Fas Yahudileri

Yıl 2022, Sayı: 57, 157 - 169, 01.01.2023

Sungur Doğançay

Öz

Yahudilerin Fas’a geliş tarihleri sonradan Fenikeliler olarak adlandırılan Kartacalılara kadar dayandırılır. Dünyanın pek çok yerinde olduğu gibi Fas’ta da ticaretle iştigal olan Yahudiler bu ülkenin hem Akdeniz hem de Atlas Okyanusu’na kıyısı olmasından istifade ettiler. Zaman içerisinde içerlek bölgelerde de ticarette etkin oldular. Portekiz ve İspanya’nın bulunduğu İberik Yarımadası’na sadece 14 km mesafede olması Fas’ın ticaretine önemli katkılar sundu. Lakin İspanyollar ve Portekizliler Fas Müslümanları ve Yahudilerine büyük husumet besliyorlardı. Bu husumet yarımadada bulunan Müslüman Moriskolar ve Yahudiler için de geçerliydi. Nitekim her ikisine de saldırılar ve katliamlar gerçekleştirdiler. Bu katliamlar sonucu pek çok Yahudi 1492’den itibaren Fas’a göç etmek zorunda kaldı. Sefarad olarak adlandırılan bu Yahudiler de zaman içerisinde Fas’ın yerli unsurları haline geldiler.
Bu çalışmada yabancı araştırma-inceleme eserlerden yararlanılarak Yahudilerin Fas’ın ekonomik yapısına etkileri, Alliance Israelite Universelle (AIU)’ın maarif alanındaki faaliyetleri, Fas’ın Fransız sömürgesi evveli ve sömürge dönemindeki durumları ve Yahudi devletinin kurulması itibariyle bu ülkeye göçleri hakkında bilgi verildi.

Anahtar Kelimeler

Fas, Fas Yahudileri, Marakeş Yahudileri, Kazablanka Yahudileri, Tanca Yahudileri, Sefarad Yahudileri

Kaynakça

• Bowie, L. (1976). “An Aspect Of Muslim-Jewish Relations in Late Nineteenth-Century Morocco: A Europena Diplomatic View”, International Journal Of Middle East Studies, Vol. 7, No. 1, pp. 3-19.
• Chouraqui, A, N. (2001). Between East and West A History of the Jews of North Africa, Illinois, USA.
• Clancy-S, Julia. (2008). “Colonial Madness: Psychiatry in French North Africa by Richard C. Keller”, The American Historical Review,Vol. 113, No. 3, pp. 947-949.
• Gerber, J, S. (Review by), (2018). “Across Legal Lines: Jews and Muslims in Modern Morocco”, Bustan: The Middle East Book Review, Vol. 9, No. 1, pp. 61-65.
• Gottreich, E. (2004). “Rethinking The Islamic City From The Perspective Of Jewish Space”, Jewish Social Studies, Vol. 11, No. 1, pp. 118-146.
• Hirschberg, J, W. (1963). “The Problem Of The Judaized Berbers”, The Journal Of African History, Vol. 4, No. 3, pp. 313-339.
• Khalid B, S. (2005). Britain And Morocco During The Embassy Of John Drummond Hay 1845-1886, (Çevirenler: Malcolm Williams ve Gavin Waterson), USA.
• Laskier, M, M. (1989). “Jewish Emigration From Moroccoto Israel”, Middle Eastern Studies, Vol. 25, No. 3, pp. 323-362.
• Laskier, M, M. (1994). North African Jewry in The Twentieth Century, New York: New York University Press.
• Marglin, J, M. (2016). Across Legal Lines Jews and Muslims in Modern Morocco, USA.
• Meakin, J, E, B. (1892). The Jewish Quarterly Review, Vol. 4, No. 3, pp. 369-396.
• Munson, H. (1996). “Muslim And Jew in Morocco: Reflections On The Distinction Between Belief And Behavior”, The Social Philosophy Of Ernest Gellner, (Ed. John A. Hall &Ian Jarvie), Rodopi, Atlanta, USA.
• Rosen, L. (1972). “Muslim-Jewish Relations in a Moroccan City”, International Journal Of Middle East Studies,Vol. 3. No. 4, pp. 435-449.
• Schroeter, D, J., (1981-1982). “Anglo-Jewry and Essaouira (Mogador) 1860-1900: The Social Implications Of Philantropy”, Jewish Historical Society of England, Vol. 28, pp. 60-88.
• Schroeter, D, J.-Chetrit, J. (2006). “Emancipation and Its Discontents: Jews at the Formative Period of Colonial Rule in Morocco”, Jewish Social Studies, Vol. 13, No. 1, pp. 170-206.
• Schroeter, D, J. (2008). “The Shifting Boundaries Of Moroccan Jewish Identities”, Jewish Social Studies, Vol. 15, No 1, pp 145-164.
• Schroeter, D, J. (2016). “The Changing Landscape of Muslim-Jewish Relations in the Modern Middle East and North Africa”, Modernity, Minority, and the Public Sphere: Jews and Christians in the Middle East, (Eds: S.R. Goldstein-Sabbah, H.L. Murre-van den Berg, Brill.
• Schroeter, D, J. (2021). “Jews and the Moroccan Monarchy in the Age of Imperialism”, Jews And Muslims In Morocco: Their Interesting Worlds, (Eds: Joseph Chetrit-Jane S. Gerber-Drora Arussy), London, pp. 39-73.
• Simon, R, S. (2002). “Europe in the Middle East”, The Jews Of The Middle East And North Africa in Modern Times, NEW York, s. 19-29
• Slouschz, N. (1927). Travels In North Africa, The Jewish Publication Society of America, USA.
• Taieb-Carlen Sarah ve Carlen, Amos, (2010). The Jews of North Africa From Dido to De Gaulle-USA.