KAÇAR HANEDANLIĞI DÖNEMİNDE İRAN ORDUSU

Yıl 2017, Sayı: 41, 35 - 68, 09.10.2017

İbrahim Yetiş

Öz

Kaçar Hanedanlığının kuruluş yılları Dünya’da önemli
gelişmelerin yaşandığı 19. yy. başlarına denk gelmektedir. Bu dönemde Asya ve Afrika
kıtaları sömürgeci devletlerin hedefi ve mücadele alanı haline gelmişti. Kaçar
şahları ve devlet adamları mevcut siyasi duruma paralel olarak askeri
kurumların ve devlet organlarının modernleşmesi için çabaladılar. Bu gelişmeler
çerçevesinde atılan en önemli adım Avrupa’daki farklı devletlerden danışmanlar
getirilmesiydi.

Askeriyede modernleşmenin yaygınlaşmasıyla devletin kuruluş
yıllarında aşiret kuvvetlerine dayanan birliklerin yanında zamanla düzenli
ordular teşekkül edildi. Fakat mevcut sosyal ve siyasal düzenden dolayı
girişilen bu çabalardan bir netice alınamadı. Ayrıca kuruluş yıllarında ordunun
omurgasını oluşturan ve devletin kurulmasında çok önemli bir payı olan aşiretlerin
zayıflamaları devletin iyice savunmasız kalmasına neden oldu.

Bu çalışmanın amacı, Kaçar Hanedanlığı döneminde İran
ordusunun düzeni, iktisadi yapısı, teşkilâtı, kullanılan silahlar, askeri
kıyafetler ve modernleşme çabaları neticesinde orduda yaşanan değişikliklerle
ilgili bilgi vererek konuyu aydınlatmaktır. 

Anahtar Kelimeler

İran, Kaçar Hanedanı, İran Ordusu, Pişkaran, Piştazan

Kaynakça

• ‘AMİD, Hasan (1393), Ferheng-e Farsi-ye ‘Amid, C. I-II., 32. Baskı, Muessesat-ı İntişarat-ı Emir Kabir, Tehran.
• BALA, Mirza (1977), “Kaçar”, İA., C. 6, İstanbul, s. 33-38.
• CURZON, George Nathaniel (1380), İran ve Kaziye-i İran, (Mütercim: Ğulam Ali Vahid Mazenderani), C. I, Şirkete İntişarat-ı İlmi ve Ferhengi, Tehran.
• DİA, (1988), “Abbas Mirza”, TDV., C. I., Ankara, s. 27-28.
• GARDANNE, Kont Alfred de (1362), Mamuriyet-i General Gardanne der İran der Dovre İmparotoriye Evvel-e Fransa, (Terc. Abbas İkbal), İntişarat-ı Nigah, Tehran.
• GARTHWAİTE, Gene R. (2011), İran Tarihi Pers İmparatorluğu’ndan Günümüze…, İnkılap Yay., İstanbul.
• GÜNDÜZ, Tufan (2008), “Safeviler”, TDV., C. 35, Ankara, s. 451-459.
• HANİZADE, Mehdi- Ebu-el Fazl Hüseyin Abadi (1394), “Sazman ve Teşkilat-e Dahili-yi Koşun Dovre-i Kaçar ba Tekiye Mecmu’a-i Hüseyinzade Mevcud der Merkez-e Astan-e Kuds Rezevi,” Tahkikat-e Tarih, Sal: 25, Defter: 3, Payiz 1394, s. 25-51.
• HUSREVBİGİ, Huşeng (1384), “Vezaret-e Leşker der Dovre-i Kacari-ye,” Peyknur, Zemine-i Zemistan 1384, s. 95-100.
• İran Hakkında Medğel (1334), Dersa’adet Matba’ay-i Askeriye, İstanbul.
• İran Ordusu Hakkında Muhtasar Risale (1331), Karargâh-ı Umumi İstihbarat Dairesi, Teşrin-i Sani 1331.
• İran Ordusu Tarihçesi (1928), C. I, İstanbul Devlet Matbaası, İstanbul.
• İSTİVDARET, Kolil (1349), “Gozareş-i Derbare-i Ertişi İran der Zaman-ı Muhammed Şah Kaçar, (Trc. İhsanüllah Eşrati)”, Berresiha-i Tarih, Ş. (Şomare) 2, Sal.5, s.123-134.
• KAGEAKİ, Oba (Kako) (1393), Sefername-i İran ve Verarud (1910), (Çev. Kinji Eura-Haşim Recebzade), İntişarat-ı Tahuri, Tehran.
• KARADENİZ, Yılmaz (2009), “İran ve Türkistan’da İngiliz-Rus Mücadelesi (1856-1869)”, SDÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2009, Sayı: 20, s. 53-68.
• KARADENİZ, Yılmaz (2012), İran Tarihi (1700-1925), Selenge Yay., İstanbul.
• KARADENİZ, Yılmaz (2013), İran (1795-1925) İdari, Askeri, Sosyal Yap ve Toplumsal Hareketler, Selenge Yay., İstanbul, 2013.
• KA’İMMAKAMİ, Serhang Cihangir (1246), “Tarihçe-yi Serbazgiri der İran, Mecelle-i Berresiha-ye Tarih, Şomare-i 2, Sal-e 2, ss. 64-93.
• KENAN, Mehmed (1928), Büyük Harbde İran Cephesi, C. I, Büyük Erkânı Harbiye Reisliği Ankara, Ankara.
• KERİMİ, Seyid Ali, “Berğurdhay-ı Nizami Devlet-i Kacar ve Hanat-ı Asya-i Merkezi”, Gencine-i İsnad, s. 1-25.
• KURTULUŞ, Rıza (2005), “Mirza Taki Han”, TDV., C. 30, Ankara, s. 168-169.
• LEVY, R. (1979), “Mirza Taki Han”, İA., C. 8, MEB. Yay., İstanbul, s. 362.
• Mecle-i Nizami-yi Koşun (1340), Şomare-i Evvel, Duşenbe 22 Cemadi-el Sani, 1340.
• MO’İN, Doktor Muhammed (1371), Ferheng-e Farsi, C. 2, Müessesey-i İtişarat-ı Emir Kebir, Tahran.
• PERRY, John, “Horford Jones”, Encyclopedia İranica, Vol. IV, http://www.iranicaonline.org/articles/brydges-sir-harford-jones, 27 Ocak 2017.
• SAMİ, Şemseddin (2012), Kâmus-ı Türki, Altınpost Yay., Balıkesir.
• SÜMER, Faruk (1988), “Ağa Muhammed Şah”, TDV, C. I, Ankara, s. 455-456.
• SÜMER, Faruk (2001), “Kaçarlar”, TDV., C. 24, Ankara, s. 51-54.
• ŞA’BANİ, Doktor Rıza, “Ertişe İran der Devran-e Zendiye”, Pejuheşname-i Tarih, s. 61-85.
• YAHYAYİ, Doktor Davud (1388), “Cengha-ye İran ve Rus Zeminesazi Teğyir-e Ruyegerd-e Nizam-e Amuzeş-e İran,” Tarih ve Temeddine İslam, Sale: 5, Şomsre: 9 Bahar ve Tabistan 1388, s. 157-174.
• ZENCANİ, Muhammed Kerim- GÜLSEFİDİ, Seyyide Amine, “Nasazgi der Kudret-i Siyasi Nagah-i Gazera be Sağtar Kudret-i Siyasi der İran Asr-ı Kacar (ez İbtida ta Zuhuru Meşrutiyet)”, Siyasi İktisadi, Şomare (sayı): 113-114, s. 84-99.