Ototelik Kişilik Ölçeğinin Türkçeye Uyarlama Çalışması: Serbest Zaman Perspektifi Oluşturulması

Yıl 2021, Sayı: 54, 317 - 338, 30.12.2021

Mehmet Onur Ak

Öz

Bu çalışmanın amacı Tse, Lau, Perlman ve McLaughlin (2018) tarafından geliştirilen Ototelik Kişilik Ölçeği’nin (Autotelic Personality Questionnaire-APQ) Türkçeye uyarlanarak güvenilirlik ve geçerlilik çalışmasının yapılmasıdır. Çalışma kapsamında ilk etapta ölçeği geliştiren araştırmacılardan izin alınmıştır. Ölçeğin orijinal İngilizce yapısı, alanında tecrübesi bulunan dil uzmanları tarafından Türkçeye çevrilmiştir. Türkçe formuna kavuşturulan ölçek farklı dil uzmanları vasıtasıyla İngilizceye tercüme ettirilmiştir. Oluşan form, ölçeğin orijinal yapısı ile karşılaştırılarak İngilizce ve Türkçe formlar, psikolog ve dil uzmanları tarafından incelenmek suretiyle nihai haline getirilmiştir. Ölçeğin güvenirlik değerlerini test etmek maksadıyla 50 kişiye pilot bir çalışma uygulanmıştır. Ölçeğin istenen değerlere sahip olduğu görüldükten sonra uygulama aşamasına geçilmiştir. 18 yaşından büyük 286 kadın ve 264 erkek toplam 550 gönüllüye uygulanan ölçeğin 7 alt boyuttan oluşan yapısını koruduğu görülmüştür. Ölçeğin faktör yapısını belirlemek maksadıyla yapılan açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerinde uyum değerlerinin yeterli çıktığı ve bu değerlerin ölçeğin orijinal yapısı ile örtüştüğü gözlemlenmiştir. Bireylerin özellikle akış adı verilen üst düzey yoğunlaşma ve tatmin kanalına girerek icra ettikleri spor ve serbest zaman aktiviteleri neticesinde yaşam doyumuna ulaşmalarında, ototelik kişiliğe sahip bireylerin diğer kişilik türlerine sahip kişilere kıyasla daha avantajlı olduğu görülmektedir. Bu anlamda akış deneyimine yönelik çalışmalar kapsamında, spor ve serbest zaman alışkanlıklarının tespit edilmesi, serbest zaman faaliyetlerinde akış boyutunun değerlendirilmesinde APQ uyarlamasının ülkemizde alanda yapılacak çalışmalara fayda sağlayacağı değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

akış kuramı, ototelik, ölçek uyarlama, serbest zaman, spor

Kaynakça

• Ak, M.O. (2020). Yaş kuşaklarının rekreasyon etkinliklerine bakışı. Ankara: Nobel.
• Ak, M.O. ve Alpullu, A. (2020). Alpak akış ölçeği geliştirme ve doğu batı üniversitelerinin karşılaştırılması, Sport Sciences, 15(1):1-16, doi: 10.12739/NWSA.2020.15.1.2B0122.
• Akbaş, G., Korkmaz, L. (2007). Ölçek uyarlaması (Adaptasyon). Türk Psikoloji Bülteni, 13(40), 15-16.
• Alpar, R. (2020). Spor, sağlık ve eğitim bilimlerinden örneklerle uygulamalı istatistik ve geçerlik-güvenirlik. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Asakawa, K. (2004). Flow experience and autotelic personality in japanese college students: how do they experience challenges in daily life? Journal of Happiness Studies: An Interdisciplinary Forum on Subjective Well-Being, 5(2), 123-154. https://doi.org/10.1023/B:JOHS.0000035915.97836.89.
• Ayazlar, R. (2015). Akış deneyiminin yamaç paraşütü deneyim doyumu ve yaşam doyumuna etkileri. [Doktora Tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aymankuy, Y., Aymankuy, Ş. (2013). Turizm işletmeciliği eğitimi alan öğrencilerin turizm sektöründeki istihdamla ilgili görüşleri ve sektördeki kariyer beklentileri (Balıkesir üniversitesi turizm işletmeciliği ve otelcilik yüksekokulu örneği). Akademik Bakış Dergisi, (35), 1-21.
• Baş, T. (2013). Anket, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Baumann, N., Scheffer D. (2010). Seeing and mastering difficulty: the role of affective change in achievement flow. Cognition and Emotion, 24, 1304-1328. doi: 10.1080/02699930903319911.
• Buil, I., Catalan, S., Martinez, E. (2017). The influence of flow on learning outcomes: an empirical study on the use of clickers. British Journal of Educational Technology, 1-12. doi: 10.1111/bjet.12561.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Veri Analiz El Kitabı. Ankara: Pegem Yayınevi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Ç.E., Akgün Ö.E., Karadeniz Ş., Demirel F. (2014) Bilimsel araştırma yöntemleri (17. Baskı). Ankara: Pegem Yayınevi.
• Coster, W. J., Mancini, M.C. (2015) Recommendations for translation and cross-cultural adaptation of instruments for occupational therapy research and practice. Revista de Terapia Ocupacional da Universidade de São Paulo, 26(1), 50–57. doi: 10.11606/issn.2238-6149.v26i1p50-57.
• Coşkun, R., Altunışık, R., Yıldırım, E. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri spss uygulamalı. Sakarya: Sakarya Kitabevi.
• Csikszentmihalyi, M. (2005). Akış Üst Düzey Yaşantının Psikolojisi (Çev: Akbaş S.K.). Ankara: HYB Yayıncılık.
• Csikszentmihalyi, M., Rathunde, K., Whalen, S. (1993). Talented Teenagers: A Longitudinal Study of Their Development. New York: Cambridge University Press.
• Çapık, C., Gözüm, S., Aksayan, S. (2018). Kültürlerarası ölçek uyarlama aşamaları, dil ve kültür uyarlaması: güncellenmiş rehber. Florence Nightingale Journal of Nursing, 26(3), 199-210. doi: 10.26650/FNJN397481.
• Çelik, H.E., Yılmaz, V. (2016). Lisrel 9.1 ile yapısal eşitlik modellemesi; temel kavramlar, uygulamalar, programlama, (Yenilenmiş 3. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Devellis, R.F. (2014). Ölçek geliştirme kuram ve uygulamalar (3. Baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Erkuş, A. (2007). Ölçek Geliştirme ve Uyarlama Çalışmalarında Karşılaşılan Sorunlar. Türk Psikoloji Bülteni, 13(40), 17-25.
• Erkuş, A. (2016). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme-I: temel kavramlar ve işlemler (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Eysenck, H. (1998). Personality of dimensions. London: Transaction Publishers.
• Güler, M., Köksal, O., Çetin, F. (2020). Ototelik kişilik, öz-yeterliliğin bireysel performans üzerindeki etkisinde fark yaratır mı? İzmir İktisat Dergisi, 35(2), 271-283. https://doi.org/10.24988/ije.202035205.
• Güngör, D. (2016). Psikolojide ölçme araçlarının geliştirilmesi ve uyarlanması kılavuzu. Türk Psikoloji Yazıları, 19(38), 104-112.
• Hager, P. (2015). Flow and the five-factor model of personality characteristics. [Doctor Of Philosophy], University of Missouri.
• Hirao, K. (2014). Comparison of feelings of ınferiority among university students with autotelic, average, and nonautotelic personalities. North American Journal of Medical Sciences, 6(9), 440-444. doi: 10.4103/1947-2714.141627.
• Jöreskog, K.G., Sörbom, D. (1993). Lisrel 8: structural equation modeling with the simplis command language. New Jersey: Lawrence Erlbaum.
• Karagöz, Y. (2016). Spss ve amos 23 uygulamalı istatiksel analizler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kroote M.L. ve Bucher C.A. (2007). Spor Yönetimi. (13.Baskıdan Çeviri) Spor Bilimleri Derneği, İstanbul: Beyaz Yay.
• Leech, N.L., Barrett, K.C., Morgan, G.A. (2005). Spss for intermediate statistics: use and interpretation (2nd ed). New Jersey: Mahwah.
• Marsh, H.W., Hocevar, D.A. (1988). New more powerful approach to multitrait multi method analyses: application of second-order confirmatory factor analysis. Journal of Applied Psychology, 73, 107-117. https://doi.org/10.1037/0021-9010.73.1.107.
• Nakamura, J., Csikszentmihalyi, M. (2002). The concept of flow. in C.R.Synder&S.J. Lopez (Eds.), handbook of positive psychology. New York: Oxford University Press.
• Peterson, C., Ruch, W., Beermann, U., Park, N., Seligman, M.E. (2007). Strengths of character, orientations to happiness, and life satisfaction. The Journal of Positive Psychology, 2, 149–156. https://doi.org/10.1080/17439760701228938.
• Roman, M., Carrera, M., Canamero, A., Castuera, R. (2020). Motivational variables to predict autotelic experience and enjoyment of students. Analysis in Function of Environment and Sports Practice, Sustainability, (12), 1-15. https://doi.org/10.3390/su12062352.
• Sharma, S. (1996). Applied multivariate techniques. New York: John Wiley & Sons, Inc.
• Şeker, H., Gençdoğan, B. (2006). Psikolojide ve eğitimde ölçme aracı geliştirme. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tabachnick, B.G., Fidell, L.S. (1996). Using multivariate statistics (3rd ed). New York: Harper Collins.
• Tavşancıl, E. (2014). Tutumların ölçülmesi ve spss ile veri analizi (5. Basım). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Tse, D., Nakamura, J., Csikszentmihalyi, M. (2020). Living well by flowing well: the indirect effect of autotelic personality on well-being through flow experience. The Journal of Positive Psychology, 1-12. doi: 10.1080/17439760.2020.1716055.
• Tse, D., Wing-Yan, V., Perlman, R., McLaughlin, M. (2018). The development and validation of the autotelic personality questionnaire, Journal of Personality Assessment, 102(1), 1-14. doi: 10.1080/00223891.2018.1491855.
• Uğurlu, F., Aylar, F. (2017). Derleme çalışması: ölçek geliştirme çalışmalarında açımlayıcı faktör analizinin kullanımı. Türk-İslam Dünyası Sosyal Bilgiler Dergisi, 4(10), 195-212. doi : 10.16990/SOBIDER.3386.
• Widenfelt, B.M., Goedhart, A.W. (2003). Dutch version of the strenght and difficulties questionnaire. Eur Child Adolesc Psychiatry, 12, 281-289. doi: 10.1007/s00787-003-0341-3.