Oltu ve Narman (Erzurum) İlçelerinin Yenen Makromantarları

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 39 - 52, 09.07.2021

Cemil Sadullahoğlu , Yusuf Uzun , Sedat Kesici

Öz

Makromantarlar tarih öncesi zamanlardan beri insan beslenmesinde önemli bir yer edinmiştir. Mantarlar oldukça yüksek bir protein içeriğine sahip olması (tipik olarak, kuru madde ham protein oranı %20-30) ve tüm temel amino asitleri içermelerinden dolayı ideal bir besin kaynağıdır. Dünya nüfusu her geçen gün artmaya devam etmekte ve buna paralel olarak insanların besin ihtiyacı da artmaya devam etmektedir. Gelecek yıllarda yaşanması muhtemel olan besin sıkıntısı düşünüldüğünde alternatif besin kaynakları arasında yer alan yenen makromantarlar önemli bir yer edinmektedir. Çalışma sonucunda, 9’uAscomycota ve 55’i Basidiomycota bölümlerine ait toplam 64 taksonun yenir özellikte olduğu tespit edilmiştir. Tespit edilen türlerin il sınırları içerisindeki lokaliteleri verilmiştir. Arazi çalışmaları esnasında yapılan etnomikolojik araştırmalarla türlerin halk arasındaki bilinen isimleri de tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yenilebilen makromantarlar, besin, Oltu, Narman, Erzurum

Destekleyen Kurum

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü

Proje Numarası

FDK-2018-7164

Teşekkür

Bu çalışma Van YYÜ Bilimsel Araştırma Projeleri Başkanlığı tarafından FDK-2018-7164 No’lu proje olarak desteklenmiştir. Desteklerinden dolayı Van YYÜ Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü teşekkürlerimizi sunarız.

Kaynakça

• Afyon, A. (1996). Isparta yöresinde belirlenen bazı makroskobik mantarlar. Tr. J. of Botany, 20 (2): 161–164.
• Anonim, (2021). Survival Use of Plants. Retrieved from http://www.survivalebooks.com/09.htm#par1. Erişim tarihi:10.06.2021.
• Arora, D. (1986). Mushrooms Demystified: A Comprehensive Guide to the Fleshy Fungi (2nd ed.), Ten Speed Press, Danvers, Massachusetts, ABD.
• Bas, C. (1969). Morphology and subdivision of Amanita and a monograph of its section Lepidella. Persoonia, 5 (4): 285-579.
• Boa, E. R. (2004). Wild Edible Fungi: A Global Overview of Their Use and Importance to People. Food and Agriculture Organization of The United Nations, Roma, İtalya. 160.
• Bessette, A. E., Miller, O. K., Bessette, A. R., Miller, H. R. (1995). Mushrooms of North America in Color: A Field Guide Companion to Seldom-Illustrated Fungi. Syracuse University Press, New York, ABD. 172.
• Bessette, A. E. & Bessette, A. R. (2001). The Rainbow Beneath my Feet: A Mushroom Dyer's Field Guide. Syracuse University Press, New York, ABD. 176.
• Bessette, A.E., Bessette, A.R., Roody, W.C. ve Trudell, S.A. (2013). Tricholomas of North America. University of Texas Press: Austin. USA.
• Breitenbach, J. & Kränzlin, F. (1984). Fungi of Switzerland, Vol. 1. Verlag Mykologia Lucerne, İsviçre. 313.
• Breitenbach, J. & Kränzlin, F. (1986). Fungi of Switzerland, Vol. 2. Verlag Mykologia Lucerne, İsviçre. 412.
• Breitenbach, J. & Kränzlin, F. (1991). Fungi of Switzerland, Vol. 3. Verlag Mykologia Lucerne, İsviçre. 359.
• Breitenbach, J. & Kränzlin, F. (1995). Fungi of Switzerland, Vol. 4. Verlag Mykologia Lucerne, İsviçre. 370.
• Buczacki, S. (1989). Fungi of Britain and Europe. William Collins Sons andamp; Co Ltd. Glasgow. 320s. UK.
• Buczacki, S. (2012). Collins Fungi Guide: The Most Complete Field Guide to The Mushrooms and Toadstools of Britain & Ireland. Collins, Glasgow, Birleşik Krallık. 320.
• Çelik, A., Uzun, Y., Kaya, A. (2020). Macrofungal Biodiversity of Güneysınır District (Konya-Turkey). Mantar Dergisi, 11(1):75-83.
• Çetinkaya, A., Uzun, Y., Kaya, A., (2020). Macrofungi Determined in Ayrancı and Yeşildere (Karaman) Districts. Mantar Dergisi, 12(1): 42-49.
• Demirel, K. (1993). Van Yöresinde Yetişen Bazı Yenen, Yenmeyen ve Zehirli Mantarlar Üzerinde Taksonomik Bir Araştırma (Doktora Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Desjardin, D.E., Wood, M.G., Stevens, F.A. (2014). California Mushrooms: The Comprehensive Identification Guide. Timber press, Portland, Oreagon. 550.
• Eren, R., Süren, T., Kızıleli, M., (2017). Gastronomik Açıdan Türkiye’de Yenilebilir Yabani Mantarlar Üzerine Kavramsal Bir Değerlendirme, Turizm Akademik Dergisi, 4(2), 77-89.
• Gry, J., Andersson, C. (2014). Mushrooms Traded as Food. Vol II sec 2. Nordic Council of Ministers, Norveç. 602.
• Heilmann-Clausen, J., Verbeken, A. Vesterholt, J., (2000). The Genus Lactarius (Fungi of Northern Europe 2). Low Budget Publishing, Denmark, 287.
• Horgen, P.A., Ammirati, J.F., Traquair, J.A. (1985). Poisonous Mushrooms of the Northern United States and Canada. Minneapolis, Minnesota: University of Minnesota Press. p. 337. USA.
• İleri, R., Uzun, Y., Kaya, A., (2020). Macromycetes of Karadağ (Karaman) and its Environs. Mantar Dergisi, 11(1):57-63.
• Jordan, M. (1995). The Encyclopedia of Fungi of Great Britain and Europe. David & Charles Book Company, Birleşik Krallık. 384.
• Kerrigan, R. W. (2016). Agaricus of North America. New York Botanical Garden: Bronx, New York, ABD. 573.
• Kränzlin, F. (2005). Fungi of Switzerland, Vol. 6. Verlag Mykologia Lucerne, İsviçre. 320.
• Kuo, M. & Methven, A. S., (2014). Mushrooms of the Midwest. University of Illinois Press, Chicago, ABD. 440.
• Kuo, M., Carter, M.C., Moore, J. D. (2012). Morchella populiphila. Retrieved from the Mushroomexpert.com. Web site: http://www.mushroomexpert.com/morchella_populiphila.html, (Erişim tarihi: 25.09.2019).
• Laursen, G.A. & Seppelt, R.D. (2009). Common Interior Alaska Cryptogams. University of Alaska Press. Alaska.
• Li, H., Tian, Y., Menolli, Jr., N., Ye, L., Karunarathna, S.C., Perez-Moreno, J., Rahman, M.M., Rashid, M.H., Phengsintham, P., Rizal, L., Kasuya, T., Lim, Y.W., Dutta, A.K., Khalid, A.N., Huyen, T.H., Balolong, M.P., Baruah, G., Madawala, S., Thongklang, N., Hyde, K.D., Kirk, P.M., Xu, J., Sheng, J., Eric, B., Mortimer, P.E. (2021). Reviewing the world’s edible mushroom species: A new evidence-based classification system. Compr Rev Food Sci Food Saf., 20:1982–2014.
• Moreau, P. A., Bellanger, J. M., Clowez, P., Courtecuisse, R., Hansen, K., Knudsen, H., O'Donnell, K., Richard, F., (2014). Proposal to conserve the name Morchella semilibera against Phallus crassipes, P. gigas and P. Undosus. Taxon, 63(3): 677–8.
• Moser, M. (1983). Keys to Agarics and Boleti. Gustav Fiscer Verlag, Stuttgart. Almanya. 535.
• Noordeloos, M. E., Kuyper, T. H. W., Vellinga, E. C. (2001). Flora Agaricina Neerlandica – 5. CRC Press, Florida, ABD. 220.
• O'Reilly, P. (2016). Fascinated by Fungi. First Nature, ABD. 450.
• Oruç, Y., Keleş, A., Uzun, Y., Kaya, A. (2020). Macromycetes Determined in Çamburnu Nature Park and Close Environs (Trabzon). Mantar Dergisi, 12(1): 71-79.
• Özalp, F. Ö. (2011). Coprinus comatus Makrofungusundan Elde Edilen Ekzopolisakkaritin (EPS) Sıçanlarda Alkolik Karaciğer Üzerine Etkileri (Doktora tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Pekşen, A., Kibar, B., Yakupoğlu, G. (2007). Yenilebilir bazı Lactarius türlerinin morfolojik özelliklerinin, protein ve mineral içeriklerinin belirlenmesi. OMÜ Zir. Fak. Dergisi, 22 (3): 301-305.
• Rai, R.D. 2004. Fungal Biotechnology in Agriculture Food and Enviromental Application. M. Dekker (Ed.), Solan, India.
• Sesli, E., Asan, A., Selçuk, F. (eds), Abacı Günyar, Ö., Akata, I., Akgül, H., Aktaş, S., Alkan, S., Allı, H., Aydoğdu, H., Berikten, D., Demirel, K., Demirel, R., Doğan, H.H., Erdoğdu, M., Ergül, C.C., Eroğlu, G., Giray, G., Halikî Uztan, A., Kabaktepe, Ş., Kadaifçiler, D., Kalyoncu, F., Karaltı, İ.,
• Kaşık, G., Kaya, A., Keleş, A., Kırbağ, S., Kıvanç, M., Ocak, İ., Ökten, S., Özkale, E., Öztürk, C., Sevindik, M., Şen, B., Şen, İ., Türkekul, İ., Ulukapı, M., Uzun, Ya., Uzun, Yu. Yoltaş, A. (2020). Türkiye Mantarları Listesi. Ali Nihat Gökyiğit Vakfı Yayını. İstanbul.
• Siegel, N., Schwarz, C. (2016). Mushrooms of the Redwood Coast: A Comprehensive Guide to the Fungi of Coastal Northern California. Ten Speed Press, California, 610.
• Smith, A. H. (1975). A Field Guide to Western Mushrooms. University of Michigan Press, ABD. 288.
• Solak, M.H. & Gücin, F. (1990). Bursa yöresinden bazı makrofunguslar. 10. Ulusal Biyoloji Kongresi, 18-20 Temmuz, Erzurum. 163–170.
• Şelem, E., Keleş., Aktaş, S. (2021). Gürpınar (Van) yöresinin makromantar biyoçeşitliliği. Anatolian Journal of Botany, 5(1): 23-28.
• Thompson, P. I. 2013. Ascomycetes in Colour: Found and Photographed in Mainland Britain. Xlibris, Bloomington, Indiana, ABD. 408.
• Uzun, Y. 2004. Ardahan ve Iğdır Yöresinde Yetişen Makrofunguslar Üzerinde Taksonomik Bir Araştırma, (Doktora Tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Uzun, Y., Acar, İ., Akçay, M.E., Sadullahoğlu, C. (2020). Kağızman (Kars) Yöresi Makrofungusları. Mantar Dergisi, 11(1):19-28.Yeşil, A., Uzun, Y., Akçay M.E., Sadullahoğlu, C., Acar, İ. (2020). Siirt (Merkez) Yöresinde Belirlenen Makromantarlar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 25(1): 32-40.
• Yılmaz, Ersel, F., Solak, M.H. 2004. New Records for Turkish Macromycota from West Anatolia. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 11(2): 11-16.
• Zhishu, B., Guoyang, Z., Taihui, L. 1993. The Macrofungus Flora of China's Guangdong Province. Chinese University Press, Çin. 756.