Orientalism in the Levant: Sarıkışla Military Office Building, as a Lost Example of Orientalist Architecture in İzmir

Yıl 2022, Cilt: 31 Sayı: 1, 599 - 623, 09.07.2022

Halil İbrahim Alpaslan

https://doi.org/10.29135/std.1025646

Öz

This study aims to examine the history of the Military Office building, which was built in addition to the Sarikisla building in Izmir, one of the most important port cities of the Ottoman Empire, and to emphasize the importance of this building in terms of architectural history. The Military Office building, which was dated to the early 20th century, was destroyed in 1955 after being used for nearly 50 years, and was replaced by the space called Konak Square today. However, neither Sarikisla nor the Military Office building were forgotten after their destruction. Both structures are still present in the collective memory of the citizens, albeit indistinctly.
Orientalism, which is the dominant style of the Military Office building, is basically a field of thought founded on the East-West duality. The main motivation for the artistic counterpart of this broad-framed field of thought lies in the mysterious and mystical world attributed to the East by the West. The Eastern-inspired Orientalism movement, which was popular in European architecture in the first half of the 19th century, was also reflected in Ottoman architecture as a part of the architectural interactions of the period. First examples of Orientalist architecture began to be seen in the capital, Istanbul, and in port cities such as Thessaloniki and Izmir, which had close relations with Europe. But it’s a fact that, there is no comprehensive study on orientalist architecture in Izmir. It is difficult to make an inclusive and detailed assessment, as the structures showing these features are few. However, the fact that the Clock Tower, which is one of the most important structures of the city, is in the orientalist style and it is a sign that this style has a considerable effect on the city, especially at the turn of the century.
The Sarıkışla building, dated 1829, to which the Military Office building was added, is one of the most important structures of the city with its location and size, despite its plain character. Military Office building, on the other hand, is a qualified structure that bears the characteristics of the orientalist style in its architectural elements and decoration motifs in a way that contrasts with Sarikisla.
Despite its special architecture, it is not possible to reach a detailed research or drawings on the structure of the Military Office building. There is also no information on the architect of the building. Only some predictions can be made about this subject. Raymond Charles Péré, the architect of the Clock Tower, which was built in 1901 right in front of the Military Office building and also has orientalist features, is the first name that comes to mind. The fact that the architect of the fountain pool in the courtyard of Sarıkışla is also Péré strengthens this possibility. As a result of the information obtained within the scope of the study, it was determined that the construction date of the building should most probably be between 1913 and 1922.

Anahtar Kelimeler

Sarikisla military office building, orientalist architecture, Sarikisla, Konak Square, Raymond Charles Péré

Levant’ta Oryantalizm: İzmir’de Oryantalist Mimarinin Kaybolan Bir Örneği Olarak Sarıkışla Subay Mahfili

Öz

Bu çalışma Osmanlı İmparatorluğu’nun en önemli liman kentlerinden biri olan İzmir’deki Sarıkışla binasına ek olarak inşa edilen ve Subay Mahfili olarak bilinen yapının tarihçesini araştırmayı, bu yapının kentin mimarlık tarihi açısından önemini vurgulamayı amaçlamaktadır. Yapının, kentteki önemli oryantalist mimari örneklerinden biri olması dolayısıyla çalışmada öncelikle Avrupa ve Osmanlı İmparatorluğu’nda oryantalist mimarinin ortaya çıkış ve yayılımı özetlenmiş ardından İzmir’deki örneklere değinilerek söz konusu yapı bu bağlam içerisine oturtularak incelenmiştir. İnşa tarihi kesin olarak bilinmeyen Subay Mahfili yaklaşık 50 yıl kullanıldıktan sonra eki olduğu Sarıkışla Binası ile birlikte 1955’te yıkılmış, yerini bugün Konak Meydanı olarak anılan boşluğa bırakmıştır. Ancak ne Sarıkışla ne de Subay Mahfili yıkılmaları ile kentin ve kentlilerin belleklerinden silinmemiştir. 1829 yılında inşa edilen Sarıkışla Binası bezemesiz, sade karakterine rağmen konumu, boyutu ve sahne olduğu olaylar göz önüne alındığında kentin en önemli yapılarından biridir. Subay Mahfili ise Sarıkışla ile tezat oluşturacak derecede bezemeli, oryantalist üslubun özelliklerini gerek mimari elemanlar gerekse bezeme motifleri ölçeğinde taşıyan nitelikli bir yapıdır. Çalışma kapsamında ulaşılan bilgiler sonucunda söz konusu yapının inşa tarihinin büyük olasılıkla 1913-1917, kesin olarak ise 1913-1922 arasında olması gerektiği saptanmıştır. Yapının tasarımının 19. yüzyıl sonu, 20. yüzyıl başında, Subay Mahfili’nin hemen karşısında, 1901 tarihinde inşa edilen ve yine oryantalist özellikler taşıyan Saat Kulesi’nin ve Sarıkışla’nın avlusundaki fıskiyeli havuzun mimarı olan Raymond Charles Péré’ye ait olabileceğine dair bazı destekleyici argümanlar da yine çalışma içerisinde sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Subay Mahfili, Oryantalist Mimari, Sarıkışla, Konak Meydanı, Raymond Charles Péré

Kaynakça

• Akansel, İ. H. (2009). İzmir Tarihi Sarıkışla ve Tarihi Orduevi. İstanbul: Harp Akademileri Basımevi.
• Alpaslan, H. İ. ve Gülenç. E. A. (2019), İzmir Sarıkışla’nın İnşa Evreleri, TÜBA-KED, (19) 29-46
• Altınöz, M. Ö. (2014), 19. yy Osmanlı Mimarisi’ndeki Oryantalizmin Endülüs Kaynağı ve Sirkeci Garı’nın Değerlendirilmesi, Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10 (9) 837-852
• Batur, A. (1992), İstanbul Mimarlığında Oryantalizm, Arredamento Dekorasyon, (9) 85-91
• Batur, A. (2001), Milli Olarak Adlandırılan Mimari Eğilimler, Mimarlık, (298) 42-46
• Berkant, C. (2015), Raymond Charles Péré, Türk Mimarisinde İz Bırakanlar I, der. Ş. Torun, TC Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ankara; 323-340
• Beyru, R. (2000). 19.Yüzyılda İzmir’de Yaşam. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Beyru, R. (2011). 19.Yüzyılda İzmir Kenti. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Bon, E. (1913). Plan de Smyrne, Levantine Heritage, Erişim Tarihi: 21.06.2021
• Ersoy, A. (2015). Architecture and the Late Ottoman Historical Imaginary: Reconfiguring the Architectural Past in a Modernizing Empire, Burlington VT: Ashgate Press.
• Can, C. (1993). Harbiye Nezareti Binası. İstanbul Ansiklopedisi (C. 3, 551-552) İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı
• Germaner, S. (1995), XIX. Yüzyıl Osmanlı Mimarlığında Oryantalist Eğilimler, 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi, (2), 147-156, Ankara: TC Kültür Bakanlığı
• Germaner, S. ve İnankur, Z. (1989). Oryantalizm ve Türkiye. İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Sanat Yayınları.
• Kavakdipli, E. (2012), İzmir-Halkapınar Tarihi Su Yapıları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kadir Has Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kuyulu , İ. (2000a), İzmir Mithat Paşa Endüstri Meslek Lisesi, IV.Uluslararası Türk Kültürü Kongresi, Ankara 3-7 Kasım 1997, Cilt: II, s.68-75
• Kuyulu Ersoy, İ. (2000b), İzmir Saat Kulesi, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, (4) 277-287
• Kuyulu Ersoy, İ. (2001a), Salebcioğlu Ailesinin İzmir’e Katkıları ve Salebcioğlu Camii, Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu (10-13 Ekim 2001) Bildiriler Kitabı, 281-293, İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları
• Kuyulu Ersoy, İ. (2001b), Orientalist Buildings in Izmir: The Case of the Kemeraltı, Çorakkapı, Keçeciler and Kemer Police Stations. 11th International Congress of Turkish Art, (Utrecht 23-28 August 1999), EJOS (Electronical Journal of Oriental Studies), 1-21, Utrecht: Universiteit Utrect
• Michaud, J. F. ve Poujoulat, J. J. F. (2007). İzmir’den İstanbul’a Batı Anadolu 1830. İstanbul: İstiklal Kitabevi.
• Saad, L. (1876). Plan de Smyrne, The University of Chicago Map Collection.
• Saner, T. (1998). 19. Yüzyıl İstanbul Mimarlığında Oryantalizm. İstanbul: Pera Turizm ve Ticaret A.Ş.
• Storari, L. (1954-56). Planta Della Citta İzmir, APİKAM.
• Şimşek, Ö. H. (2015), Milli Mimari Rönesansı’nın İzmir’deki Yansımalarından İki Örnek: Milli Sinema ve Kütüphane Binaları, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (22) 219-252
• Üzümkesici, T. (2010), Taksim Topçu Kışlası ve Yakın Çevresinin Tarihsel Dönüşümü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yılmaz, F. (2003). Tarihsel Süreç İçinde Konak Meydanı. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı.
• Zandi-Sayek, S. (2012). Ottoman Izmir: The Rise of a Cosmopolitan Port, 1840–1880. Minneapolis: University of Minnesota Press.