Tanrı Algısının Adil Dünya İnancı Kuramı ve Adalet Kavramları Üzerinden İncelenmesi

Yıl 2020, Sayı: 51, 288 - 307, 31.12.2020

Gonca Nebioğlu , Fatma Oktay

Öz

Lerner (1977), kişilerin istedikleri şekilde yaşayabilecekleri ya da başlarına gelen olumsuz olaylara katlanabilecekleri bir mekanizma olarak adil dünya inancı kavramını geliştirmiştir. Bazı dini inanç kavramları, adaletsizliğe ve baskıya direnme ya da bunlara meydan okuma motivasyonu ile tutarlıdır (Deutsch, 2006; G. T. Marx, 1967). Bunların yanı sıra adil bir dünya inancı ile dini inanç ve tanrı algısı oldukça ilgili olmaktadır. Bu çalışmada; tanrı algısının, hikaye kahramanlarının başına gelen olaylarla ve kahramanlarla ilişkisinin, adil dünya inancı kuramı ve adalet kavramları üzerinden nasıl açıklandığını incelemek amaçlanmıştır. Bu çalışmanın bulguları, Tanrı'nın sevgi dolu ve bağışlayıcı olarak algılanmasının, hikaye karakterleri hakkında olumlu düşünmeyle negatif ilişkili olduğunu göstermektedir. Katılımcıların adaletsizlik hissi arttıkça, karakterlerin olumlu değerlendirilmesi durumu azalmakta ve hikaye karakterleri suçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Genel-Kişisel Adil Dünya İnancı, Tanrı Algısı, cinsiyet kimliği-cinsel yönelim

Kaynakça

• Alves, H., Correia, I. (2010). Personal and General Belief in a Just World as Judgement Norms, International Journal of Psychology, 45(3), 221-231.
• Altemeyer, B. (2002). Dogmatic Behavior Among Students: Testing A New Measure ofDogmatism. The Journal of Social Psychology, 142, 713–721.
• Bacanlı, H., (1995). Tanrı ve Peygamber Kavramları, Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2, 155- 163.
• Benson , P.L., Spilka , B.P. (1973). God-image as a function of self-esteem and locus of control, Journal for the Scientific Study of Religion, 12, 297–310.
• Coşkun, E. (2010). Suça yönelen ergenlerde, çocukluk döneminde örseleyici yaşantılara maruz kalma düzeyi ile adil dünya inancı arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Correia, I., Alves, H., Sutton, R., Ramos M., Gouvega-Peregra M., Vala, J. (2012). When do people derogate or psychologically distance themselves from victims? Belief in a just world and ingroup identification, Personality and Individual Differences, 53, 747-752.
• Cropanzano, R., Rupp, D.E. (2003). An Overview of Organizational Justice: Implications for Work Motivation, Motivation and Work Bahavior, Ed. By., Hauger Trina, New York: McGraw- Hill Irwin, pp.82-95.
• Dalbert, C. (1999). The world is more just for me than generally: About the Personal Belief in a Just World Scale’s validity. Social Justice Research, 12, 79-98.
• Dalbert, C., Maes, J. (2004). Belief in A Just World as A Personal Resource in School, The Justice Motive in Everyday Life, Ed. By., Michael Ross and Dale T. Miller, New York: Cambridge University Press, pp.365-382.
• Deutsch, M. (2006). A framework for Thinking About Oppression And Its Change. Social Justice Research, 19, 7–41.
• Dursun, İ., Kabadayı, T.E. (2012). Tüketicilerin İkna Çabalarına Karşı Gösterdikleri Direnç: Tutum Gücü, Tutum Yönü ve Mesaj Gücünün Etkileri Üzerine Deneysel bir Araştırma, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi. 8(16), 75-97.
• Festinger, L. (1954). A Theory of Social Comparison Processes, Human Relations, 7, 117-140.
• Furnham, A., & Brown, L. (1992). Theodicy: A neglected aspect of the psychology of religion. International Journal for the Psychology of Religion, 2, 37–45.
• Giray, S.F. (2009). Suç İşlemiş ve İşlememiş Ergenlerin Adil Dünya İnancı ve Bağışlayıcılık Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Göregenli, M. (2003). Şiddet, Kötü Muamele ve İşkenceye ilişkin değerlendirmeler, tutumlar ve deneyimler. İşkencenin Önlenmesinde Hukukçuların Rolü Projesi Raporu. İzmir.
• Göregenli, M., Teközel, M. (2004). Şiddet ve İşkencenin Meşrulaştırılması Süreciyle İlişkili Sosyal Psikolojik Boyutlar, XIII Ulusal Psikoloji Kongresi, Bilgi Üniversitesi, İstanbul.
• Greenway, A.P., Milne, L.C., Clarke, V. (2003). Personality Variables, Self-esteem and Depression and an Individual’s Perception of God. Mental Health, Religion & Culture. 6,(1), 45-58.
• Graham, J., & Haidt, J. (2010). Beyond Beliefs: Religions Bind Individuals into Moral Communities. Personality and Social Psychology Review, 14, 140–150.
• Güler, Ö. (2007). Tanrı Algısı Ölçeği (TA): Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. AÜİFD XLVIII, 1, 123-133.
• Heider, F. (1946). Attitudes and Cognitive Organization, The Journal of Psychology. 21, 107- 112.
• Hogg, M. A., Adelman, J. R., & Blagg, R. D. (2010). Religion In The Face of Uncertainty: An Uncertainty- Identity Theory Account of Religiousness. Personal- ity and Social Psychology Review, 14, 72–83.
• Hammersla, J.,F., Andrews- Qualls, L.,C., Frease, L.,G. (1986). God Concepts and Religious Commitment Among Christian University Students, Journal for the Scientific Study of Religion, 25(4), 424-435.
• Hood, R. W., Spilka, B., Hunsberger, B., Gorsuch, R. (1996). The Psychology of Religion: An Empirical Approach. New York, NY: Guilford Press.
• Jost, J. T. (2009). “Elective Affinities”: On The Psychological Bases of Left–Right Differences. Psychological Inquiry, 20, 129 –141.
• Jost, J. T., Glaser, J., Kruglanski, A. W., & Sulloway, F. J. (2003). Political Conservatism as Motivated Social Cognition. Psychological Bulletin, 129, 339–375.
• Jost, J.T., Kay, A.C. (2010). Social Justice: History, Theory, and Research, Handbook of Social Psychology, Ed. By., Susan T. Fiske, Daniel T. Gilbert and Gardner Lindzey, Hoboken, NJ:Wiley.2, pp. 1122-1165.
• Jost, J.T., Gosling, D.S., Nosek, B. (2014). Belief In A Just God (and A Just Society): A System Justification Perspective on Religious Ideology, Journal of Theoretical and Philosophical Psychology. 1-26.
• Kılınç, S., Torun, F. (2011). Adil Dünya İnancı, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(1), 1-14.
• Leslie J. Francis , Harry M. Gibson & Mandy Robbins (2001) God Images and Self-worth Among Adolescents in Scotland, Mental Health, Religion & Culture, 4(2), 103-108.
• Lerner, M. J. (1965). Evaluation of Performance as a Function of Performer’s Reward and Attractiveness, Journal of Personality and Social Psychology, 1(4), 355-360.
• Lerner, M.J., Simmons, C.H. (1966). Observer’s Reaction to The “Innocent Victim” Compassion or Rejection, Journal of Personality and Social Psychology, 4(2), 203-210.
• Lerner, M. J. (1971). Observer’s Evaluation of A Victim: Justice, Guilt and Veridical Perception, Journal of Personality and Social Psychology, 20(2), 127-135.
• Lerner, M.J. (1977). The justice motive: Some hypotheses as to its origins and forms, J Pers., 45, 1-52.
• Lerner, M,J., Miller, D.T. (1978). Just World Research and The Attiribution Process: Looking Back and Ahead, Psychological Bulletin, 85(5), 1030-1051.
• Lerner, M. J. (2003). The Justice Motive: Where Psychologists Found It, How They Lose It, and Why They May Not Find It Again, Personality and Social Psychology Review, 7, 388-399.
• Lerner, M.J. (2004). Pursuing the Justice Motive, The Justice Motive in Everyday Life, Ed.By., Michael Ross and Dale T. Miller, New York: Cambridge University Press, pp.10-41.
• Lupfer, M.B., Doan, K., Houston, D.A. (1998). Explaining Unfair and Fair Outcomes: The Therapeutic Value of Attiributional Analysis, British Journal of Social Psychology, 37, 495-511.
• Meydan, C. H., & Şeşen, H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Detay Yayıncılık.
• Saroglou, V. (2002). Religion and The Five Factors of Personality: A Meta-Analytic Review. Personality and Individual Differences, 32, 15–25.
• Uğur, D. (2007). Dünyayı Adil Algılama ve Geleceğe Dair Umut/ Umutsuzluk: Depresyon Tanısı Alan ve Almayan Kişilerde Adil Dünya İnancı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Vermunt, R. (2004) The Justice Motive in Perspective, The Justice Motive in Everyday Life, Ed. By., Michael Ross and Dale T. Miller, New York: Cambridge University Press, pp.63-79.
• Tepe, B. (2015). Adil Bir Dünya İnancı ve Sezgisel Ahlak: Mağdur ve Suçlu Bağlamında Adaletsizlik, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.