Sivas-Söğütcük Village Room and Wall Paintings

Yıl 2022, Cilt: 31 Sayı: 2, 905 - 945, 31.12.2022

Turgay Yazar , Şuayip Çelemoğlu

https://doi.org/10.29135/std.1049690

Cited By: 1

Öz

Village rooms are structures that allow village people to gather together and spend time, as well as to accommodate guests coming from outside the village, in addition to being places where celebration, weddings and funerals are held. The village rooms, which come across as a reflection of the hospitality in our culture to architecture, attract attention with their aesthetic, social and cultural values as well as their functional requirements. These rooms, which were built by the rich people of the village or local people together, were used as the common property of the village. But the village rooms have largely lost their functions due to the fact that they have not kept up with today’s requirements.
In this study, it is aimed to evaluate the significance of structure in Turkish Folk Art by introducing the architectural and decoration features of the village room that we identified during the surface survey carried out with the permission of the Ministry of Culture in 2014. The room in Söğütcük Village, connected to the center of Sivas, one of the villages where Ilbeyli Turkmens settled, is an important example of village rooms that have largely preserved their original identity. İlbeyli territory attracts attention as one of the special regions of Sivas province in terms of village rooms. The room was built in 1883 according to the inscription on one of the columns that carries the ceiling. The structure, built in the technique of masonry with rubble and coarse-grained stone on a slightly sloping terrain, is built on a rectangular area close to the square and is of the “nimsekili” plan type. In this plan type, which is widely used in village rooms, the rooms are divided into three parts with different heights with rows of uprights placed in the east-west and north-south directions, connected by Bursa arch and beams sitting on them.
The room in Söğütcük Village attracts attention in terms of its decoration rather than its architectural structure and it is one of the most important examples in the region in terms of murals processed on plaster. Söğütcük Village Room, like many other village rooms in the region, has a dense decoration inside, but it is quite simple from the outside. In addition to compositions such as herbal decorations in wall paintings, flowers coming out of vases, symbolic items and architectural structure depictions, motifs such as gas lamp, warship and wall clock are important in terms of reflecting the period style. In addition to the pencil-like decorations, there is a wooden decoration on the balustrades and columns, and a plaster decoration on the fireplace and south wall mihrab. Although the Söğütcük Village Room has been repaired and protected, it is in a dysfunctional state. Therefore, in addition to protecting the material assets of the village rooms, it is important to revive and maintain the culture in the room.

Anahtar Kelimeler

Sivas, Söğütçük, Village Room, Wall Painting, Painted Decoration

Sivas-Söğütcük Köy Odası ve Duvar Resimleri

Öz

Köy odaları, bayramlaşma, düğün, cenaze törenlerinin yapıldığı mekânlar olmasının yanı sıra köy halkının bir araya gelerek sohbet edip vakit geçirmeleri ve köye dışarıdan gelen misafirlerin ağırlanmasına olanak sağlayan yapılardır. Kültürümüzdeki misafirperverliğin mimariye yansıması olarak karşımıza çıkan köy odaları, işlevsel gerekliliklerinin yanı sıra estetik, sosyal ve kültürel değerleri ile de dikkat çekmektedir. Fakat köy odaları, günümüz gereksinimlerine ayak uyduramadığından dolayı işlevlerini büyük oranda yitirmiştir. Bu çalışmada, Sivas merkeze bağlı Söğütcük’te yer alan köy odası tanıtılacak ve değerlendirilecektir. Oda, tavanı taşıyan sütunlardan birinin üzerinde yazan kitabeye göre 1883 yılında inşa edilmiştir. Hafif eğimli bir arazi üzerine moloz ve kaba yonu taş ile yığma tekniğinde inşa edilen yapı, kareye yakın dikdörtgen bir alana inşa edilmiş olup nimsekili plan tipindedir. Söğütcük Köyü’ndeki oda, mimari yapısından ziyade bezemeleri açısından dikkat çekmekte olup sıva üzerine işlenen duvar resimleri açısından bölgedeki en önemli örneklerden biridir. Duvar resimlerindeki bitkisel bezemeler, vazodan çıkan çiçekler, sembolik eşyalar ve mimari yapı tasvirleri gibi kompozisyonların yanı sıra gaz lambası, savaş gemisi ve duvar saati gibi motifler, dönem üslubunu yansıtması bakımından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sivas, Söğütçük, Köy Odası, Duvar Resmi, Kalemişi

Kaynakça

• Acar, T. (2013), Kemeraltı Çarşısı’nda Duvar Çeşmelerinin Bezeme Öğeleri Açısından İrdelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 30 (1), 1-18.
• Arık, R. (1988), Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Arseven, C. E. (1966), Sanat Ansiklopedisi, (C. 3, 1506) İstanbul: MEB Yayınları.
• Aslan, B. (2013), Çatpınar (Doğanşar/Sivas) Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, Dil ve Edebiyat Araştırmaları, (8), 97-101.
• Avcı, O. (2016), Yozgat Başçavuşoğlu Camii ve Süslemeleri Üzerine Düşünceler, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi (OMAD,) 3 (5), 49-70.
• Baykal, F. (1996), Denizli İlinde 19. Yüzyılda Yapılan Duvar Resimli Yapılar, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Pamukkale Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Bayrakal, S. (2009), Merkezi Plan Tasarımı ve Malzeme Özellikleriyle İlginç Bir Örnek: Göçbeyli (Bergama) Merkez Camii ve Restorasyon Önerileri, Sanat Tarihi Dergisi, (16), 1-26.
• Bilget Fataha, E. (2021), Sivas, Ağılkaya Köyü Turan Yalçın Evi, Turkish Studies 16 (7), 137-153.
• Bozer, R. (1987), Kula-Emre Köyünde Resimli Bir Cami, Türkiyemiz, (53), 15-22.
• Bulut, M. (2017), Sivas İlbeyli Köy Odaları, MUTAD, IV (I), 13-31.
• Ceylan, Salih, (2012), Kırsal Mimarinin Örneklerinden “Serenler”in Coğrafi Açıdan İrdelenmesi, Eastern Geographical Review, 17 (27), 151-168.
• Çağlıtütüncügil, E. (2012), Eski Mordoğan (İzmir) Köyü Cami Süslemeleri, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (25), 139-162.
• Çakmak Ş. (2013), Muğla Cami ve Mescitleri, Muğla: Muğla Belediyesi Kültür Yayınları.
• Çelik, E. ve Kuyulu Ersoy, İ. (2015), Kocaeli Yapılarında Bulunan Resimli Bezemelerden Örnekler, Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri Kitabı, 1651-1665.
• Çerkez, M. (2019), Mecitözü’nde Mütevazı Bir Külliye: Alören Köyü Külliyesi, History Studies, 11 (2), 495-533.
• Göker, M. (2009), Türklerde Oturma Elemanlarının Tarihsel Gelişim Süreci, Zeitschrift für die Welt der Türken/ Journal of World of Turks, (1), 163-169.
• Gürbıyık, C. (2020), Demirci Küpeler Köyü Camii Duvar Resimleri, Art-Sanat Dergisi, (13), 143-167.
• Gürsoy, E. (2015), Uşakta Perde Motifli Mihraplar, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (3), 146-157.
• Hatipoğlu, O. (2007), XIX. Yüzyıl Osmanlı Camilerinde Kalemişi Tezyinatı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Atatürk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• İltar, G. (2014), Tekke Köyü Hacı Abdullah Halife Camisi Duvar Resimleri, Vakıflar Dergisi, (42), 69-80.
• İnce, K. (2001), Yukarı Camii/Akköy-Denizli, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (2), 65-79.
• İnce, K. (2004), Kabataş Köyü Camii/Çaykara/Trabzon, Vakıflar Dergisi, (28), 226-236.
• İnce, K., Atasoy, S. ve Atıcı, A. (2021). Emirdağ/Sığracık Köyü Eski Camii ve Köy Mezarlığındaki Bir Grup Mezar Taşı, Dr. Nevzat Gündağ’a Vefa Tarih, Kültür ve Sanat Yazıları,(Prof. Dr. Yusuf Kılıç, Prof. Dr. Ercan Haytoğlu, Ed.), İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Kaplan, K. (2019), Osmanlı Dönemi Amasya ve Tokat Yapılarında Duvar Resimleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Karabük Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karabük.
• Karaaslan, M. (2016), Ankara’da Resimli Bir Ev: Dedebayrak Evi, Ankara Araştırmaları Dergisi, 4 (1), 13-22.
• Karataş, İ. E. (2019), Muğla’nın Üç Camisi’nde Ashâb-ı Kehf Sembolleri, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi 17 (3), 469-492.
• Karpuz, H. (2014), İç Anadolu Bölgesi Köy Odaları, Uluslararası Katılımlı XVI. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri 18- 20 Ekim 2012, (I), 455- 462.
• Kuyulu, İ. (1988), Geç Dönem Anadolu Tasvir Sanatından Yeni Bir Örnek: Soma Damgacı Camii, Arkeoloji-Sanat Tarihi Dergisi, (IV), 67-78.
• Kuyulu Ersoy, İ. (1994), Bademli Kılcızade Mehmet Ağa Camii (Ödemiş/İzmir), Vakıflar Dergisi (XXIV), 147-158.
• Kuyulu Ersoy, İ. (1994), İzmir Bayraklı Yahya Hayati Paşa Köşkü: Kül Olan Resimler, Uluslararası Katılımlı XVI. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri 18- 20 Ekim 2012, (II), 529- 545.
• Kuzucu, K. (2004), Osmanlı Döneminde Sivas İlbeylileri ve İlbeyli Kazası, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (15), 165-183.
• Memleket (2015). Memleket Gazetesi. URL: https://www.memleket.com.tr/sogutcuk-koyundeki-tarihi-konuk-odasi-restore-edildi-774295h.htm
• Naldan, F. (2020), Erzincan-Çayırlı İlçesi Başköy Köy Odaları, Millî Folklor, 32 (16/126), 249-263.
• Nefes, E. ve Gün R. (2011), Giresun Çamoluk İlçesi Sarpkaya Köyü’ndeki Ahşap Sütunlu Bektaş Bey Camii, Vakıflar Dergisi, (36), 137-154.
• Numan, İ. (1981), Çankırı›da Yaran Sohbetleri ve Sohbet Odaları, Vakıflar Dergisi, (13), 591-633.
• Okçuoğlu, T. (2000), 18. ve 19. Yüzyıllarda Osmanlı Duvar Resimlerinde Betimleme Anlayışı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Okumuş, E. ve Gülbudak, Ö. (2018). Türk Sanatında İnşa Edilen (12.-20. Yüzyıllar) Çeşme Üslupları Üzerine Bir Deneme, Osmanlı Sanatı’na Dair Denemeler, (Ayşe Baylan, Ed.), İstanbul: Cinius Yayınları, 85-122.
• Özdeğer, M. O. (2019), Sivas İlbeyli Köylerinde Köy Odaları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi/Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Pürlü, K. (2002) Sivas’ta İlbeyli Türkmenleri, Cilt I, Sivas: Sivas Belediyesi Yayınları.
• Renda, G. (1977), Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı 1700-1850. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Sayılı Küçük, Z. (2019), 19. Yüzyıl Osmanlı Dini Yapılarında Duvar Resimleri: İkonografik Bir Yaklaşım, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Karabük Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karabük.
• Şener (Karaaziz), D. (2014), Soma Hızırbey (Çarşı) Camii Duvar Resimleri Üzerine Bir Değerlendirme, Turkish Studies, 9 (10), 715-738.
• Tali, Ş. (2013), Kırşehir/Mucur’daki Hüseyin Ağa Camii ile Emine Hanım Camii’nin Kalemişleri, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (25), 504-528.
• Taş, E. (2021), Türk Tezyinatında Perde, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (45), 271-294.
• Tay, L. (2018), Gülşehir-Gümüşkent Köy Odası, 3. Uluslararası Akdeniz Sanat Sempozyumu Kültürel Mirasın Korunması ve Yaşatılması Sempozyumu-Sergi, 24-25 Nisan 2018, (1), Antalya, 243-252.
• TDK (2022). https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi 05.10. 2021).
• Tuztaşı U., Uysal M. ve Akdeniz, F. (2014), A (Forgotten) Vernacular from Anatolian Villages: Guestrooms in Sivas/Turkey”, Folklore, (56), 93-116.
• Uçar, A. ve Uçar H. (2019), Sıvaların Gizlediği Süslemeleriyle Korkuteli Çaybaşı Hamamı, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (66), 479-496.
• Uçar, M. (2013), Berat Bekarlar Camii Duvar Resimleri, The Journal of Academic Social Science Studies, 6 (7), 1161-1184.
• Usta, P. (2019), Tarihi ve Kültürel Yapıların Korunması ve İncelenmesi; Sandıklı Ulu Cami Örneği, Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 4 (2), 201-209.
• Uz Taşkesen, A. N. (2011), Amasya II. Beyazıt Camisi Şadırvanı Duvar Resimlerinin Restorasyonu ve İkonografik Çözümlemesi, Vakıflar Dergisi, (35), 177-189.
• Uzun, T. (2017). 19. Yüzyıl Osmanlı Duvar Resimlerinde Yeniliğin ve Değişimin Sembolü Tasvirler. XX. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri 02- 05 Kasım 2016, (2), 852- 862.
• Uzun, T. (2019), Sivas Yıldızeli Şeyh Halil Türbesi Duvar Resimleri, History Studies, 11 (5), 1839-1853.
• Ülkü, O. (2016), Osmanlı Mimarisinde Manzara Resimleri Süslemeciliği Bağlamında Koçarlı-Cincin Köyü Cihanoğlu Hacı Abdülaziz Efendi Camii Duvar Süslemelerinin Değerlendirilmesi, Sanat Tarihi Dergisi, XXV (2), 277-293.
• Yakıcı, A. (2010), Somut Olmayan Kültürel Mirasın Somut Mekânı: Konya Köy Odaları, Millî Folklor, 22 (87), 94-100.
• Yavuz, M. (2014), Sürmene-Gültepe Köyü Yukarı Kefeli Mahallesi Camii ve Şadırvanı, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, (7/11), 498-515.
• Yavuz, M. (2019), Doğu Karadeniz Köy Camilerinde Bezeme Anlayışı, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (6), 306-322.
• Yazar, T. ve Atıcı, A. (2022), Sivas Hoca İmam Camisi, Sanat Tarihi Dergisi, 31 (1), 507-541.
• Yetkin Akgün, D. (2020), Ashab-ı Kehf: Yedi Uyurlar Efsanesi, Anadolu’da İnanç Turizmi Fenomenler, Efsaneler, Kişiler ve Mekanlar, (Özlem Güzel, Ed.), Ankara: Nobel Yayınları.
• Yıldırım, Ş. (2018), Amasya Gümüşhacıköy Türbelerindeki Kalem İşi Süslemeler, Art Sanat, (10), 293–327.