Yaşlı Bireylerin Sosyalleşmesinde Dijital Teknolojinin Rolü: Dijital Yaşlılar Üzerine Bir Çalışma

Yıl 2020, Sayı: 50, 43 - 59, 31.08.2020

Meyrem Tuna Uysal

Öz

Dijital teknolojinin yaşlı bireylerin sosyalleşmesinde önemli bir rolü bulunmaktadır. Teknoloji yardımıyla yaşlı bireyler, gündelik hayat içerisinde yaşam kalitelerini arttırma kapasitesine sahip olmaktadır. Yaşlı bireyler, teknolojideki yeniliklere gün geçtikçe uyum sağlamaya çalışmakta ve her geçen gün teknoloji kullanım oranı artmaktadır. Ancak yaşın getirmiş olduğu fiziksel ve zihinsel değişimlerle birlikte teknoloji kullanımı noktasında birçok engelle de karşılaşmaktadırlar. Çalışma dijital teknolojinin yaşlı bireylerin yaşamlarına nasıl etki ettiğine ilişkin teorik bir tartışma yürütmeyi amaçlamaktadır. Dolayısıyla teknolojideki değişim ve gelişimlerle birlikte yaşlı bireylerin teknolojik ürünleri kabul etme, kullanma ve uyum sağlama süreci sosyolojik açıdan önem taşımaktadır. Bu bağlamda çalışma, yaşlılık, sosyalleşme, ve dijital teknoloji kavramlarından hareketle, sosyalleşme sürecinde yaşlı bireylerin dijital teknolojiyi nasıl kullandıkları, ona nasıl adapte oldukları ve bu teknolojiyi yaşamlarına nasıl entegre ettikleri üzerinde durmaktadır. Buna göre dijital teknolojiyle yaşamlarının son dönemlerinde karşılaşan yaşlı bireyler, her ne kadar teknoloji kullanımı konusunda endişe duysalar da dijital teknoloji, iletişimden sağlık sorunlarına kadar her alanda onların günlük yaşamlarını kolaylaştırmakta, bağımsız bir yaşam sürmelerine ve aktif bir yaşlanma dönemi geçirmelerine yardımcı olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yaşlılık, Yaşlanma, Sosyalleşme, Dijitalleşme

Kaynakça

• Age UK. (2015). Later Life in a Digital World. https://www.ageuk.org.uk/Documents/EN-GB/For-professionals/Research/Later_life_in_a_digital_world.pdf?dtrk=true
• Akyazı, A. (2018). Dijitalleşen Ticaret: Yaşlı Dostu E-Ticaret Siteleri Üzerine Bir Araştırma. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, 8 (4), 602-614.
• Anderson, M., Perrin, A. (2017). Tech Adoption Climbs Among Older Adults. Pew Research Center, May: 1-22. https://www.pewresearch.org/internet/2017/05/17/tech-adoption-climbs-among-older-adults/
• Blaschke, C.M., Freddolino, P.P., Mullen, E.E. (2009). Ageing and Technology: A Review of the Research Literature. British Journal of Social Work, 39, 641–656.
• Bulut, M. (2012). Kültürel Bağlamda Yetişkinlik ve Yaşlılık. Yetişkinlik ve Yaşlılık Gelişimi ve Psikolojisi (içinde: s.391-416), Hasan Bacanlı, Şerife Işık Terzi (Ed.), İstanbul: Açılım Kitap.
• Canatan, K. (2015). Çağdaş Toplumlarda ve Kültürlerde “Yaşlılık” Algıları. Beden Sosyolojisi (içinde: s.325-344), Kadir Canatan (Ed.), (2. Baskı), Açılım Kitap: İstanbul.
• Damodaran, L., Olphert, W. (2015). How Are Attitudes and Behaviours to the Ageing Process Changing in Light of New Media And New Technology? How Might These Continue to Evolve by 2025 and 2040?. https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/455176/gs-15-17-future-ageing-attitudes-new-technology-er08.pdf
• Demirbilek, S. (2005). Sosyal Güvenlik Sosyolojisi. İstanbul: Legal Yayıncılık.
• DiMaggio, P., Hargittai, E., Neuman, W.R., Robinson, J.P. (2001). Social Implications of the Internet. Annual Review of Sociology, 27, 307–336.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2007). Türkiye’de Yaşlıların Durumu ve Yaşlanma Ulusal Eylem Planı (2007). Ankara: DPT Yayınları.
• Ekici, S. K., Gümüş, Ö. (2016). Yaşlılıkta Teknolojinin Kullanımı. Ege Tıp Dergisi, 55 (Ek Sayı / Supplement), 26-30.
• Erkal, M. (2006). Sosyoloji (Toplumbilimi). (13. Basım), İstanbul: Der Yayınları.
• Eurostat (2019). Ageing Europe-Looking at the Lives of Older People in the EU. Statistical Books, https://ec.europa.eu/eurostat/documents/3217494/10166544/KS-02-19%E2%80%91681-EN-N.pdf/c701972f-6b4e-b432-57d2-91898ca94893.
• Fingerman, K. L., Pitzer, L. (2007). Socialization in Old Age. Handbook Of Socialization Theory and Research (içinde: 232-255), Joan E. Grusec, Paul D. Hastings (Ed.), New York: The Guilford Press.
• Gamberini, L., Raya, M.A., Barresi, G., Fabregat, M., Ibanez, F., Prontu, L. (2006). Cognition, Technology and Games for The Elderly: An introduction to ELDERGAMES Project. PsychNology Journal, 4, 285–308.
• Garbin Praničević, D., Peterlin, J., Bućan J.M. (2017). Do Older People Benefit From Digital Services?, Information Technology, DIEM : Dubrovnik International Economic Meeting, 3 (1) 1, 145-160.
• Giddens, A. (2005). Sosyoloji. Cemal Güzel (Haz.), Ankara: Ayraç Yayınevi, 27-28.
• Görgün Baran, A. (2008). Yaşlılıkta Sosyalizasyon ve Yaşam Kalitesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, (2), 86-97.
• Görgün Baran, A., Koçak Kurt, Ş., Serdar Tekeli, E. (2017). Yaşlıların Dijital Teknolojileri Kullanım Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 45, 1-24.
• Hargittai, E. (2001). Second Level Digital Divide: Differences in People's Online Skills. TPRC, 1-19. https://arxiv.org/ftp/cs/papers/0109/0109068.pdf
• Iancu, I., Iancu, B. (2017). Elderly in the Digital Era. Theoretical Perspectives on Assistive Technologies, Technologies 5(60): 1-13.
• Independent Age. (2010). Older People, Technology and Community. Calouste Gulbenkian Foundation: London.
• İlgar, L. (2008). Yaşlılık Dönemi Sosyal Özellikleri ve Serbest Zaman Etkinlikleri. Psikolojik, Sosyal ve Bedensel Açıdan Yaşlılık (içinde: s.63-96), Kurtman Ersanlı, Melek Kalkan (Ed.), Ankara: Pegem Akademi.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1999). Yeni İnsan Ve İnsanlar. 10. Basım, İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Kalaycı, I., Özkul, M., 2017. Geleneksel Kalabilsem Modern Olabilsem: Modernleşme Sürecinde Yaşlılık Deneyimleri. Vizyoner Dergisi, 8 (18), 90- 110.
• Nedopil, C., Schauber, C. Glende, S. (2015). A Collection of Characteristics and Requirements of Primary, Secondary, and Tertiary Users of AAL Solutions, and a Guideline for User-Friendly AAL Design. http://www.aal-europe.eu/wp-content/uploads/2015/02/AALA_Knowledge-Base_YOUSE_online.pdf
• Neves, B., Amaro, F., Fonseca, J. (2013). Coming of (Old) Age in the Digital Age: ICT Usage and Non- Usage Among Older Adults”, Sosyological Research Online, 18(2), 1-14.
• Norris, P. (2001). Digital Divide: Civic Engagement, Information Poverty and The Internet Worldwide. Cambridge Üniversitesi Press: Cambridge.
• Olphert, C.W., Damodaran, L., May, A.J. (2005). Towards Digital Inclusion—Engaging Older People in the “Digital World”. In Proceedings of the Accessible Design in the Digital World Conference 2005, Dundee, Scotland.
• Özgür, Ö., Sabbağ, Ç. (2014). Kırsal Alanda Yaşlılık: Adıyaman Samsat Örneği. Ankara: Adıyaman Üniversitesi ve SABEV.
• Özkan, Y., Purutçuoğlu, E. (2010). Yaşlılıkta Teknolojik Yeniliklerin Kabulünü Etkileyen Sosyalizasyon Süreci, Aile ve Toplum, 6 (23), 37-46.
• Paul, G., Stegbauer, C. (2005). Is The Digital Divide Between Young and Elderly People Increasing?. First Monday, 10 (10), http://firstmonday.org/ojs/index.php/fm/rt/printerFriendly/1286/1206
• Prensky, M. (2001). Digital Natives, Digital Immigrants. On the Horizon, 9(5), 1-6. http://www.marcprensky.com/writing/Prensky%20-%20Digital%20Natives,%20Digital%20Immigrants%20-%20Part1.pdf
• Ritzer, G. (2000). Büyüsü Bozulmuş Dünyayı Büyülemek. Şen Süer Kaya (Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Robinson, J.P., Dimaggio, P., Hargittai, E. (2003). New Social Survey Perspectives on the Digital Divide. IT&Society, 1(5): 1-22.
• Ryu, M.-H., Kim, S., Lee, E. (2009). Understanding The Factors Affecting Online Elderly User's Participation in Video UCC Services. Computers in Human Behavior, 25, 619–632.
• Sayın, Ö. (1994). Sosyolojiye Giriş, 2. Baskı, İzmir: Neşa Yayınevi.
• Smith, A. (2014). Older Adults and Technology Use. Pew Internet & American Life Project, 1-11. https://www.pewresearch.org/internet/2014/04/03/older-adults-and-technology-use/
• Şenceylan, E. S. (2019). Motivations Behind Social Media Use By Older Adults (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Taipale, S., Hänninen, R. (2018). More Years, More Technologies: Aging In The Digital Era, 14(3), 258–263.
• Tekedere H., Arpacı F. (2016). Orta Yaş ve Yaşlı Bireylerin İnternet ve Sosyal Medyaya Yönelik Görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, (2), 377-392.
• Terakye, G., Güner, P. (1997). Kriz Potansiyeli Taşıyan Bir Dönem: Yaşlılık, Kriz Dergisi 5 (2), 95- 101.
• Tezcan, M. (1996). Eğitim Sosyolojisi, 10. Baskı, Ankara: Dünya Kitabevi.
• Toffler, A., Toffler, H. (2004). Zenginlik Devrimi. Selim Yeniçeri (Çev.), İstanbul: Koridor Yayıncılık.
• TÜİK. (2019). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması 2014-2019. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33712
• UNFPA & HelpAge International (2012). Ageing in the Twenty-First Century: A Celebration and a Challenge. New York: United Nations Population Fund (UNFPA) & London: HelpAge International.
• Van Deursen, A., Van Dijk, J. (2010). Internet Skills and the Digital Divide. New Media & Society, 13(6): 893-911.
• Van Dijk, J.(2006). Digital Divide Research, Achievements And Shortcomings. Poetics, 34, 221–235.
• Wang, K. H., Chen, G., Chen, H-G. (2018). Understanding Technology Adoption Behavior by Older Adults. Social Behavior And Personality, 46(5), 801–814.
• Wu, Y.-H., Damnée, S., Kerhervé, H., Ware, C., Rigaud, A.-S. (2015). Bridging the Digital Divide in Older Adults: A Study From An İnitiative to İnform Older Adults About
• New Technologies. Clinical Interventions in Aging, 10 193–201.
• Yengin, D. (2019). Teknoloji Bağımlılığı Olarak Dijital Bağımlılık. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, 9 (2), 130-144.
• Yengin, D., Bayrak, T. (2017). Sosyal Medyada Dijital Kamuoyu. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, 7 (2), 376-386.
• Yıldırım Becerikli, S. (2013). Kuşaklararası İletişim Açısından Yeni İletişim Teknolojilerinin Kullanımı: İleri Yaş Grubu Üzerine Bir Değerlendirme. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 44, 19-31.
• Zdjelar, R. Zajdela Hrustek, N., Sumpor, M. (2019). Sustainable Develepment and Active Ageing in EU Countiries-Bridges and Gaps. Economic and Social Development (Book of Proceedings), 38 th International Scientific Conference on Economic and Social Development, Khalid Hammes, Mustapha Machrafi, Ante Samodol (Ed.), Rabat, 275-284.