1844-1845 Tarihli Temettuat Defterine Göre Kütahya Sancağı Gediz Kazası Muhipler Köyünün Sosyal ve Ekonomik Yapısı

Yıl 2021, Sayı: 52, 343 - 366, 30.04.2021

Kevser Değirmenci

Öz

XIX. yy.da Tanzimat reformları çerçevesinde vergi alanında reform yapılması konusu gündeme gelmiştir. Bu amaçla devlet, gelirleri kontrol altına almak ve vergi mükelleflerini tespit etmek için ülke genelinde sayımlar yaptırmış; Tanzimat’ın uygulandığı bölgelerde yaşayanların sahip oldukları emlak, arazi, hayvan ve elde ettikleri ürün miktarları defterlere kaydedilmiştir. Temettuat Defterleri olarak adlandırılan bu defterler, XIX. yy. Osmanlı sosyal ve ekonomik tarihi açısından son derece önemli bilgiler ihtiva etmektedir.
Bu çalışmada, H.1260-1261/M. 1844-1845 yılında Hüdavendigâr Eyâleti, Kütahya Sancağı Gediz Kazası’na bağlı bir köy olan Muhipler’in 7892 numaralı Temettuat Defterinden faydalanılarak, sosyal ve ekonomik yapısını ortaya koymak amaçlanmıştır. Böylelikle Batı Anadolu’da meskûn bir köy ölçeğinde XIX. yy. Osmanlı maliyesi hakkında bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kütahya, Gediz, Muhipler, Temettuat, Vergi

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Maliye Nezareti Varidat Muhasebesi Temettuât Defteri (ML.VRD. TMT. d.) 7892.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) BCA, 375/14/10
• Adıyeke, Nuri. (2000). Temettutât Sayımları ve Bu Sayımları Düzenleyen Nizamname Örnekleri. OTAM, XI,769-823.
• Barkan, Ömer Lütfi. (1964). Öşür, MEB İslam Ansiklopedisi içinde (C.9, 485-488). İstanbul: MEB Yayınları.
• Barkan, Ömer Lütfi. (1953). Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi. Türkiyat Mecmuası, X, 1-25.
• Bozkurt, Nurgül. (2011). 1844-1845 Tarihli Temettuat Defterine Göre Kütahya Sancağı Dazkırı Kazası Evciler Köyü’nün Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 4/19, 138-156.
• Çağlar, İ. M., Doğtekin, A. (2020). 19. yy. Ortalarında Bir Anadolu Köyü: Gümele Örneği. International Social Sciences Studies Journal. 6/70, 4146-4164.
• Dağlar, Mehmet. (2011). 1571 Tarihli Tapu Tahrir Defterine Göre Gediz Nahiyesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Emecen, Feridun. (1988). Ağnam Resmi. TDV İslam Ansiklopedisi içinde (C.1, 478-479). İstanbul: TDV Yayınları.
• Güneş, Ahmet. (2004). Osmanlı Tahrir Defterleri ve Bunların Tarih Yazıcılığında Kullanımı Hakkında Bazı Düşünceler. Türk Dünyası Araştırmaları. 150, 165-184.
• Güneş, Mehmet. (2014). Osmanlı Dönemi Nüfus Sayımları ve Bu Sayımları İçeren Kayıtların Tahlili. Gazi Akademik Bakış, 8/15, 221-240.
• Güran, Tevfik. (1985). XIX. yy. Ortalarında Ödemiş Kasabasının Sosyo-Ekonomik Özellikleri. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. 41, I-IV, 301-319.
• Güran, Tevfik. (1998). 19. yy. Osmanlı Tarımı. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Güran, Tevfik. (1998). Tanzimat Döneminde Osmanlı Maliyesi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. 49, 79-95.
• Güran, Tevfik. (2000). 19. Yüzyıl Temettuat Tahrirleri. Halil İnalcık-Şevket Pamuk (Haz.), Osmanlı Devleti’nde Bilgi ve İstatistik içinde (s.75-94). Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• Hınz, Walter. (1990). İslam’da Ölçü Sistemleri. Marmara Üniversitesi Türklük Araştırmaları Dergisi, 5, 1-82.
• Kolay, Arif. (2012). İstanbul’un Yaşam Pınarı Çekmeköy. İstanbul: Çekmeköy Belediyesi
• Kolay, Arif. (2014). XIX. yy. Ortalarında Kütahya’nın Gireği Nahiyesine Bağlı Bezirgân Köyünün Sosyo-Ekonomik Yapısı (Temettuat ve Nüfus Defterlerine Göre). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Kütahya Özel Sayısı. 137-173.
• Kolay, Arif. (2017). Büyük Medeniyetlerin Büyük Kenti Büyükçekmece. İstanbul: Batı İstanbul Vakfı.
• Kütükoğlu, Mübahat. (1995). Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihî Kaynaklarından Temettu Defterleri. Belleten. LIX/225, 395-412.
• Öz, Mehmet. (2010). Tahrir. TDV İslam Ansiklopedisi içinde (C.39, 425-429). İstanbul: TDV Yayınları.
• Öztürk, Said. (1996). Tanzimat Döneminde Bir Anadolu Şehri Bilecik. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Öztürk, Said. (2000). Temettuat Tahrirleri. Akademik Araştırmalar Dergisi Osmanlı Özel Sayısı. 4/5, 537-590.
• Öztürk, Said. (2003). Türkiye’de Temettuat Çalışmaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 1/1, 287-304.
• Sami, Şemseddin. (1317). Kâmus-ı Türkî. Dersaadet: İkdam Matbaası.
• Şener, Abdüllatif. (1990). Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Sistemi. İstanbul: İşaret Yayınları.
• Tabakoğlu, Ahmet. (2007). Öşür. TDV İslam Ansiklopedisi içinde (C.34, 100-103). İstanbul: TDV Yayınları.
• Varlık, M. Çetin. (1988). XVI. yy. da Kütahya Sancağı’nda Yerleşme ve Vergi Nüfusu. Belleten. LII/202, 115-167.