Birinci Basamak Sağlık Kurumlarında Gelişimsel Tarama: Geleceğe Yapılan Bir Yatırım mı?

Yıl 2021, Cilt: 30 Sayı: 2, 126 - 135, 30.04.2021

Ayten Doğan Keskin

https://doi.org/10.17942/sted.873840

Cited By: 2

Öz

Birinci basamak sağlık kurumlarında görev yapan sağlık personelleri, sadece yetişkinlere değil bebek ve çocuklara da sağlık hizmeti sunmaktadırlar. Bebek ve çocuklara sunulan bu hizmet, geleceğe yaptıkları büyük bir yatırım olabilmektedir. Bebeklik dönemi, insan hayatının en önemli gelişim dönemidir. Bu dönemde yapılacak müdahaleler bebekleri gelecekteki başka müdahale veya uygulamalardan koruyabilmekte ve yapılan müdahaleler ile bebeğin gelişiminde daha fazla ilerleme sağlanabilmektedir. Klinisyenler, bebek ve çocukların gelişimsel taramalarını yaparak, onların sadece gelecekteki sağlığına ve gelişimine değil, ülkelerinin geleceğine de yatırım yapmaktadırlar. Dünyada ve ülkemizde otizm spektrum bozukluğu başta olmak üzere bebeklik döneminde taramalar ile tespit edilebilecek birçok problem vardır. Örneğin, otizm spektrum bozukluğu her doğan 54 çocuktan birinde görülebilmektedir. Yaygınlığı bu kadar fazla olan bozukluğun taramalarının yapılması oldukça önemlidir. Bu taramaların yapılması önemli iken, birinci basamak sağlık kurumlarında görev yapan sağlık personeli sayıları yeterli düzeyde değildir. Bu çalışma, birinci basamak sağlık kurumlarında yapılan gelişimsel taramaların önemine ve bu konudaki sorunlara dikkat çekmek amacıyla yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

çocuk gelişimi, sağlık hizmeti, tarama

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Doğum istatistikleri, 2019. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). Accessed December 5, 2020, at https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33706
• Developmental monitoring and screening for health professionals. Centers for disease control and prevention. Accessed November 10, 2020, at https://www.cdc.gov/ncbddd/childdevelopment/screening-hcp.html
• Choo YY, Yeleswarapu SP, How CH, Agarwal P. Developmental assessment: practice tips for primary care physicians. Singapore Medical Journal 2019; 60: 2-57.
• Rydz D, Shevell MI, Majnemer A, Oskoui M. Topical review: developmental screening. Journal of Child Neurology 2005; 20(1): 4-21.
• Morelli DL, Pati S, Butler A, Blum NJ, Gerdes M, Pinto-Martin J, Guevara JP. Challenges to implementation of developmental screening in urban primary care: a mixed methods study. BMC Pediatrics 2014; 14(1): 1-11.
• Carman KB, Kayhan M, Bilge U, Dinleyici M, Balcıoğlu H, Yarar C, Dinleyici E, Ünlüoğlu İ. Aile hekimlerinin gelişimsel tarama testleri hakkındaki bilgi düzeylerinin ve uygulama alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Osmangazi Tıp Dergisi 2017; 39(3): 44-48.
• Yoldaş TÇ, Şenel S, Abuş HM, Yücel H, Özmert EN. Gelişimsel konuların pediatri asistanlarının eğitim ve klinik uygulamalarındaki yeri ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi 2021; 15(1): 59-64.
• Demirci A, Kartal M. Çocukluk dönemine ait önemli bir sorun: Gelişme geriliği ve erken tanının önemi. The Journal of Turkish Family Physician 2012; 3(4): 1-6.
• Doğan A, Baykoç N. Hastanede çocuk gelişimi birimine yönlendirilen çocukların değerlendirilmesi. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal 2015; 1: 101-113.
• Sices L, Feudtner C, McLaughlin J, Drotar D, Williams M. How do primary care physicians identify young children with developmental delays? A national survey. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics 2003; 24(6): 409-417.
• Bayhan NP. Erken müdahalede her şeyin başlangıcı: Çocuk gelişimi, tarama, değerlendirme ve tanılama. In: Baysal MN, Güçiz Doğan B, ed. Erken müdahalede ilk aşama: Tanılama. 1. Baskı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları; 2016. s. 67-91.
• Ertem İ. Gök CG. Gelişimin değerlendirilmesi izlenmesi desteklenmesi. In: Ertem IO, ed. Gelişimsel Pediatri. Ankara: Çocuk Hastalıkları Araştırma Vakfı; 2005. s.111-130.
• Birinci basamak sağlık hizmetleri. Sağlık Bakanlığı. Accessed January 10, 2021, at https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/ailehekimligi/birinci-basamak-sa%C4%9Fl%C4%B1k-hizmetleri.html
• Sağlık Bakanlığı. Aile hekimliği uygulamasında önerilen periyodik sağlık muayeneleri ve tarama testleri rehberi. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayın No: 991; 2015.
• Bebek, çocuk, ergen izlem protokolleri. Sağlık Bakanlığı. Accessed January 10, 2021, at https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/cocuk_ergen_db/dokumanlar/yayinlar/Kitaplar/Bebek_Cocuk_Ergen_Izlem_Protokolleri_2018.pdf
• Monitoring your child’s development. American Academy of Pediatrics (AAP). Accessed December 21, 2020, at https://www.healthychildren.org/English/family-life/health-management/Pages/It-Takes-a-Village-Monitoring-Your-Childs-Development.aspx
• Mackrides PS, Ryherd SJ. Screening for developmental delay. American Family Physician 2011; 84(5): 544-549.
• Choo YY, Agarwal P, How CH, Yeleswarapu SP. Developmental delay: identification and management at primary care level. Singapore Medical Journal 2019; 60(3): 119.
• Vitrikas K, Savard D, Bucaj M. Developmental delay: when and how to screen. American Family Physician 2017; 96(1): 36-43.
• Mustafayev R. Gelişimi izleme ve destekleme rehberi uluslararası standardizasyon çalışmasının Türkiye örnekleminde gelişimsel risklerin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi, Tıpta Uzmanlık Tezi, Ankara, Türkiye; 2019.
• Maenner MJ, et al. Prevalence of autism spectrum disorder among children aged 8 years—autism and developmental disabilities monitoring network. MMWR Surveillance Summaries 2020; 69(4): 1-12.
• Down sendromu, otizm ve diğer gelişim bozukluklarının yaygınlığının tespiti ile ilgili bireylerin ve ailelerinin sorunlarının çözümü için alınması gereken tedbirlerin belirlenmesi amacıyla kurulan meclis araştırma komisyonu raporu. Türkiye Büyük Millet Meclisi. Accessed December 02, 2020, at https://acikerisim.tbmm.gov.tr/handle/11543/3136
• Türkiye engelli prevalansı. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. Accessed January 02, 2021, at https://ailevecalisma.gov.tr/media/37313/istatistik-bulteni-ocak-2020-1.pdf
• Ertem İ, Çakmak NM, Ünal C. Çocuklar için özel gereksinim raporuna geçiş: Özürlülük ölçütü, sınıflandırması ve özürlülere verilecek sağlık kurulu raporları hakkında yönetmeliğin bilimsel incelenmesi. 1. Baskı. UNICEF Türkiye Ofisi; 2012.
• Sağlık istatistikleri yıllığı. Sağlık Bakanlığı. Accessed December 27, 2020, at https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/39024,haber-bulteni-2019pdf.pdf?0
• Akman M. Türkiye’de birinci basamağın gücü. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi 2014; 18(2): 70-78.
• Thomas RE, Spragins W, Mazloum G, Cronkhite M, Maru G. Rates of detection of developmental problems at the 18‐month well‐baby visit by family physicians' using four evidence‐based screening tools compared to usual care: a randomized controlled trial. Child: Care, Health and Development 2016; 42(3): 382-393.
• The Heckman Curve. Prof. James Heckman- Heckman Equation. Accessed December 14, 2020, at https://heckmanequation.org/resource/the-heckman-curve/
• Scherzer AL, Chhagan M, Kauchali S, Susser E. Global perspective on early diagnosis and intervention for children with developmental delays and disabilities. Developmental Medicine & Child Neurology 2012; 54(12): 1079-1084.