.ejournals.eu/pliki/art/8374/) (17.01.2018)
• Peynircioğlu, H. (1951), Köprüler Genel Kaideler ve Ahşap Köprüler, 1, İstanbul: Teknik Okulu
• Pueblos de Venezuela. http://www.pueblosdevenezuela.com/Merida/ME-LasGonzalez.htm (Erişim: 21.10.2017)
• Sezen, T. (2006), Osmanlı Yer Adları, Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü
• Sözen, M. ve Tanyeli U. (2011), Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü,11. Basım İstanbul: Remzi Kitabevi
• Şahin G, İbiş, R. Sezen, İ. Yurt, Can, E. Akçel A. vd. (2014), Çankırı Kültür Envanteri 2014, Ankara: Çankırı Kültür ve Turizm Müdürlüğü
• Taylor, R. (2002), Tiber River Bridges And The Development Of The Ancient City Of Rome, Aquae Urbis Romae : Waters of the City of Rome, Website Ed. Katherine Rinne, Number 2, June, p. 1-20. (http://www3.iath.virginia.edu/waters/article.html) (21.10.2017)
• The Architect. (2010). http://thearchitect.lk/wp-content/uploads/2010/10/212.jpg (Erişim:21.10.2017)
• Toparlak, U. Acartürk, N. Coşar, H. Demir, O. İşleyen, F. Turan, E. vd. (2010), Ordu Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri, Ordu: Ordu Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
• Trabzon Belediyesi. (1996). Trabzon, Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları
• Trabzon Valiliği. Çaykara. (http://www.trabzon.gov.tr/caykara) (Erişim: 02.02.2018)
• VietnamNet. (2016) http://english.vietnamnet.vn/fms/artentertainment/162101/village-opens- traditional-farming-museum.html (Erişim: 21.10.2017)
• Wooden Bridges. https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Wooden_bridges. (Erişim: 21.10.2017)
• Yan, Lui ve Yannan Y. (2015), Rulong Köprüsü’nün Yapı Arkeolojisi Çalışması Kayıtdışı Bir Ahşap Örgü Kemer Köprü Keşfinin Hikayesi, Ahşap Yapılarda
• Trabzon Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu Arşivi, 12933 numaralı dosya.   https://yandex.com.tr/harita/ (Erişim: 29.01.2018)
• www.kgm.gov.tr/SiteCollectionImages/KGMimages/Haritalar/b10.jpg (Erişim: 29.01.2018)