Osmanlı Modern Eğitim Anlayışının Taşraya Yansımasına Bir Örnek: Tefenni Rüştiye Mektebi

Yıl 2022, Sayı: 56, 151 - 166, 02.09.2022

Ahmet Kısa

Öz

Bu çalışmada Burdur Sancağı’nın Tefenni Kazası’ndaki eğitim faaliyetleri Osmanlı modern eğitim anlayışının taşraya yansımasının bir örneği olarak Tefenni Rüştiye Mektebi özelinde ele alındı. Tefenni Rüştiye Mektebi’nin Osmanlı modern eğitim tarihi açısından sahip olduğu önemi ortaya koyabilmek, eğitimde başlayan modernleşme sürecinin tarihsel geçmişini anlamakla doğrudan ilgilidir. Tanzimat ile başlayan bu süreç, teşkilat yapısını 1857’de Maarif Nezareti’nin açılmasıyla tamamlamış; işleyişin nasıl olacağıyla ilgili 1869 yılında Maarif-i Umumiye Nizamnamesi’nin çıkarılması, modern eğitim kurumlarının nerede, nasıl açılacağı ve idaresinin nasıl sağlanacağı konularında çok önemli düzenlemeler getirmiştir. Rüştiye Mektepleri daha çok 1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi’nden sonra, özellikle II. Abdülhamit Dönemi’nde yaygınlık kazanmıştır. Tefenni Rüştiye Mektebi de rüştiye mekteplerinin taşrada yaygınlık kazandığı II. Abdülhamit döneminde 1907 yılında açılmıştır. Bu çalışmada Tefenni Rüştiye Mektebi’nin nasıl açıldığı, mektepte okutulan dersler ve öğrenim gören öğrenciler, okulun kaç yıl faaliyette kaldığı, genel olarak eğitim-öğretimde karşılaşılan güçlüklerin neler olduğu ortaya konulmuştur. Öğrencilerin genel imtihan kayıtları incelenmiş, akli ilimlere nazaran dini ilimlerde daha başarılı oldukları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti,, Tefenni,, Eğitim,, Mekteb-i İbtidaîye,, Mekteb-i Rüştiye

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (BOA.) MF. İBT. (Maarif Nezareti Tedrisatı İbtidaiyye Kalemi) 191/43, 1067/36, 211/18, 195/27, 197/26, 215/32, 214/100 217/105, 285/97, 320/47, 202/43, 325/31, 355/31, 361/24, 420/36, 450/29, 189/39. MF. MKT (Mektubi Kalemi) 1021/4, 1012/82, 1046/81, 1021/2, 1021/70.
• ML. EEM. (Maliye Emlak-ı Emîriyye) 972/8.
• Akgündüz, Mustafa. (2004). Osmanlı Medreseleri, XIX Asır. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Kodaman, Bayram. (1991). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Bilim, Cahit Yalçın. (1984). Tanzimat Devri’nde Türk Eğitiminde Çağdaşlaşma (1839-1876). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Çora, Ersin. (2018). 1895-1921 Yılları Arasında Burdur Sancağı’nda Modern Temel Eğitim Kurumları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(24), 271-286.
• Gündüz, Mustafa. (2015). Osmanlı Eğitim Mirası, Klasik ve Modern Dönem Üzerine Makaleler. Ankara: Doğu-Batı Yayınları.
• Hicri 1302 Konya Vilayeti Salnamesi 18. (2015). Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Hicri 1303 Konya Vilayeti Salnamesi 19, (2017). Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Karal, Enver Ziya. (2011). Osmanlı Tarihi Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789-1856). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Konya ve Civarı Rüştiye Mekteplerine Mahsus İmtihan Cetvelleri 1326. Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü, BYEK D NO 68.
• Konya Vilayet Salnamesi. (1906). 1322. Mahmut Cevat İbnü’ş Şeyh Nâfi. (2001). Maârif-i Umûmiye Nezâreti Târihçe-i Teşkîlât ve İcrââtı, XIX. Asır Osmanlı Maârif Tarihi. haz. Taceddin Kayaoğlu, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Sakaoğlu, Necdet. (1991). Osmanlı Eğitim Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.