Hollywood Sinemasında Türkiye’ye Yönelik Oryantalist Bakışın Sosyolojik Analizi

Yıl 2021, Sayı: 54, 248 - 269, 30.12.2021

Sümeyye Söylemez , Gökhan Göktürk

Öz

Oryantalizm, Batı toplumlarının düşünce sistemini meydana getiren bir tür ötekileştirme biçimidir. Doğunun az gelişmişliğine vurgu yapar. Sistematik bir düşünce üretmekle birlikte kurumsallaşmış yapılara da sahiptir. Batının kendi varlığını inşa etmek için, Batı dışı toplumları tanımladığı din, dil ve etnik temelli ötekileştirici bir söyleme sahiptir. Yedinci sanat dalı olarak kabul edilen sinema, bu söylemin kullanıldığı araçlardan biridir. Sinema, insanların dünyaya bakışını şekillendirmekte, izleyicilerin algılarını değiştirmekte ve düşünce mekanizmalarını etkilemektedir. Bu yönüyle Doğu toplumlarına karşı oryantalizmin kullandığı biz ve öteki algısını oluşturmada oldukça etkili bir sanat olarak kullanılmaktadır. Özellikle Hollywood sineması, oryantalist temsillerin aktarımında önemli rol oynamaktadır.
Bu çalışma, Hollywood sinemasının Türkiye ve Türklere yönelik ortaya koyduğu oryantalist bakış açısını inceleyerek, sosyoloji literatürüne katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda çalışmada, Gece Yarısı Ekspresi, Arabistanlı Lawrence, Dehşete Yolculuk, Takip-2 ve Hapishane Ateşi filmleri ele alınmıştır. Filmlerde sunulan oryantalist ideolojiler ortaya konulmaya çalışılmış ve Hollywood sinemasında oluşturulan hayali Doğu imgesi olarak Türkiye incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hollywood, Oryantalizm, İdeoloji, Kurgu, İmge

Kaynakça

• ACAR, F. O. (2019). Üçüncü Sinema Hareketi’nde Öznellik Üretimi. Sinefilozofi Dergisi, 2019 Özel Sayı, 352-373.
• ANDREW, D. (2018). Sinema Nedir! Bazin’in Arayışı. Melih Tu-men (Çev.). İstanbul: Küre.
• ARNHEİM, R. (2002). Sanat Olarak Sinema. Rabia Ünal (Çev.). Ankara: Öteki.
• BALAZS, B. (2019). Sinema Kuramı, (Çev.). Gökhan Aydın, İtanbul: Doruk.
• BAZIN, A. (2011). Sinema Nedir?. İbrahim Şener (Çev.). İstanbul: Doruk.
• BERGSON, H. (1947). Yaratıcı Tekamül. M. Şefip Tunç (Çev.). Dünya Edebiyatından Tercümeler, Fransız Klasikleri: 137. İstanbul: MEB.
• BORDEN, D., DUIJENS, F., GİLBERT, T. ve SMİTH, A. (2013). Film. Yasin KARA (Çev.). (2. Baskı). İstanbul: NTV.
• BOZYER, Ö. (2012). Hollywood Sinemasında Oryantalizm Etkisi ve Doğu Erkekleri İmajı. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karabük.
• BULUT, N. (2016). 19. Yüzyıl Seyahat Yazımında Oryantalist Etkiler: Lady Hornby’nin İstanbul Mektupları. (Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• BULUT, Y. (2004). Oryantalizmin Kısa Tarihi, İstanbul:Küre.
• BUREAU, P. (2009). Ben Şiirsel Sinemadan Yanayım. GİANVİTO, John, (Ed.), Şiirsel Sinema-Andrey Tarkovski içinde. (s. 6-13). Ebru Kılıç (Çev.). İstanbul: Agora.
• CURLEY, R. (2010). The Britannica Guide To İnventions That Changed The Modern World. New York: Britannica Education.
• COPLESTON, F. (1990). Copleston Felsefe Tarihi Ön Sokratikler ver Sokrates. (Cilt 1). Aziz Yardımlı (Çev.). İstanbul: İdea.
• COŞKUN, İ. (2003). Sömürgeciliğin İller Günler’i: Robinson Cruose. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3 (7), 71-94.
• ÇOBAN, M. (2016). Amerikan Sinemasında Türk Hapishanesi Olgusu ve Türkiye/Türk İmajları: Geceyarısı Ekspresi, Dehşete Yolculuk ve Hapishane Ateşi Filmleri Üzerine Bir İnceleme. Journal of Interdisciplinary and Intercultural Art, 1 (1), 20-35.
• DELEUZE, G. (2014). Sinema I Hareket İmge. Soner Özdemir (Çev.). İstanbul: Norgunk.
• DİKEN, B. ve LAUSTSEN, C.B. (2010). Filmlerle Sosyoloji. Sona ERTEKİN (Çev.). İstanbul: Metis
• DİKİCİ, E. (2014). Doğu-Batı Ayrımı Ekseninde Oryantalizm ve Emparyalizm. Tarih, Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 3 (2), 45-59.
• DOĞAN, S. (2004). Savaş Sosyolojisi Açısından Atatürk’ün Askeri Düşünce ve Görüşeleri. Sosyoloji Konferansları Dergisi, (29),133-142.
• EISENSTEIN, S. M. (1985). Film Biçimi. Nijat Özön (Çev.). İstanbul:.Payel.
• ERDOĞAN, İ. ve SOLMAZ, B. P., (2005). Sinema ve Müzik, Materyal Satış ve Bilinç Yönetimi İçin Bilişsel ve Duygusalın Oluşturulması, Ankara: Erk.
• ES-SİBA’İ, M. (1993). Oryantalizm ve Oryantalistler: Yararları-Zararları. Mücteba UĞUR (Çev.). İstanbul: Beyan
• GOMERY, D. (2003). Hollywood Stüdyo Sistemi. Geoffrey Nowell Smith (Ed.). Dünya Sinema Tarihi içinde. (s. 64-74). Ahmet, FETHİ (Çev.). İstanbul: Kabalcı.
• GÜLOĞLU, M. F. (2020). İki Birden Küçüktür: Paul Auster ve Fail Olmak. Adnan Çetin (Ed.), Sinema, Dijital Perde ve Ekran Deneyimleri içinde (s.201-228) Konya: Çizgi.
• HALL, D. (1996). The West Ant The Rest: Discourse and Power. D.HALL, D. Hubert HELD ve K. THOMPSON (Ed.). Modernity and Introduction to Modern Societies içinde. (s.185-225). Oxford: Blackwell.
• HUNTINGTON, S. P. (2001). Medeniyetler Çatışması. Murat, YILMAZ, (Çev.). Ankara: Vadi.
• KELLNER, D. ve RYAN M. (2010). Politik Kamera, Çağdaş Hollywood Sinemasının İdeolojisi ve Politikası. Elif Özsayar (çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• KIREL, S. (2010). Kültürel Çalışmalar ve Sinema. İstanbul: Kırmızı Kedi.
• KÖMECOĞLU, U. (2011). Oryantalizm, Belirsizlik, Tahayyül, 11 Eylül. Doğu-Batı, 4 (20). 33-51.
• KULA, O. B. (2012). Batı Felsefesinde Oryantalizm ve Türk İmgesi. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• KÜÇÜKERDOĞAN, B. (2014). Sinemada Kurgu ve Eisenstein. İstanbul: Hayalperest.
• KÜNÜÇEN, H. H. ve AKKAYA, G.S. (2008). ’300’ and the Other. 6th International Symposium Communication in the Millenium, Uluslararası Sempozyum Bildiri Kitabı içinde (s.183-186). İstanbul: 14-16 Mayıs 2008.
• McGOVAN , T. ve KUNKLE, S. (2014). Lacan ve Çağdaş Sinema. Yasemin Ertuğrul, Caner Turan (Çev.). İstanbul: Say.
• MELİES, M. M. (1968). İlk Yeni Sinemacı. Yeni Sinema, 3 (25). 3-16.
• ÖZEN, E. ve Sevilay, Ç. (2006). Sinema Endüstrisinin Ekonomik Yöndeşme Eğilimleri: Hollywood Örneği. İletişim Araştırmaları Dergisi, 4 (1). 67-96.
• ÖZÖN, N. (2008). Sinema Sanatına Giriş. İstanbul: Agora.
• PAPATYA, N. ve ÖZDEMİR, Ş. (2015) Kültürel Anlam Üretiminde Çok Ulusluşirketlerin İdeolojik Marka İletişim Aracı Olarak Hollywood Sineması: Forrest Gump Filminin Sinematografik İmaj Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20 (2). 1-28.
• PUDOVKIN, V.I. (1966) Sinemanın Temel İlkeleri. Nijat Özön (Çev.). Ankara:.Bilgi.
• SAID, E. (1991). Oryantalizm: Sömürgeciliğin Keşif Yolu. Selahattin AYAZ (Çev.). İstanbul: Pınar
• SARAÇGİL, A. (1999). Kahvenin İstanbul’a Girişi: 16. ve 17. Yüzyıllar, Doğu’da Kahve ve Kahvehaneler. M. ATİK ve E. ÖZDOĞAN (Çev.), İstanbul:Yapı Kredi.
• SCOGNAMILLO, G. (1996). Batı Sinemasında Türkiye ve Türkler. İstanbul: İnkılap.
• SERVANTE, A. (2005). Batılıların Gözünde Türk İmajının Geçirdiği Değişimler Dünyada Türk İmgesi, İstanbul: Kitap.
• SUNAR, L. (2012). Marx ve Weber’de Doğu Toplumları. İstanbul: Ayrıntı.
• SÜPHANDAĞI, İ. (2004). Batı ve İslam Arasında Oryantalizm. İstanbul: Gelenek.
• TURNER, B. S. (2002). Oryantalizm, Postmodernizm ve Globalizm. İbrahim KAPAKLIKAYA (Çev.). İstanbul: Anka
• ULUÇ, G. ve SOYDAN, M. (2007). Said, Oryantalizm, Resim ve Sinemanın Kesişme Noktasında Harem Suare. Bilig, (42). 35-53.
• ULUYAĞCI, C. (2007) Simge Kavramı ve Film Çözümlemesi: Karşılaşma. Selçuk İletişim Dergisi, 5 (1). 217-224.
• YİĞİT, Z. (2008). Hollywood Sinemasının Yeni Oryantalist Söylemi ve 300 Spartalı. Selçuk İletişim Dergisi, 5 (3). 236-249.