Van Gölü’nün Su Bütçesi ve Göl Su Seviyesinin Alansal Yağış ve Akımlarla İlişkisi

Yıl 2009, Cilt: 2 Sayı: 1, 12 - 26, 01.03.2009

Eşref Batur Mikdat Kadıoğlu , İbrahim Akın Mustafa Özkaya Mustafa Saban M. Nazif Elkatmış Abdullah İlikçi

Öz

Van Gölü’nde su seviyesi, 1987-1996 yılları arasında ortalama 2 m yükselmiştir.

Bu yükselme, göl civarında sosyo-ekonomik faaliyetlerin aksamasına, Van Gölü civarının

doğal afet bölgesi ilan edilmesine ve 1655 m kotu altının yerleşime kapatılmasına

neden olmuştur. Bu çalışmada, su seviyesindeki ani yükselişin sebebi su denge

metodu ile araştırılmıştır. Yapılan çalışma sonucunda, göle giren toplam su miktarı ile

gölden olan buharlaşma arasındaki etkileşimin, göl seviyesinde değişime neden olduğu

tespit edilmiştir. Ayrıca, göl seviye yükselmesi için ileri sürülen diğer nedenler üzerinde

de durulmuş, ve şimdiye kadar yapılan su bütçesi hesaplarının göldeki su fazlalığını

neden açıklayamadığı da tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Van Gölü, Su Denge Denklemi, Yağış-Akış Katsayısı, Buharlaşma

Kaynakça

• Acreman, M.C., Meigh, J.R. and Sene, K.J., (1993). Modelling the decline in water level of Lake Toba, Indonesia, Advanced in Water Resources, 16, 207-222.
• Balek, J., Bruen, M., Gilbrich, W.H., Jones, G., Lundquist, D., Skofteland, E., (1994). Applied hydrology for technicians, Technical Documents in Hydrology, IHP-IV Project E-1.2, SC-94/WS.26, UNESCO, Paris.
• Barka, A., ve Şarolu, F., (1995). Van Gölü su seviye yükselmesinin tektonik ile ilişkisi, Van Gölü Su Seviyesi Yükselmesi Nedenleri ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 20-22 Haziran 1995, Van.
• Batur, E., (1996). Van Gölü’nün su bütçesi ve havza iklimi, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Fen Bil. Enst., 127 s.
• Batur, E., ve Kadıoğlu, M., (1997). Van Gölü’nün Su Bütçesi, I. Ulusal Su Kaynaklarımız Sempozyumu, 22-24 Eylül 1997, İTÜ Meteoroloji Mühendisliği Bölümü, 115-128.
• Batur, E., Kadıoğlu, M., ve Şen, Z., (1997). Van Gölü’ndeki su seviye yükselmesinin nedeni: meteoroloji ve su dengesi, Meteorolojik Karakterli Doğal Afetler Sempozyumu, 7-9 Ekim 1997, DSİ, Ankara, 334-346.
• Bayazıt, M., (1995). Hidroloji, İstanbul Teknik Üniversitesi, İnşaat Fakültesi, 242 s.
• Brunk, I.W., (1959). Precipitation and the levels of Lake Michigan-Huron, Journal of Geophysics Research., 64, 1591-1595.
• Brutsaert, W., (1982). Evaporation into the Atmosphere Theory, History, and Applications.
• Reprinted (1991), Kluvert Academic Publishers, Dordrecht, Boston, London, 298 p.
• Burroughs, W.J., (1992). Weather cycles real or imaginary?, Cambridge Univ. Press, pp 201.
• Changnon, S.A., (1987). Climate fluctuations and record-highlevels of Lake Michigan, Bulletin of American Meteorology Society, 68, 11, 1394-1402.
• Chow, V.T, Maidment, D.R. and Mays L.W., (1988). Applied hydrology, McGraw-Hill Series, USA.
• Emrah, M.C., (1994). Van Gölü su dengesi mühendislik hidrolojsi raporu, T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü XVII. Bölge Müdürlüğü Etüt-Plan Şube Müdürlüğü, Mayıs 1994, Van.
• E.İ.E.İ., (1991). 1988 Su yılı akım değerleri, Elektrik İşleri Etüt İdaresi Gnel Müdürlüğü, Yayın No: 91-51, Ankara, 289-293.
• Erol, E., (1996). Van gölü seviye değişimlerine matematik model yaklaşımı, Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 55 s.
• Guo, Y., and Schuepp, P.H., (1994). An Analysis of the effect of local heat advection on evaporation over wet and dry surface strips, Bulletin of American Meteorology Society., 7, 641-651.
• Ikebuchi, S., Seki, M., and Ohtoh, A., (1988). Evaporation from lake Biwa. Journal of Hydrology, 102, 427-449.
• Kadıoğlu, M., (1994a). Van Gölü su düzeyi neden yükseliyor?, Cumhuriyet Bilim Teknik, Sayı: 384, 30 Temmuz 1994, s. 8-9.
• Kadıoğlu, M., (1994b). Van Gölü’nün yükselen suları, İstanbul Teknik Üniversitesi Vakıf Dergisi, 3, 36-38.
• Kadıoğlu, M., (1994c). İklim ve Van Gölü su seviyesindeki değişimler arasındaki ilişkinin tespiti, Van Gölü’nde Su Seviye Değişimleri ve Çevreye Olumsuz Etkileri, 27-29 Eylül 1994, Van.
• Kadıoğlu, M., Sezen, G., ve Çepniler, B., (1995a). Yağışlar ile Van Gölü su seviyesindeki değişimler arasındaki ilişkinin tespiti, Türkiye Ulusal Jeodezi-Jeofizik Birliği Kongresi, 1-5 Mayıs 1995, Ankara, Cilt 3, 717-726.
• Kadıoğlu, M., Batur, E., ve Özgüler, H., (1995b). Güneş lekeleri ile Van Gölü’ndeki su seviye değişimleri arasındaki ilişkinin tespiti, Türkiye Ulusal Jeodezi-Jeofizik Birliği Kongresi, 1-5 Mayıs 1995, Ankara, Cilt 3, 736-745.
• Kadıoğlu, M., (1995a). Van Gölü ve yükselen su seviyesi, Türkiye Mühendislik Haberleri Dergisi, 379, 95-96.
• Kadıoğlu, M., (1995b). Van Gölü’ndeki su seviye yükselmesinin meteorolojik faktörler ile olan ilgisi, Van Gölü Su Seviyesi Yükselmesi Nedenleri ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 20-22 Haziran 1995, Van, s. 21-39.
• Kadıoğlu, M., Şen, Z., and Batur, E., (1997). The Greatest Soda-Water Lake in the World and How its Influenced by Climatic Change, Annales Geophysicae, 15, 273-279.
• Kadıoğlu, M., Şen, Z., and Batur, E., (1999). Cumulative departures model of lake-water fluctuations, Journal of Hydrologic Engineering, 4, 245-250.
• Kafalı, K., (Proje Yöneticisi), (1976). Van Gölü ulaştırma olanaklarının incelenmesi ve taşımada kullanılacak gemi tiplerinin saptanması, İTÜ-Gemi İnşaatı Fakültesi Gemi Enstitüsü, Proje No. 75/9 - UKİ 25302/AI.
• Kempe, S., Khoo, F., and Gürleyik, Y., (1978). Hydrography of Lake Van and Its Drenaige Area, the Geology of Lake Van ed. by E.T. Degens and F. Kurtman, M.T.A. Press, Ankara, 169 s.
• Khavich, V. and Ben-zvi, A., (1995). Forecast of daily water Levels for Lake Kinneret, Israel, Hydrological Sciences Journal, 40, 2. Maidment, D. R., (1992). Handbook of Hydrology. McGraw-Hill, Inc., New York.
• Mather, J.R., (1961). The Climatic Water Balance, Publications in Climatology, 14, 3, 251-264.
• Ponce, V.M. and Shetty, A.V., (1995a). A conceptual model of catchment water balance: 1. Formulation and calibration, Journal of Hydrology, 173, 27-40.
• Ponce, V.M. and Shetty, A.V., (1995b). A conceptual model of catchment water balance: 2. Application to runoff and baseflow modelling, Journal of Hydrology, 173, 41-50.
• Quinn, F.H., (1981). Secular changes in annual and seasonal Great Lakes precipitation, 1854-1979, and their implications for Great Lakes water resource studies, Water Resources Research, 17, 6, 1619-1624.
• Quinn, F.H. (1982). Trends and extrems of Lake Erie water supplies, Proceedings Internarional Symposium on Hydrometeorology, American Water Resources Association, Minnepolis, 267-270.
• Quinn, F.H. (1986). Causes and consequences of the record high 1985 Great Lakes water levels, Reprinted from the Preprint Volume of the Conference on Climate and Water Management-A Critical Era and Conference on the Human Consequences of 1985’s Climate, American Meteorological Society, Boston, 281-284.
• Quinn, F.H. and Guerra, B., (1986). Current perspectives on the Lake Erie water balance, Journal of Great Lakes Research, 12, 2, 109-116.
• Özgür, R., (1995). Van Gölü havzasının genel jeomorfolojik özellikleri ve tektonik hareketlerin göl düzeyi değişimlerine etkisi, Türkiye Ulusal Jeodezi-Jeofizik Birliği Kongresi Özet kitapçığı, 1-5 Mayıs 1995, MTA Kültür Sitesi, Ankara.
• Sanderson, M., (1966). A Climatic water balance of the Lake Erie basin 1958-1963, C.W: Thornthwaite Associates Laboratory of Climatology, Pub. in Climatology, Vol. XIX, Number 1, Elmer, New Jersey.
• Sellers, W.D., (1968). Physical climatology, The University of Chicago Press, Chicago, 272 p.
• Sezen, G., (1996). Van Gölü’nde su seviyesi değişimi ile Van havzasında iklim elemanlarındaki değişimler arasındaki ilişkinin belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, 112 s.
• Şahin, A.D., (1996). Aylık ortalama güneş ışınımı hesaplamalarında ardışık yerine koyma yöntemi, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstirüsü, 106 s.
• Şen, Z., Kadıoğlu, M. ve Satılmış, S., (1995). İstanbul su toplama havzaları yağış-akış katsayı çokgeni, İstanbul ve Civarı Su Kaynakları Sempozyumu, 22-25 Mayıs 1995, İstanbul, 201-205.
• Şen, Z., Kadıoğlu, M., and Batur, E., (1999). Clusteral regression model and level fluctuation features of Van Lake in Turkey, Annales Geophysicae, 17, 273-279.
• Şen, Z, Kadıoğlu, M., and Batur, E., (2000). Stochastic modelling of the Van Lake monthly level fluctuations in Turkey, Theoretical and Applied Climatology, 65, 99-110.
• Turner, B.F., Gardner, L.R., and Sharp, W.E., (1996). The hydrology of Lake Bosumtwi, a climate-sensitive lake in Ghana, West Africa, Journal of Hydrolology, 183, 243-261.
• Tüksoy, M. ve Seçkin, U., (1995). E.İ.E. Van Gölü hidrometri çalışmaları, Meteoroloji Mühendisliği Dergisi, TMMOB Meteoroloji Mühendisleri Odası, Ekim 195, 2 ,3-8.
• Tüksoy, M. ve Seçkin, U., ve Özkaya M., (1995). Van Gölü’nün 1995 yılı seviye yükselmesi hidrolojik tahmin çalışmaları, Van Gölü Su Seviyesi Yükselmesi Nedenleri ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 20-22 Haziran 1995, Van, 102-114.
• Utkucu M. (2006). Implications for the water level change triggered moderate (M>=4.0) earthquakes in Lake Van basin, eastern Turkey, Journal of Seismology, 10, 105-117.
• WMO, (1983). Guide to hydrological practices, WMO Publ. No. 168, Vol. 2, 4th Ed., WMO, Geneva.
• Yıldırım, T., (1995). Van bölgesi volkanizmasının genel özellikleri ve volkanizmanın göl seviye değişimlerine etkisi, Türkiye Ulusal Jeodezi-Jeofizik Birliği Kongresi Özet kitapçığı, 1-5 Mayıs 1995, MTA Kültür Sitesi, Ankara.
• Yılmaz, R., Çelik, S., Ertürk, A.G., Adıgüzel, M. ve Sayın, A., (1994). Van Gölü su seviyesi yükselmesine etki eden hidrometeorolojik parametrelerin analizi, Van Gölü’ünde Su Seviye Değişimleri ve Çevreye Olumsuz Etkileri Sempozyumu, 27-29 Eylül 1994, Van.