A Group of İznik Ceramics from the Excavation at Edirne Palace (Sarây-ı Cedîd-i Âmire)

Yıl 2019, Cilt: 28 Sayı: 2, 571 - 593, 06.11.2019

Hasan Uçar

https://doi.org/10.29135/std.609094

Öz

The ceramics found at the palace, which is in a different position with its function in the urban pattern of Edirne within this identity, show chronological continuity from the first half of the 15th century to the early 20th century. The İznik ceramics that spread over a period of about 150 years and that were decorated with a single decoration technique but in different styles within this continuity make up the content of this study. The majority of the blue and white plates qualify as the copies of Chinese porcelains. However, the polychrome painted plates are completely distinguished from the blue and white examples by their sizes and decorations. In this manuscript, a group of İznik ceramics discovered during the excavation at the New Palace in Edirne was examined in terms of material, shape, color, and decoration technique in detail by supporting them with drawings and photographs and it was intended to determine its importance within the period.

Anahtar Kelimeler

Edirne Palace, İznik, blue and white, ceramic, islamic pottery

Edirne Sarayı (Sarây-ı Cedîd-i Âmire) Kazısı’ndan Bir Grup İznik Seramiği

Öz

Osmanlı döneminde önemli bir konuma sahip Edirne’de, kısmen ya da sağlam ulaşabilmiş kültürel varlıklar kentin tarihsel kimliğini pekiştirmesi bakımından dikkat çekicidir. Bu kimlik içerisinde, Edirne kent dokusunda işleviyle farklı konumdaki sarayda bulunmuş seramikler kronolojik olarak 15. yüzyıl ilk yarısından, 20. yüzyıl başlarına kadar süreklilik göstermektedir. Bu süreklilik içerisinde, yaklaşık 150 yıllık bir döneme yayılan, tek bezeme tekniğiyle fakat farklı üsluplarla bezenmiş İznik seramikleri bu çalışmanın içeriğini oluşturmaktadır. Mavi beyaz tabakların çoğunluğu Çin porselenlerinin kopyası niteliğindedir. Çok renk boyalı tabaklar ise boyutları ve bezemeleri açısından mavi beyaz örneklerden tamamen ayrılır. Bu yazıda, Edirne Sarayı’nda bulunmuş bir gurup İznik seramiği malzeme, biçim, renk ve bezeme tekniği açısından fotoğraf ve çizimlerle desteklenerek bu seramiklerin dönem içindeki yeri saptanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Edirne Sarayı, İznik, mavi beyaz, seramik, islam seramiği

Kaynakça

• Altun, A. - Demirsar Arlı, B. (2007). İznik Çini Fırınları Kazısı 2005 Yılı Çalışmaları, 28. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 91-104.
• Altun A. - Demirsar Arlı V.B. (2008). İznik Çini Fırınları Kazısı 2006 Yılı Çalışmaları, 29. Kazı Sonuçları Toplantısı, 4, Ankara: Kültür Bakanlığı, 17-36.
• Altun, A. (1991). İznik Çini ve Seramikleri. Sadberk Hanım Müzesi Türk Çini ve Seramikleri, İstanbul: Vehbi Koç Vakfı.
• Altun, A. - Demirsar Arlı, B. (2001). İznik Çini Fırınları Kazısı 1999 Çalışmaları. 22. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2, Ankara: Kültür Bakanlığı, 387-396.
• Aslanapa, O., (1965). Anadolu’da Türk Çini ve Keramik Sanatı, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü
• Aslanapa, O. (1985). İznik Çini Fırınları Kazısı 1984 Yılı Buluntuları. VII. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 637-650.
• Aslanapa, O. (1992). İznik Çini Fırınları Kazısı 1990 Yılı Çalışmaları. XIII. Kazı Sonuçları Toplantısı II, Ankara: Kültür Bakanlığı, 443-456.
• Aslanapa, O.,Yetkin, Ş. ve Altun, A. (1989). İznik Çini Fırınları Kazısı 1981 - 1988 II.Dönem, İstanbul: İstanbul Araştırma Merkezi
• Atasoy, N., Raby, J. (1989). İznik Seramikleri. London; Alexandra Press.
• Atıl, E., (1987), The Age of Sultan Süleyman the Magnificent, Washington: Philip Morris
• Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn (1976), (Yay. Haz., H.G.Yurdaydın).
• Bilgin, A. (2004). Osmanlı Saray Mutfağı (1453-1650), İstanbul: Kitabevi
• Bikic, V. (2007). The Early Turkish Stratum on the Belgrade Fortress”, Byzas 7, 515-522.
• Bilgi, H. (2009). Sadberk Hanım Müzesi ve Ömer M. Koç Koleksiyonlarından İznik Çini ve Seramikleri: İstanbul: Sadberk Hanım Müzesi.
• Bilici, S. (2002). Alanya Selçuklu Sarayı Seramikleri”, Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu, Prof.Dr. Gönül Öney’e Armağan, 10-13 Ekim 2001 Bildiriler, İzmir: Edebiyat Fakültesi, 139-164.
• Birol, İ. - Derman, Ç. (2008). Türk Tezyini Sanatlarında Motifler, İstanbul: Kubbealtı
• Cantay, G. (2001a). Edirne Yeni Sarayı (Matbah-ı Amire Kazısı) 1999. 22. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2, Ankara: Kültür Bakanlığı, 439-448.
• Cantay, G. (2001b). Edirne Yeni Saray Kazısı (1999-2000) Keramik Buluntuları. V. Ortaçağ Türk Dönemi Kazı ve Araştırmaları Sempozyumu - Bildiriler Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fak. Sanat Tarihi Böl., 145-160.
• Cantay, G. (2002a). Edirne Yeni Saray Kazısı, 2000, 23. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1, Ankara: Kültür Bakanlığı, 29-40.
• Cantay, G. (2002b). Edirne Yeni Saray Kazısı’nda Bulunan Figürlü Keramikler. Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu Prof.Dr. Gönül Öney’e Armağan, 10-13 Ekim 2001, Bildiriler, İzmir: Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, 176-178.
• Cantay, G. (2002c), Edirne Yeni Saray 2001 Yılı Kazı Buluntuları. VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu, Bildiriler, Kayseri, 229-238
• Cantay, G. (2003). Edirne Yeni Saray Kazısı, 2001. 24. Kazı Sonuçları Toplantısı, C.1, Ankara: Kültür Bakanlığı, 29-38.
• Cantay, G. (2006). Edirne Yeni Sarayı 2002 Yılı Buluntularının Değerlendirilmesi. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri (7-9 Nisan 2003), İstanbul, 57-61.
• Carroll, L. (2002). Toward an Archaeology of Non-Elite Consumption in Late Ottoman Anatolia. A Historical Archaeology of the Ottoman Empire: Kluwer Academic Publishers, 161-271
• Carswell, J. (1979). Şin in Syria, Iran, 17, 15-24.
• Carswell, J. (1987). Two Tiny Pots: Some Recent Discoveries in Syria. Islamic Art II, New York, 203-216.
• Çağlıtütüncügil, E. (2013). Türk Süsleme Sanatında Nar, Form, Köken ve İkonografik Anlamı. TÜBAR-XXXIII, 61-92.
• Çeken, M. (2005). Hasankeyf (1991,2001-2003) Kazı Buluntusu Fırın ve Atölyeleri ile Seramik Malzemeleri, (A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi).
• Demiriz, Y. (1986). Osmanlı Kitap Sanatında Naturalist Üslupta Çiçekler, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Demiriz, Y. (1996). Osmanlı Keramik ve Çini Sanatında Gül Terminolojisi ve Tanımı. Prof. Dr. Şerare Yetkin Anısına Çini Yazıları, İstanbul: Sanat Tarihi Derneği, 47-52.
• Demiriz, Y. (1999). Çini Bahçesi. Osmanlı’da Çini Seramik Öyküsü, (edt. Ara Altun), İstanbul.
• Demirsar Arlı, B. (2011). İznik Çini Fırınları Kazısı 2009 Yılı Çalışmaları. 32. Kazı Sonuçları Toplantısı, 4, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 51-64.
• Deny, W. B. (1974). Blue-and-White Islamic Pottery on Chinese Themes. Boston Museum Bulletin, 72, No. 368:
• Denny, W. B. (2004). The Artistry of Ottoman Ceramics, Iznik, Spain: Thomas&Hudson.
• Doğanay, A. (1999). Bulut Motifi ve Osmanlı Sanatındaki İlk Örnekleri. Divan, I, 225-234.
• Doğanay, A. (2003), XVI. yy. İznik Duvar Çinilerinde Meyve Tasvirleri. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 24-1, 43-63.
• Edit, B. S. (2002). Régészetı Kutatások a Középkorı Buda Szentpétermártír Külvárosában Garády Sándor kutatásai 1940-42.1. Budapest Régıségeı XXXV, 469-533
• Gök Gürhan, S. (2007). Akşehir Taş Medrese Müzesi’ndeki Türk Dönemi Seramikleri (2000-2001 Anıt Meydanda Yapılan Kurtarma Kazısı Seramikleri),(E.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi), İzmir.
• Gök Gürhan, S. (2009). 1995-2009 Yılları Arasında Beçin Kazısı’nda Ortaya Çıkarılan Seramiklerin Değerlendirilmesi. Sanat Tarihi Dergisi, XVIII/2, 45-70.
• Harrison, R. M. - Fıratlı, N. (1966). Excavations at Saraçhane in Istanbul: Second and Third Preliminary Reports. Dumbarton Oaks Papers, 20, 222-238.
• Hayes, J. W. (1992). Excavations at Saraçhane in Istanbul, 2, Washington: Princeton University Press.
• Janka Tóth, A., (2010). Vegetable and fruits on a Turkish table in 16th-17th Century Buda. An interdisciplinary study of a post-medieval pit. Plants and Culture: Seeds of Cultural of Heritage of Europe, 153-158
• Karamağaralı, N. (2011). Eski Ahlat Şehri Kazısı 2008-2009 Çalışmaları. XIV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Konya, 361-384.
• Kocaaslan, M. - Aslantürk, H.A. (2012) Padişah İçin Hazırlık: 1067-1068 (1656-58) Yıllarında Edirne Sarayı’nda Onarımlar ve Yeni Mekanlar. Akademik Araştırmalar Dergisi, 55, 1-28.
• Katalin, E. (2007). Török Korı Fajanszok A Vízıváros Területéről. Budapest Régıségeı XLI, 239-247.
• Laly, J. (2016). Analysis of the Beeswax Shipwreck Porcelain Collection. Early Navigation in the Asia-Pacific Region, 169-194, E-Book: Springer
• Öney, G. (1976). Türk Çini Sanatı, İstanbul: Yapı Kredi Bankası Öney, G. (2009). Akdenizle Kucaklaşan Osmanlı Seramikleri ve Günümüze Ulaşan Yansımaları, Antalya: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü.
• Öney, G. (2013). Paris Écouen Şatosu Koleksiyonunda İznik olarak Tanıtılan Kütahya Seramikleri”, XVI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (18-22 Ekim 2012)
• Öz, T. (1965). Edirne Yeni Sarayı’nda Kazı ve Araştırmalar. Edirne: Edirne’nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 217-222.
• Özer, M. (2012). Edirne Yeni Saray Kazısı, 2009-2010 Yılı Çalışmaları. Uluslararası Katılımlı XV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, 2, Eskişehir, 615-626.
• Özer, M. (2013a). Edirne Yeni Saray Kazısı, 2010 Yılı Çalışmaları. 33. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu Bildirileri, 2, Ankara, 287-312.
• Özer, M. (2013b). Edirne Yeni Saray (Saray-ı Cedid-i Amire) Kazısı 2011 Yılı Çalışmaları. 34. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu Bildirileri, 3, Ankara, 347-360.
• Özer, M. (2014). Edirne Sarayı (Saray-ı Cedid-i Amire) Kısa Bir Değerlendirme, İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi.
• Özkul Fındık, N. (2001). İznik Roma Tiyatrosu Kazı Buluntuları (1980-1995) Arasındaki Osmanlı Seramikleri, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Pasinli, A. - Balaman S. (1992). Türk Çini ve Keramikleri, Çinili Köşk, İstanbul: İstanbul Arkeoloji Müzeleri.
• Polat, T. (2016). Milet İşi Seramiklerde Form Tipolojisi Üzerine Bir Deneme, Sanat Tarihi Dergisi, XXV/2, 213-247.
• Pope, A.J.A. (1956). Chinese Porcelains from the Ardebil Shrine, Smithsonian Institution and Freer Gallery of Art.
• Ri’fat Osman, (1957). Edirne Sarayı, (Yay. Süheyl Ünver), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Rogers, M.J. - Ward R.M. (1988). Topkapı Sarayı Hazineleri “Muhteşem Süleyman Çağı”, Berlin: Avrupa Kültür Kenti.
• Şefren, G. (2008). Osmanlı Mavi-Beyaz Tasarımlarında Çin Etkisi, (M:S.S.S.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• The Metropolitan Museum of Art Bulletin, 1968
• Tufan, M, (2003). Tarih Açısından Edirne’nin Yeri. I. Edirne Kültür Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, İstanbul: Edirne Valiliği.
• Uçar, H. (2014). Edirne Yeni Saray Kazısı Seramikleri (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İzmir.
• Williams, C.K. - Zervos, O.H. (1992). Frankish Corinth: 1991. Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens, 61, No. 2, 133-191.
• Yılmaz, G. (2009). Edirne-Zindanaltı Kurtarma Kazılarında Bulunan Erken Osmanlı Seramikleri-I. Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, 9, 25-42.