Volkanik Kapadokya’da Epipaleolitik Toplulukların İzinde: İlk Değerlendirmeler

Yıl 2018, Sayı: 45, 91 - 104, 28.12.2018

Güneş Duru , Nurcan Kayacan

Öz

Pleistosen’den, Holosen’e geçişle birlikte değişmeye başlayan iklim koşulları göçer toplulukların yaşam biçimlerinde radikal değişiklikler yapmasına neden olmuştur. Topluluklar yavaş yavaş daha kalıcı, yerleşik bir yaşam biçimini deneyimlemeye başlamış, bu deneyimleme süreci de yeni aletler ve ekonomik çözümlemelerle sonuçlanmıştır. Yüzlerce yıl süren, her bağlamı birbirinden farklı gelişen, değişkenleri her coğrafyaya ve topluluğun davranışına göre değişiklik gösteren geçiş dönemini anlamak kolay değildir. Yeni yaşam biçimindeki deneyimleme eylemleriyle kendini gösteren dönüşüm süreci, içinde hem konar göçer yaşamın hem de yerleşik yaşamın izlerini barındırır. Kapadokya bölgesi, obsidiyen gibi hayati bir hammaddeye ev sahipliği yapmanın yanı sıra, vadiler, sulak alanlar, yüksek kayalıklar ve sırtlar, tatlı su ve tuz kaynakları gibi farklı jeolojik formasyonlara sahiptir. Bu çeşitlilik avcı toplayıcı topluluklara farklı kaynaklara kısa sürede erişim imkanı sağlar. Bu, topluluklar için avantajlı ancak onları anlamaya çalışan arkeologlar için zorlu bir süreçtir. Dolgu birikimi sınırlı olacağından tekrarlar barındıramayan kamp yerleşmelerini anlamak güçtür. Erken Hristiyan yerleşimcilerin, benzeri formasyonları tercih ederek neden olduğu tahribat ve erozyon, Epipaleolitik toplulukları anlama sürecini güçleştirir. Bu nedenle yerleşik yaşama geçiş halen enigmatiktir. Batı Kapadokya’nın Karasu Havzası ve Melendiz Nehri’nin oluşturduğu Ihlara Vadisi ve sırtlarında yoğunlaşan araştırmalardan elde edilen yeni veriler bölgenin kendine özgü bir Epipaleolitik geleneğine sahip olduğunu şimdiden işaret eder.

Anahtar Kelimeler

Volkanik Kapadokya, Epipaleolitik, Neolitik, Avcı-Toplayıcılık

In Trace Of The Epipalaeolithic Communities Of Volcanic Cappadocia: Preliminary Assessments

Öz

The way of life of mobile human groups began to change radically with changing climatic conditions during the onset of Holocene. The once mobile hunter-gatherers gradually experienced a more permanent sedentism, accompanied by new tools and economic solutions. It is not an easy task to understand this transitional period that lasted for hundreds of years in diverse contexts with different parameters, resulting from the unique behaviours of communities. This period of transition nestles traces of both mobility and sedentism.The region of Cappadocia is home to a vital source of raw material, obsidian, alongside different geological formations such as valleys, water sources, high cliffs and crests, and salt. The landscape allowed hunter-gatherers an easy access to a variety of resources. However, in contrast, this unique structure creates disadvantages to researchers aiming to understand the earliest inhabitants of the region. It is difficult to define Epipalaeolithic campsites, which were occupied for a short period of time with little in situaccumulation of archaeological remains. Natural erosion in the region and similar habitation preferences of the early Christian settlers caused further destruction of what the  Epipalaeolithic communities left behind. Our current knowledge on the transition to settled life is thus still enigmatic. However, new data gathered through systematic research on Karasu Basin and the steep areas of Ihlara Valley already suggests a unique Epipalaeolithic tradition for the region.

Anahtar Kelimeler

Volcanic Cappadocia, Epipaleolithic, Neolithic, Hunter-Gatherer

Kaynakça

• ALARASHI, H. (2016). Butterfly Beads in the Neolithic Near East: Evolution, Technology and Socio-Cultural Implications, Cambridge Archaeological Journal 26, 493-512.
• ASTRUC, L., VARGIOLU, R. , BEN TKAYA, M. , BALKAN-ATLI, N. , ÖZBAŞARAN, M. , ZAHOUANI, H. (2011). Multi-scale Tribological Analysis of the Technique of Manufacture of an Obsidian Bracelet from Aşıklı Höyük (Aceramic Neolithic, Central Anatolia), Journal of Archaeological Science 38, 3415-3424.
• BALKAN-ATLI, N., CAUVIN, M.-C. (1997). 1995 Yılı Aksaray, Niğde ve Nevşehir İlleri Obsidien Yüzey Araştırması, 14. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1, 293-311.
• BALKAN ATLI, N., BINDER,
 D. , (2001). Les Ateliers, De Taille D’obsidienne: Foullies de Kömürcü-Kaletepe 2000, Anatolia Antiqua 9, İstanbul, 193-205.
• BAIRD, D., (1996). The Konya Plain Survey: Aims and Methods, On The Surface: Çatalhöyük 1993-1995, Yay. haz. I. Hodder, Cambridge and London, McDonald Institute for Archaeological Research and British Archaeology at Ankara, 41-46.
• BAIRD, D., (2002). Early Holocene Settlement in Central Anatolia: Problems and Prospects as Seen from the Konya Plain, The Neolithic of Central Anatolia, CANeW International Table Ronde, Yay. Haz. F.Gerard, L. Thissen, Ege Yayınları, Istanbul, 139-152.
• BAIRD, D., (2007). Pınarbaşı Orta Anadolu’da Epi-Paleolitik Konak Yerinden Yerleşik Köy Yaşamına, Türkiye’de Neolitik Dönem, Yay. Haz. M. Özdoğan, N. Başgelen, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, Istanbul, 285- 311.
• BAIRD, D., FAIRBAIRN, A., MARTIN, L., MIDDLETON,
 C., (2012). The Boncuklu Project, The Neolithic in Turkey, New Excavations, New Research, Central Turkey, Yay. haz. M. Özdoğan, N. Başgelen, P. Kuniholm, Archaeology & Art Publications, Istanbul, 219-244.
• BAIRD, D., FAIRBAIRN, A., JENKINS, E., MARTIN, L. , MIDDLETON,
 C., PEARSON, J., ASOUTİ, E., EDWARDS, Y., KABUKÇU, C., MUSTAFAOĞLU, G., RUSSELL, N., BAR-YOSEF, O., JACOBSEN, G., WU, X., BAKER, A., ELLIOTT, S., (2018). Agricultural origins on the Anatolian Plateau, PNAS 115 (14), 3077-3086, doi:10.1073/pnas.1800163115.
• BAYSAL, E., (2013). Epipaleolitik Marine Shell Beads at Pınarbaşı, Central Anatolia from an Eastern Mediterranean Perspective, Anatolica XXXIX, 261-276.
• BINDER, D., (2002). Stones Making Sense: What Obsidian Could Tell About Origins of the Central Anatolian Neolithic, The Neolithic of Central Anatolia, CANeW International Table Ronde, Yay. Haz. F. Gerard, L. Thissen, Ege Yayınları, 79-91.
• BORDAZ, J., (1969). The Suberde Excavations, Southwestern Turkey, an Interim Report, Türk Arkeoloji Dergisi 17, 43-71.
• BORDAZ, J., BORDAZ, L. 
(1982). Erbaba, the 1977 and 1978 Seasons in Perspective, Türk Arkeoloji Dergisi 26, 85-93.
• BORRELL, F., MOLİST, M., (2014). Social Interaction at the end of the Pre-Pottery Neolithic B: an Inter-site Analysis in the Euphrates Valley, Cambridge Archaeological Journal 24, s. 215-232.
• CAUVIN, M. C., BALKAN ATLI,
 N., (1996). Rapport sur les Resherches sur l’obsidienne Cappodoce, 1993-1995, Anatolia Antiqua-Eski Anadolu 4, 249- 271.
• DURU, R., (1999). The Neolithic of the Lake District, Neolithic in Turkey, The Cradle of Civilization, New Discoveries, Yay. Haz. M. Özdoğan, N. Başgelen, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 165-191.
• ESİN, U., HARMANKAYA, S., (1999). Aşıklı, Neolithic in Turkey, The Cradle of Civilisation, New Discoveries, Yay. Haz. M. Özdoğan, N. Başgelen, Istanbul,115- 132.
• FORNASERI, M., PALMIERI, A. M., TEDDEUCCI, A., (1975). Analyses of Obsidians From the Late Chalcolithic Levels of Arslantepe (Malatya), Paleorient 3, 231-246.
• FRAHM, E, HAUCK, T. C. (2017). Origin of an Obsidian Scraper at Yabroud Rockshelter II (Syria): Implications for Near Eastern Social Networks in the Early Upper Paleolithic, Journal of Archaeological Science: Reports 13, 415-427.
• FRENCH, D., (1972). Excavations at Can Hasan III, Papers in Economic Prehistory, Haz. E. Higg, Cambridge, 181-190.
• FRENCH, D., (1998). Canhasan Sites I, Canhasan I, Stratigraphy and Structures, The British Archaeology at Ankara, London.
• GROMAN-YAROSLAVSKI, I., BAR-YOSEF MAYER, D. E., (2015). Lapidary technology revealed by functional analysis of carnelian beads from the early Neolithic site of Nahal Hemal Cave, southern Levant, Journal of Archaeological Science 58, 77-88.
• GÜLÇUR, S., (1995). Aksaray, Niğde ve Nevşehir İlleri 1993 Yüzey Araştırması. XII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 191- 214.
• HODDER, I., (1996). Conclusions, On The Surface: Çatalhöyük 1993-1995, Yay. haz. I. Hodder, Cambridge and London, McDonald Institute for Archaeological Research and British Archaeology at Ankara,359-366.
• MELLAART, J.,
(1965). Çatalhöyük West, Anatolian Studies 15, 135-156.
• MELLAART, J.,
(1967). Çatalhöyük, A Neolithic Town in Anatolia, London. 297
• MELLAART, J.,
(1970). Excavations at Hacılar, Edinburg University Press, Edinburg.
• OMURA, S., (1992). 1990 Yılı Orta Anadolu’da Yürütülen Yüzey Araştırmaları. IX. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 69-90.
• ÖZBAŞARAN, M., (1999). Musular: A General Assessment On A Neolithic Site in Central Anatolia, Neolithic in Turkey, The Cradle of Civilisation, New Discoveries, Yay. Haz. M. Özdoğan, N. Başgelen, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 147-155.
• ÖZBAŞARAN, M., (2012). Aşıklı. The Neolithic in Turkey, New Excavations & New Research, Central Turkey, Yay. Haz. M. Özdoğan, N. Başgelen, P. Kuniholm, Archaeology & Art Publications, Istanbul, 135-158.
• PIRIE, A., (2011). The Epipaleolithic chipped stone from Pınarbaşı on the Central Anatolia Plateau, E. Healey, S. Camphell ve O. Maeda (yay.), The State of the Stone Terminologies, Continuities and Contexts in Near Eastern Lithics, SEPENSE: 89-96. ex oriente, Berlin.
• RENFREW, C., DIXON, J. E. , CANN, J. R. 
(1966). Obsidian and Early Cultural Contact in the Near East, Proceedings of the Prehistoric Society 32, 30-72.
• SİLİSTRELİ, U., (1991). 1989 Köşk Höyük Kazıları, Kazı Sonuçları Toplantısı 12 (1), 95- 104.
• STINER, M. C., BUITENHUIS, H., DURU G., KUHN, S. L., MENTZER S. M., MUNRO N. D., PÖLLATH N., QUADE J., TSARTSIDOU G., ÖZBAŞARAN, M., (2014). A Forager-herder Trade-off, from Broad-spectrum Hunting to Sheep Management at Aşıklı Höyük, Turkey, PNAS vol. 111, no. 23, 8404-8409.
• STORDEUR, D., ABBES, F.,
(2002). Du PPNA au PPNB: Mise en Lumiere d’une Phase de Transition a Jerf el Ahmar (Syrie), Bulletin de la Societe Prehistorique Française 99/3, 563-595.
• TODD, I. A., PASQUARE, G., (1965). The Chipped Stone Industry of Avla Dağ, AS, Sayı:15, sayfa 95-112, London.
• TODD, I., (1980). The Prehistory of Central Anatolia I: The Neolithic Period, Göteborg.
• WATKINS, T., (1996). Excavations at Pınarbaşı: the Early Stages, On the surface: Çatalhöyük 1993-95, Yay. Haz. I. Hodder, McDonald Archaeological Institute and British Institute at Ankara, Cambridge and London, 47- 57.