“Kazak” Adının Tarihî ve Etimolojik Kökenleri

Yıl 2020, Sayı: 50, 189 - 201, 31.08.2020

Özgür Türker

Öz

“Kazak” kelimesinin etimolojik kökeni konusunda yapılan tartışmalar son birkaç yüzyılın kesinlikten uzak söylemleri ile bugüne intikal eden ciddi bir sorunsala dönüşmüş durumdadır. O’Rourke’nin “Hiçbir şey bozkırda süren kültürel alışverişin karmaşıklığını ve yoğunluğunu Kazak adından daha iyi gösteremez” cümlesi gerçekten de konunun içinden çıkılması güç sınırlara sahip olduğunu biz bilim insanlarına üstü kapalı bir biçimde ima ediyor. Aslında Kazak adının etimolojik kökenine dair tartışmalar bizatihi Kazak etnonimi konusunda süre gelen karmaşıklığın da bir tezahürü durumundadır. Zira bugün dünya ana karası üzerinde kendisini Kazak olarak tanımlayan birden fazla etnik unsur bulunmaktadır. Etnik, dinî ve linguistik açıdan birbirinden farklılık arz eden bu insanların yüzyıllar boyu “Kazak” adını nasıl gururla ve köklerinden şüphe etmeksizin benimsemiş oldukları sorusu, bilinmezliklerle dolu bu gizemli yolculuğun ilk basamağını teşkil ediyor. Kazak adının etimolojik köklerinin izini sürdüğümüz bu çalışma, yaşam tarzının kimlik inşası üzerindeki muazzam tesirine şahitlik etmemizi sağlıyor.

Anahtar Kelimeler

Rus Kazakları, Etimoloji, Özgür Adam, Haydut, Türk-Moğol

Kaynakça

• Auskiy, S. (2002). Kazaki: Osoboe Soslovie. Sankt-Peterburg: İzdatelskiy Dom Neva. Barrett, T. M. (1999). At the Edge of Empire: The Terek Cossacks and the North Caucasus Frontier, 1700-1860. Colorado: Westview Press. Bıkadorov, I. F. (1930). İstoriya Kazaçestva. Kn. 1. Prag. Cresson, W. P. (1919). The Cossacks: Their History and Country. New York: Bentano’s. Çernih, P. Ya. (1999). İstoriko-Etimologiçeskiy Slovar Sovremennovo Ruskoyo Yazıka. T. 1. Moskva: Russkiy Yazık. Fasmer, М. (1986). Etimologiçeskiy Slovar Russkovo Yazıka. Tom. 2. Moskva:Progress. Fişer, I. E. (1774). Sibirskaya İstoriya, Sankt Peterburg. Gordeev, Andrey A. (2006). İstoriya Kazaçestva. Moskva: Veçe. Grubačić, A., D. O’Hearn. (2016). Living at the Edges of Capitalism: Adventures in Exile and Mutual Aid. California: University of California Press. Hrushevskiy, M. (1970). A History of Ukraine, Ed. O. J. Frederiksen. Yale: Archon Books. Karaulov, M. A. (2008). Terskoe Kazaçestva. Moskva: Veçe. Khodarkovsky, M. (2004). Russia’s Steppe Frontier: The Making of a Colonıal Empire, 1500-1800. Indiana: Indiana University Press. Komarov, V. V., İ. F. Komarova. (1899). Nastolnıy Entsiklopediçeskiy Slovar 1899 goda. Moskva. LeDonne, J. P. (2004). The Grand Strategy of the Russian Empire, 1650–1831. New York: Oxford University Press. O’Rourke, S. (2000). Warriors and Peasants: The Don Cossacks in Late Imperial Russia. London: Macmillan Press. Plokhy, S. (2001). The Cossacks and Religion in Early Modern Ukraine. New York: Oxford University Press. Pritsak, O. (2006). The Turkic Etymology of the Word “Qazaq” “Cossack”. Harvard Ukrainian Studies. 28, 237-243. Safarov, D. A. (2014). İstoriya Kazaçestva Yugo-Vostoka Rossii. Orenburg: İzdatelstvo OGPU. Savelev, E. P. (2010). Drevnyaya İstoriya Kazaçestva. Moskva: Veçe. Seaton, A. (1972). The Cossaks. Norwich: Osprey. Strahlenberg, P. J. (1757). Description Historique de L’Empire Russien. Tome I. Amsterdam: Desaint Saillant. Şambarov, V. E. (2017). Bıl i Legendi Zaporojskoy Seçi: Podlinnaya İstoiya Malorossiyskovo Kazaçestva. Moskva: Algoritm.