Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinde Sağlık Okuryazarlığı ile Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları ve Egzersiz Algıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 32 Sayı: 3, 177 - 188, 07.09.2023

Hazal Yakut , Cemile Bozdemir Özel

https://doi.org/10.17942/sted.1257678

Cited By: 2

Öz

Amaç: Bu araştırmanın amacı sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeyleri ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları, egzersiz alışkanlıkları ve egzersiz algıları arasındaki ilişkiyi incelemektir.

Yöntem: Tanımlayıcı ve kesitsel tipte olan araştırmaya 241 öğrenci katıldı. Anket formunda öğrencilerin demografik özellikleri, egzersiz alışkanlıkları ve günlük sedanter (hareketsiz) olarak geçirdikleri süre sorgulandı. Öğrencilerin sağlık okuryazarlığı, sağlıklı yaşam tarzı ve egzersiz algılarını değerlendirmek için sırasıyla Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği-32 (TSOY-32), Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği-II (SYBDÖ-II) ve Egzersizin Yararları/Engelleri Ölçeği (EYEÖ) kullanıldı.

Bulgular: Öğrencilerin TSOY-32 puan ortalaması 33,9±9,2 olup, öğrencilerin %46,0’ı yetersiz ve sorunlu/sınırlı ve %54,0’ı yeterli ve mükemmel sağlık okuryazarlığı düzeyindeydi. Öğrencilerin %80,5’inin düzenli bir egzersiz alışkanlığı yoktu ve %48,5’i yüksek seviyede sedanter yaşam tarzına sahipti. Öğrencilerin SYBDÖ-II puan ortalaması ve EYEÖ puan ortalaması sırasıyla 122,2±21,4 ve 119,6±14,1 idi. Egzersiz alışkanlığı olan öğrencilerin TSOY-32 puan ortalaması egzersiz alışkanlığı olmayan öğrencilere göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha yüksekti (p=0,001). THLS-32 puanı, HLBS-II ve EBBS toplam alt boyut puanları ile istatistiksel olarak anlamlı bir korelasyon gösterdi (p<0,05).

Sonuç: Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeyi yetersizdir. Öğrencilerin sağlık okuryazarlığı konusunda farkındalıklarının arttırılmasına yönelik müfredat programlarında düzenlemelerin yapılmasını ve bilimsel aktiviteler ile desteklenmesini önermekteyiz. Sonuçlarımız doğrultusunda öğrencilerin sağlık okuryazarlığı düzeyi arttıkça sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının ve egzersiz algılarının geliştiği söylenebilir. Ancak öğrencilerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve egzersiz algıları orta düzey ve üstünde olmasına rağmen büyük bir çoğunluğu fiziksel aktivite/egzersiz alışkanlığına sahip değildi. Üniversite öğrencilerinde fiziksel aktivite ve egzersize katılım teşvik edilmeli ve günlük hayatta davranışa dönüştürme çabaları desteklenmelidir.

Anahtar Kelimeler

sağlık okuryazarlığı, egzersiz, Öğrenciler, Sağlıklı yaşam tarzı, Günlük yaşam aktiviteleri

Investigation of the Relationship Between Health Literacy, Healthy Lifestyle Behaviors and Exercise Perceptions in Health Services Vocational School Students

Öz

Objective: The aim of this study is to examine of the relationship between the health literacy and healthy lifestyle behaviors, exercise habits, and exercise perceptions of health services vocational school students.

Method: Two hundred and forty-one students participated in the descriptive and cross-sectional study. The demographic characteristics, exercise habits, and sedentary time were assessed in the questionnaire form. Turkish Health Literacy Scale-32 (THLS-32), Healthy Lifestyle Behaviors Scale-II (HLBS-II), and Exercise Benefits/Barriers Scale (EBBS) were used to evaluate students' health literacy, healthy lifestyle and exercise perceptions, respectively.

Results: The mean THLS-32 score was 33.9±9.2, 46.0% of the students were inadequate and problematic/limited, and 54.0% had adequate and excellent health literacy. 80.5% of students did not have exercise habit and 48.5% had high level of sedentary lifestyle. The students' HLBS-II and EBBS mean scores were 122.2±21.4 and 119.6±14.1, respectively. The mean THLS-32 score was statistically significantly higher in students with exercise habits than without exercise habits (p=0.001). The THLS-32 score showed a significant correlation with HLBS-II and EBBS total-sub-dimension scores (p<0.05).

Conclusion: The health literacy level of the students is insufficient. To increase students' awareness of health literacy, we recommend making arrangements in the curriculum and supporting them with scientific activities. According to our results, it could be said that if the health literacy level of the students’ increases, their healthy lifestyle behaviors and exercise perceptions may improve. Although healthy lifestyle behaviors and exercise perceptions of students were moderate and above, majority of them did not have physical activity/exercise habits. Participation in physical activity/exercise should be encouraged and efforts to transform it into behavior in daily life should be supported university students.

Anahtar Kelimeler

Students, Health literacy, Healthy lifestyle, Activities of daily living, Exercise

Kaynakça

• Kickbusch I, Pelikan LM, Apfel F, Tsouros AD. Health literacy: the solid facts. World Health Organization, 2013; WHO Regional Office for Europe.
• Aslantekin F, Yumrutaş M. Sağlık okuryazarlığı ve ölçümü. (Health literacy and measurement). TAF Prev Med Bull. 2014;13(4):327-34.
• Nielsen-Bohlman L, Panzer AM, Kindig DA. Health Literacy: A prescription to end confusion, National Academies Press, Washington, 2018. pp. 31-55.
• Sykes S, Wills J, Rowlands G, Popple K. Understanding critical health literacy: A conceptanalysis. Biomed Central Public Health. 2013;13(150):1-10.
• Durusu Tanrıöver M, Yıldırım HH, Demiray Ready ND, Çakır B, Akalın EH. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırması. Sağlık-Sen Yayınları, 2014.
• Bakan AB, Yıldız M. 21-64 yaş grubundaki bireylerin sağlık okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesine ilişkin bir çalışma. Sağlık ve Toplum. 2019;29(3):33-40.
• Berkman ND, Sheridan SL, Donahue KE, Halpern JD, Crotty K. Low health literacy and health outcomes: An updated systematic review. Ann Intern Med. 2011;155:97-107. Doi: 10.7326/0003-4819-155-2-201107190-00005.
• Sönmez BF. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Sağlık Okuryazarlığının Önemi. Antalya, 2009.
• Gözlü K. Sağlığın sosyal bir belirleyicisi: Sağlık okuryazarlığı (A social determinant of health: Health literacy.) SDÜ Tıp Fakültesi Dergisi. 2020;27(1):137-44.
• Özkan A, Türkmen M, Bozkuş T, Kul M, Soslu R, Yaşartürk F, et al. Determination of the relationship between healthy lifestyle behaviors, physical fitness, and risk factors of coronary heart diseases in university students. J Educ Sci. 2018;8(2):51. Doi:10.3390/educsci8020051
• Walker SN, Sechrist KR, Pender NJ. The health-promoting lifestyle profile: Development and psychometric characteristics. Nurs Res. 1987 Mar-Apr;36(2):76-81.
• Adıbelli D. Sağlığın Geliştirilmesi ve Sağlıklı Yaşam, in Erci B (ed.). Halk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.baskı, Göktuğ Yayınları, 2009. pp.207-223.
• Akgün Ş, Tok HH, Oztaş D. Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve sağlık okuryazarlık düzeyleri. GÜSBD. 2021;10(2):247-56.
• Soyuer F, Soyuer A. Yaşlılık ve fiziksel aktivite. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2008;15(3):219-24.
• Hallal PC, Andersen LB, Bull FC, Guthold R, Haskell W, Ekelund U. Lancet Physical Activity Series Working Group. Global physical activity levels: surveillance progress, pitfalls, and prospects. Lancet. 2012;380(9838):247-57. doi: 10.1016/S0140-6736(12)60646-1.
• Özkan, A. Sınıf öğretmenlerinin ve adaylarının enerji ve besin öğesi alımları (Beslenme alışkanlıkları) ile sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının ve fiziksel aktivite düzeylerinin belirlenmesi ve ilişkilendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bartın Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bartın, 2017.
• Crooke R, Haseler C, Haseler T, Collins J, Crockett A. Physical activity and moving more for health. J R Coll Physicians Edinb. 2020;50(2):173-80. doi: 10.4997/JRCPE.2020.223.
• Maselli M, Ward PB, Gobbi E, Carraro A. Promoting physical activity among university students: A systematic review of controlled trials. Am J Health Promot. 2018;32(7):1602-12. doi: 10.1177/0890117117753798.
• Çimen E, Güler G. Bir hastanede çalışan hemşirelerin egzersiz yarar/engel algılarının belirlenmesi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sivas, 2010.
• Young DR, Reynolds K, Sidell M, Brar S, Ghai NR, Sternfeld B, et al. Effects of physical activity and sedentary time on the risk of heart failure. Circ Heart Fail. 2014 Jan;7(1):21-7. doi: 10.1161/CIRCHEARTFAILURE.113.000529.
• Okyay P, Abacıgil F, Harlak H. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçekleri güvenirlik ve geçerlilik çalışması. Sağlık Bakanlığı Yayınları,2016. Pp. 45-73.
• Walker SN, Hill-Polerecky DM. Psychometric evaluation of the health promoting lifestyle profile II. Unpublished manuscript, University of Nebraska Medical Center, 1996.
• Bahar Z, Beşer A, Gördes N, Ersin F, Kıssal A. Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği II’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi. 2008;12(1):112.
• Sechrist KR, Walker SN, Pender NJ. Development and psychometric evaluation of the exercise benefits/barriers scale. Res Nurs Health. 1987 Dec;10(6):357-65. doi: 10.1002/nur.4770100603.
• Ortabağ T, Ceylan S, Akyüz A, Bebiş H. The validity and reliability of the Exercise Benefits / Barriers Scale for Turkish military nursing students. South African Journal for Research in Sport, Physical Education and Recreation. 2010;32(2):55-70. https://hdl.handle.net/10520/EJC108928.
• Tuğut N, Yılmaz A, Yeşildağ Çelik B. Hemşirelik öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeyleri ile sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2021;6(2):103-11. Doi:10.51754/cusbed.911936
• Okur E, Evcimen H, Yağcı Şentürk A. Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin incelenmesi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi. 2021;30(1): 18-24. Doi: 10.17942/sted.629676.
• Erunal M, Ozkaya B, Mert H, Kucukguclu O. Investigation of health literacy levels of nursing students and affecting factors. IJCS. 2018; 11(3):1386-95.
• Gün M, Aslantekin F, Karadağ N. tıp fakültesi ve sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin sağlık okuryazarlık durumu ve etkileyen etmenlerin değerlendirilmesi Evaluating the health literacy of medical and vocational school of health services students and affecting factors. Türkiye Biyoetik Dergisi. 2021;8(1):34-43.
• Şirin H, Deniz S, Oğuzöncül AF, Ketrez G, Ertuğrul O, Memiş D. Fırat Üniversitesi Meslek Yüksek Okulu öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeyi ve ilişkili faktörlerin belirlenmesi. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi. 2021;6(2):148-58. Doi: 10.35232/estudamhsd.870563.
• Lassetter JH, Clark L, Morgan SE, Brown LB, VanServellen G, Duncan K, et al. Health literacy and obesity among native Hawaiian and Pacific Islanders in the United States. Public Health Nurs. 2015;32(1):15-23. doi: 10.1111/phn.12155.
• Özveren H, Doğan Yılmaz E. Investigation of the healthy life style behaviours and the exercise behaviours of the nursing students; Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ile egzersiz davranışlarının incelenmesi. Journal of Human Sciences. 2018;15(3):1505–1518. Retrieved from https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/5214.
• Gül İ, Yeşiltaş A, Şahin S. The relationship between healthy life style behaviors and health literacy: A study on university students. Journal of International Health Sciences and Management. 2019;5(9):26-43.
• Froze S, Arif MT, Saimon R. Determinants of health literacy and healthy lifestyle against metabolic syndrome among major ethnic groups of Sarawak, Malaysia: A multi-group path analysis. The Open Public Health Journal. 2019;12:172-83. Doi: 10.2174/1874944501912010172
• Piercy KL, Troiano RP, Ballard RM, Carlson SA, Fulton JE, Galuska DA, et al. The Physical Activity Guidelines for Americans. JAMA. 2018;320(19):2020-2028. doi: 10.1001/jama.2018.14854.
• Özkan A. Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin fiziksel aktivite düzeyi ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının incelenmesi. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi. 2020;6(1):112-26.
• Daskapan A, Tuzun EH, Eker L. Perceived barriers to physical activity in university students. J Sci Med Sport. 2006;5(4):615-20.