Whom Do the XXIIth Ghazel in the Figani’s Diwan Belong to?

Yıl 2021, Sayı: 54, 220 - 229, 30.12.2021

Cenk Açıkgöz

Öz

Figani was one of the important representatives of the classical Turkish poetry of the XVIth century. Executed at a young age because of a Persian couplet attributed to him. He could not find the opportunity to bring his poems together and arrange a diwan. Figani’s poems are found together with the poems of other poets in various poetry macmuas. This situation increased the possibility of mixing Figani’s poems with the poems of other poets. The ghazel, which numbered XXIIth in the Figani’s Diwan was introduced to Nikabi’s ghazel in Pervane Bey’s Macmua of Nazeerah. Also, the first couplet of this ghazel was introduced to Nikabi’s couplet in Sehi Bey’s Heşt-Bihişt, Latifi’s Tezkiretü’ş-Şu‘ara, Aşık Çelebi’s Meşaʽir’ş-Şu‘ara and Gelibolulu Ali’s Künhü’l-Ahbar. Hisali’s macmua of nazeerah which called Metaliʽu’n-Neza’ir was another source attributing the first couplet of this ghazel to Nikabi. In this work, the belonging of the ghazel, which numbered XXIIth in the Figani’s Diwan was re-evaluated. We expressed our opinions about who is the real owner of this ghazel could be. Sources of ghazel and copy differences have been compared to find out whose ghazel these is.

Anahtar Kelimeler

Figani, Nikabi, Ghazel, Macmua, Faults in Diwans

Figânî Divançesi'ndeki XXII. Gazel Kime Ait?

Öz

Figânî, XVI. yüzyıl klasik Türk edebiyatının önemli temsilcileri arasında yer alır. Kendisine atfedilen Farsça bir beyit yüzünden genç yaşta idam edilmiş, şiirlerini bir araya getirip divan tertip etme imkânı bulamamıştır. Figânî’nin şiirleri çeşitli şiir mecmualarında, başka şairlerin şiirleriyle bir arada bulunmaktadır. Bu durum, Figânî’nin şiirlerinin başka şairlerin şiirleriyle karıştırılma ihtimalini artırmıştır. Figânî Divançesi’ndeki XXII. gazel, Pervâne Bey Nazire Mecmuası’nda Nikâbî’nin gazeli olarak gösterilmiştir. Ayrıca bu gazelin matla beyti; Sehî Bey’in Heşt-Bihişt’i, Latîfî’nin Tezkiretü’ş-Şu‘arâ’sı, Âşık Çelebi’nin Meşâʽirü’ş-Şu‘arâ’sı ve Gelibolulu Âlî’nin Künhü’l-Ahbâr’ında Nikâbî’ye ait gösterilmiştir. Gazelin matla beytinin Nikâbî’ye ait gösterildiği başka bir kaynak da Hisâlî’nin Metâliʽu’n-Nezâ’ir adlı nazire mecmuasıdır. Bu çalışmada, Figânî Divançesi’ndeki XXII. gazelin Figânî’ye aidiyeti tekrar değerlendirilmiştir. Bu gazelin hangi şaire ait olduğu hakkında tahminlerde bulunmak amaçlanmıştır. Çalışmada, gazelin kime ait olduğunun tespit edilebilmesi için gazelin bulunduğu kaynaklar ve kaynaklardaki nüsha farkları karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Figânî, Nikâbî, Gazel, Mecmua, Divanlardaki Hatalar

Kaynakça

• Açıkgöz, C. (2017). “Hayâlî Bey Dîvânı’nın Harfü’l-Yâ’ Bölümündeki 95 ve 96. Gazeller Kime Ait?”. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 1-8.
• Açıkgöz, N. (2017). Riyâzü’ş-Şuara (Tezkiretü’ş-Şuara). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları. 11.04.2021 tarihinde https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/54137,540229-riyazu39s-suarapdfpdf.pdf?0 adresinden erişildi.
• Canım, R. (2000). Latîfî Tezkiretü’ş- Şu‘arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Gıynaş, K. A. (2009). Milli Kütüphanedeki Yz A 803 Numaralı Mecmuanın Transkripsiyonlu Metni. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Gıynaş, K. A. (2013). Pervâne Bey Mecmuası (İnceleme-Metin). Doktora Tezi, Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yozgat.
• İnan, G. (2020). “İbrahim Paşa’nın Budin’den Getirttiği Heykeller, Şair Figânî ve Ölümüne Dair Yeni Tespitler”, Ed. Müslüm YILMAZ ve Ayşe AKSU, Cemal Aksu Armağanı, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 519-557.
• İpekten, H., Kut, G., İsen, M., Ayan, H. ve Karabey, T. (2017). Sehî Beg Heşt-Bihişt, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları. 03.04.2021 tarihinde https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56165,hest-bihistpdf.pdf?0&_tag1=03EE5380B678F1063BF0A9ED54D2FA0DD771F0E5&crefer=F4C9EB07F03F3028F6E3116AC1A8A3D33E11BCBEFB1D918163FF1CA3FCE8430F adresinden erişildi.
• İsen, M. (2017). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları. 11.04.2021 tarihinde https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55739,kunhul-ahbarin-tezkire-kismpdf.pdf?0 adresinden erişildi.
• Karahan, A. (1966). Kanuni Sultan Süleyman Çağı Şairlerinden Figanî ve Divançesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Kaya, B. (2003). Hisâlî Hayatı-Eserleri ve Metâliü’n-Nezâir Adlı Eserinin Birinci Cildi (İnceleme-Metin). Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kılıç, F. (2010). Âşık Çelebi, MeşâǾirü’ş-ŞuǾarâ: İnceleme-Metin (C. 2). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Sungurhan, A. (2017a). Beyânî Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları. 11.04.2021 tarihinde https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55835,beyani-tezkiresipdf.pdf?0 adresinden erişildi.
• Sungurhan, A. (2017b). Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları. 11.04.2021 tarihinde https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55834,kinalizade-hasan-celebipdf.pdf?0 adresinden erişildi.
• Tarlan, A. N. (1945). Hayâlî Bey Dîvânı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Tarlan, A. N. (1963). Necatî Beg Divanı. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.