Tarihî Konut Yapılarında İşlevsel Sistemler; Konya - Ilgın’da Tarihi Bir Konut Örneği

Yıl 2019, Cilt: 28 Sayı: 2, 407 - 435, 06.11.2019

Gülşen Dişli , Ş. Büşra Orhan , Aynur Duysak

https://doi.org/10.29135/std.589052

Cited By: 2

Öz

Tarihî yapıların sürdürülebilirliğini sağlamak, kültürel değerlerinin korunması ve gelecek nesillere bilgi akışının devam etmesi için önemli eylemlerden biridir. Isıtma, soğutma, aydınlatma, havalandırma, çatı akaçlama, temiz ve atık su sistemlerinden oluşan işlevsel sistemler ise yapıların sürdürülebilirliğinin ve gerekli konfor şartlarının sağlanması için önemli temel bileşenlerdir. Tarihi yapılarda işlevsel sistemler üzerine çalışmalar mevcuttur. Ancak geleneksel konut yapısı özelinde tüm sistemlerin sistematik olarak incelendiği araştırmalar kısıtlıdır. Bu nedenle, bu araştırma kapsamında, öncelikle geleneksel Türk evinde işlevsel sistemler araştırılmıştır. Elde dilen veriler ışığında, Konya, Ilgın ilçe merkezinde yer alan 159 ada, 5 parseldeki özgünlüğünü büyük oranda koruyan tescilli bir geleneksel konut yapısı, örnek alan çalışması olarak belirlenmiş ve işlevsel sistemleri açısından değerlendirilmiştir. Arazi çalışması, arşiv ve literatür taraması, araştırma kapsamında kullanılan başlıca metotlardır. Araştırmanın amacı, Ilgın geleneksel konut yapılarındaki işlevsel sistemlerin özgün bir örneklem üzerinden irdelenmesi ve korunmuşluk durumlarının tespitidir. Bu çalışma kapsamında incelen konut yapısının işlevsel sistemlerinde günümüz teknolojisine uyarlamak için değişiklikler yapıldığı ve özgün sistemlerin çoğunlukla kullanılmadığı gözlenmiştir. Bu araştırma ile örneklem yapı özelinde geleneksel Türk evinde işlevsel sistemlerin tanınırlığının arttırılması; bu sistemlerin özgün halleri ile yaşatılması, sürdürülmesi, korunması ve günümüz konfor koşullarına uygun bir şekilde uyarlanması açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel Ilgın evleri, işlevsel sistemler, konfor koşulları, mimari koruma, tarihi konut

Functional Systems in Historic Houses; a Historic House Case in Konya - Ilgın

Öz

Providing the sustainability of historic buildings is an important activity in order to preserve their cultural values and maintain the flow of information for the future generations. Functional systems including heating, cooling, illumination, ventilation, roof drainage and waste and clean water systems are the important primary components for the provision of necessary comfort requirements and sustainability of historic buildings. There are scholarly research on functional systems in historic buildings. Yet, there are limited studies analyzing all those systems systematically particularly on traditional houses. Hence, in the context of this research, firstly, functional systems in traditional Turkish houses have been examined. In the light of those overall data obtained, an officially registered traditional house, preserving its originality to a great extent located in Konya, Ilgın, block number 159, and parcel number 5, has been chosen as a case study and evaluated in terms of its functional systems. Field works, archive and literature survey have been the primary methods applied during the research. Aim of this study is to investigate functional systems in traditional houses by means of an original case study and determine their protection status. The research showed that, in case study house, there were modifications in its functional systems in order to adjust to contemporary comfort requirements, and its original systems were mostly out of use. Increasing the recognition of functional systems in traditional Turkish house via a case study building is important in order to maintain, sustain and preserve those systems in their original form and function and adjust suitably to contemporary comfort conditions.

Anahtar Kelimeler

Traditional houses, functional systems, comfort requirements, architectural conservation, historic house

Kaynakça

• Berk, C. (1951). Konya Evleri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Altınoluk, Ü. (1988), Doğu ve Batı Avrupa Kültürleri Temizlenme Tuvalet, İlgi Dergisi, 52, 24-27.
• Biricik, A. S. (2011), Ilgın Yöresinde Doğal Âfetler. A. Boran, H. Sarı ve A. Arılık (Ed.), I. Ulusal Ilgın Sempozyumu Bildirileri Kitabı, 77-82, Konya: Ilgın Belediyesi Kültür Yayınları.
• Boran, A. (2013). Ilgın Kültür Envanteri. Konya: Ilgın Belediyesi Kültür Yayınları.
• Boran, A. (2011), Ilgın’daki Kültür Varlıklarının Durumu. (Ed.: A. Boran, H. Sarı, A. Arılık), I. Ulusal Ilgın Sempozyumu Bildirileri Kitabı, 97-115, Konya: Ilgın Belediyesi Kültür Yayınları.
• Boran, A., Tüfekçioğlu, A. & Ögke, A. (2001). Geçmişten Günümüze Bütün Yönleriyle Ilgın. Ilgın: Ardıçlı Matbaacılık.
• Büyükmıhçı, G. (2001), Gaziantep Evleri Plan Oluşumları, Arkitekt, 483, 64-75.
• Büyükmıhçı, G. (1997), Taş Sivil Mimarlık Örneklerinde Korumaya Yönelik Yöntem Önerileri ve Bu Yöntemlerin Kayseri Örneğinde Uygulanışı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Mimar Sinan Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Cihangir, İ. S., Gökçe, F. & Özdemir, F. (2011), Tarihi ve Kültürel Değerlerin Turizm Açısından Değerlendirilmesi: Ilgın Örneği. A. Boran, H. Sarı ve A. Arılık (Ed.), I. Ulusal Ilgın Sempozyumu Bildirileri Kitabı, 122-136, Konya: Ilgın Belediyesi Kültür Yayınları.
• Disli, G. (2014a), Sustainability of Historic Building Systems: Anatolian Seljuk and Ottoman Hospitals, APT Bulletin: Journal of Preservation Technology, 45(4), 45–51.
• Disli, G. & Ozcan, Z. (2014b), Waste and Clean Water Systems in Anatolian Seljuk and Ottoman Period Hospitals, International Journal of Academic Research, 6(3), 169–177.
• Dişli, G. & Özcan, Z. (2016), An Evaluation of Heating Technology in Anatolian Seljuk Period Hospitals (Darüşşifa), Metu Journal of Faculty of Architecture, 33(2), 183–200.
• Dişli, G. & Çelik, N. (2016), Heating System Evaluation of an Ancient Turkish Bath; the Bath of Suleymaniye Hospital, 12th International Conference on Heat Transfer, Fluid Mechanics and Thermodynamics Conference Proceedings Books, Costa de Sol, Spain, 1649-1653.
• Disli, G. (2018), Analysis of Ancient Ventilation and Illumination Practices in Anatolian Seljuk and Ottoman Hospitals and Suggestions for Their Conservation Measures, International Journal of Heritage Architecture, 2(1), 174–185.
• Erdine, Y. (2008), Beykoz, Yalıköy Yerleşimi, Hacı Alibey Fırını ve Mediha Yaran Evi Restorasyon Projesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ergöz-Karahan, E. (2017). Geleneksel ve Günümüz Konutunda Sürdürülebilirlik ve Yaşam Alışkanlıkları: Osmaneli Örneği. MEGARON, 12(3):497-510.
• Ilgın Belediyesi Arşivi (2018), Ilgın İlçesi, Şıhcarullah Mahallesi, Mimar Sinan Caddesi, 159 Ada, 1-8 nolu Parseller ve 155 Ada 1-5 nolu Parsellerdeki Tarihi Konutları İçeren
• Fotoğraf ve Hali Hazır Durum Arşivi, Konya: Ilgın Belediyesi
• İmamoğlu, V. (1992). Geleneksel Kayseri Evleri. Ankara: Türkiye Halk Bankası.
• İpçioğlu, M. (2011), Şeriye Sicillerine Göre Osmanlı Ilgın’ında Sosyal Hayat. A. Boran, H. Sarı ve A. Arılık (Ed.), I. Ulusal Ilgın Sempozyumu Bildirileri Kitabı, 380-383, Konya: Ilgın Belediyesi Kültür Yayınları.
• İskender, B. (1995), Geleneksel Türk Evinde Işık Üzerine Bir Deneme, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi /Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kahraman, S. A. & Dağlı, Y. (2010). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi Konya- Kayseri - Antakya - Şam - Urfa- Maraş - Sivas - Gazze - Sofya - Edirne. 2. Baskı, Cilt:3, 1. Kitap. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Karpuz, H. ve Bozkurt, T. (2013), Ilgın-Beykonak (Tekke) Köyünde Halk Mimarisi. K. Levent Zoroğlu’na Armağan, İstanbul: Suna – İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü.
• Kocadağıstan, A. (2011), Ilgın İlçesi, Şıhcarullah Mahallesi, Mimar Sinan Caddesi, 159 Ada, 1-8 nolu Parseller ve 155 Ada 1-5nolu Parsellerdeki Tarihi Konutları İçeren Sokak Sağlıklaştırma Projesi ve Raporu, Konya: Ceray Mimarlık ve Restorasyon Ofisi.
• Kuban, D. (1995). Türk Hayatlı Evi. İstanbul: MTR Baskı.
• Küçükerman, Ö. (1995). Anadolu Mirasında Türk Evleri. 1. Baskı. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kültür, S. (2011), Spatial Analysis of Toyhane in Traditional Divriği Houses, Intercultural Understanding, 1, 39-47.
• Manioğlu, G. (2007). Geleneksel Mimaride İklimle Uyumlu Binalar: Mardin’de Bir Öğrenci Atölyesi, VIII. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi, 79-92.
• Odabaşı, A. S. (2000). Geçmişten Günümüze Konya Kültürü. Konya: Konya Selçuklu Belediyesi.
• Oğuz, B. (2001). Türkiye Halkının Kültür Kökenleri 3, İnşa, Isıtma ve Aydınlatma Teknikleri. İstanbul: Anadolu Aydınlanma Vakfı Yayınları.
• Oğuz, Z. (1997). Gelenekleriyle Görenekleriyle Konya Dağ Köyleri. Konya: Çizgi Yayıncılık.
• Okyay, A. G. (2007), Ağırnas Kentsel Sit Alanı ve Mimar Sinan Caddesi Üzerine Bir Araştırma, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özcan, Z. ve Dişli, G. (2014), Refrigeration Technology in Anatolian Seljuk and Ottoman Period Hospitals, Gazi University Journal of Science, 27(3), 1015–1021.
• Sefer, N. (2005), Geleneksel Divriği Evlerinin Biçimlenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi /Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Şenol, S. (2007). Anadolu Türk Konut Mimarisinde Divriği Evleri. Sivas: Esform Ofset.
• Şimşir, Z. (2011). Ilgın Çeşmeleri. A. Boran, H. Sarı ve A. Arılık (Ed.), I. Ulusal Ilgın Sempozyumu Bildirileri Kitabı, 644-661, Konya: Ilgın Belediyesi Kültür Yayınları.
• Turgut, A. N. (2003). Eski Konya Evleri. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Uçar, M. (2017), Gaziantep Tarihi Su Sisteminin Osmanlı Dönemindeki Yönetimi, Megaron, 12(1), 157-169.
• Ulukavak-Harputlugil, G. & Çetintürk, N. (2005). Geleneksel Türk Evi’nde Isıl Konfor Koşullarının Analizi: Safranbolu Hacı Hüseyinler Evi, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 20(1): 77-84.
• Ulular, A. B. (2006), Konya’da Geleneksel Konutta Mutfak, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya. Yazarlara Ait Fotoğraf Arşivi, Konya, Ankara, 2018-2019.