Taşkın Risk Haritalarında AHP Yönteminin Uygulanması: Aksu Çayı Havzası Örneği

Yıl 2018, Sayı: 44, 151 - 176, 31.08.2018

Ahmet Tokgözlü , Efekan Özkan

Öz

Sel ve taşkınlar atmosferik anomalilerin ve yersel koşulların birleşimiyle meydana gelen, kısa sürede büyük kayıplara neden olabilen
afetlerdendir. Çağımızda şehirleşmenin artmasıyla meydana gelen (bu çalışmada sellerin aşağı havzadaki devamı olarak kabul edilen) taşkınlarda,
yerleşimlerin sular altında daha uzun süreler kalabilmesi, yapılaşmanın doğayla uyumlu gerçekleşmediğinin kanıtı olarak gösterilebilir. Her ne kadar
yağışın ani ve şiddetli olması en önemli etken olsa da, yakın tarihte deneyimlediğimiz örnekler yersel/bölgesel değişimlerin taşkınların artışında
önemli bir yer edindiğini göstermektedir. Bu çalışmada Aksu Çayı Alt Havzası’na coğrafi bir bakış açısıyla bütüncül yaklaşılarak taşkının olmasında
etkili olan faktörlerin (yağış, eğim, arazi kullanımı-bitki örtüsü, toprak, akarsu ağlarına yakınlık ve litoloji) kendi aralarında önem sıralaması
yapılmıştır. Bunlar Analitik Hiyerarşi Süreci’nde çıkan katsayılara göre de tekrar sınıflandırılarak Coğrafi Bilgi Sistemleri (ArcGIS 10.4) ortamında
taşkın risk haritası oluşturulmuştur

Anahtar Kelimeler

: Sel ve taşkınlar, Risk analizi, Aksu Çayı Havzası, AHP

Kaynakça

• • Arınç, K., Bitlis’te Taşkın ve Sel Felaketi, III. Coğrafya Sempozyumu (21.yy’a Doğru Türkiye), 15-19 Nisan 1996, Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum
• • Arüv C., vd., Antalya Kentindeki Turizm Faaliyetlerinin Kıyı Alanlarına Etkilerinin Belirlenmesi, Antalya Yöresinin İnşaat Mühendisliği Sorunları Kongresi, 22-24 Eylül 2005, İMO e-kütüphane, Antalya
• • Aydın, Ö.,vd., Ankara için Optimal Hastane Yeri Seçiminin Analitik Hiyerarşi Süreci ile Modellenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (2009), C.14, S.2, ss. 6986., Isparta
• • Baysal, G., (2010), Kozlu (Zonguldak) Bölgesinde Taşkın Riskinin Jeolojik ve Hidrojeolojik Olarak Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Zonguldak
• • Çelik, H., Sel/Taşkın Kontrolunda Terminoloji Sorunu: Sel Mi Taşkın Mı?, IV. Ulusal Taşkın Sempozyumu, 23-25 Kasım 2016, s.573-579, Rize
• • Dölek, İ, Sungu Beldesi ve Yakın Çevresinde (Muş) Sel ve Taşkına Duyarlı Alanların Belirlenmesi, Marmara Coğrafya Dergisi s:31 (2015), s.258-280, İstanbul
• • Malczewski, J., GIS and Multicriteria Decision Analysis, John Wiley and Sons, (1999) New York.
• • N. Sar.vd., , Integrated Remote Sensing And GIS Based Spatial Modelling Through Analytical Hierarchy Process (AHP) For Water Logging Hazard, Vulnerability And Risk Assessment In Keleghai River Basin, Springer International Publishing (2015) p:1-31, Switzerland.
• • Orman ve Su İşleri Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü (2014) Taşkın Riski Yönetim Planları’ nın Hazırlanma Kılavuzları, Ankara
• • Özcan, E., Sel Olayı ve Türkiye, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 26 S:1 (2006), s: 35-50, Ankara
• • Öztürk, D., (2009), Risk Analizi, CBS Tabanlı Çok Ölçütlü Karar Analizi Yöntemleri İle Sel ve Taşkın Duyarlılığının Belirlenmesi: Güney Marmara Havzası Örneği, Doktora Tezi , Y.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• • Saaty, T. L., (1980), The Analytic Hierarchy Process, McGraw-Hill Comp., U.S.A.
• • Saaty, T.L., A Scaling Method For Priorities In a Hierarchichal Structure., Journal of Mathematical Psychology, Volume:15 (1977) p:234-281.
• • Saral, A., Musaoğlu, N., Çok Kriterli Karar Verme ve Bilgi Difüzyonu Yöntemleri ile Taşkın Risk Analizi, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 13. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı (2011), Ankara
• • Şenel, M., (1997), 1/250.000 Isparta Paftası, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara
• • Turoğlu, H., Şehirsel Gelişmenin İstanbul Selleri Üzerindeki Etkisi, İstanbul’un Afetlerden Zarar Görebilirliği Sempozyumu 4-5 Ekim 2010, İstanbul Bildiri Kitabı, s:55-69, İstanbul
• Diğerler kaynaklar:
• o D.S.İ. 18.Bölge Müdürlüğü (Isparta); Aksu Çayı Alt Havzası; Toprak, Arazi Kullanımı, Jeoloji ve Litoloji envanteri
• o Harita Genel Komutanlığı 1/25.000 Paftaları: (M25; a1, a2, a3, a4, b1, b2, b3, b4, c1, c2, c3, c4, d1, d2, d3, d4. M26; a1, a2, a3, a4, b1,b2,b3, b4, c1, c2, c3, c4, d2, d4.N25; a1, a2, a3, a4,b1, b2, b3, b4, c1, c2, c3, c4, d1, d2, d3, d4. N26; a1, a2, a3, a4. O25; b1,b2. O26; a1, a2, a3, a4,b1,b2,b3, b4, c1,c2, c3, c4, d1, d2, d3, d4).
• o Maden Tetkik Arama Enstitüsü,1/500.000 Jeoloji Haritası (KONYA), Ankara
• o OSİB (2016), Antalya Havzası Taşkın Yönetim Planı, Ankara
• o Tokgözlü, A ve Yalçın, Y., (2015), Antalya Havzası Master Plan Yapım İşi, Ankara
• o TÜBİTAK MAM., (2012), Antalya Havzası Koruma Eylem Planı, İstanbul
• o Yaralıoğlu, K., Analitik Hiyerarşi Proses Ders Notları., (t.s.), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir
• o https://asterweb.jpl.nasa.gov/gdem.asp (07/07/2015)
• o https://erguneroglu.com (03/ 03/ 2017)
• o https://www.mgm.gov.tr. (03/ 03/ 2017)o https://www.dsi.gov.tr (03/ 04/ 2017)o https://www.ormansu.gov.tr (03/ 04/ 2017)o http://yunus.hacettepe.edu.tr/~kdirik/ (05/ 05/ 2017)