Arvâsî Şeyhlerinin Anadolu’ya Gelen İlk Ceddi: Şeyh Kâsım el-Bağdâdî ve Seyâhatnâme Adlı Eseri’nin Kayıp Olan Orijinal Nüshası

Yıl 2023, Sayı: 14, 237 - 256, 30.06.2023

Ferzende İdiz

https://doi.org/10.46231/sufiyye.1141360

Öz

Başlangıçta Kâdiriyye daha sonra Nakşibendiyye tarîkatlarını temsil etmiş olan ve Arvâsîler olarak bilinen ailenin Anadolu’ya gelen ilk ceddi, Hacı Kasım el-Bağdâdî’dir. Moğolların Bağdat’ı istilası üzerine Şeyh Abdurrezzâk el-Kâdirî’nin halifelerinden Hacı Kâsım el-Bâğdadî, şeyhinden izin alarak ailesi ile birlikte Anadolu’ya göç etmiştir. Musûl’dan Mardin, Diyarbakır, Urfa ve Bursa’ya giden el-Bağdâdî, Siirt’in Pay köyüne yerleşerek irşad görevini sürdürmüş ve dolayısıyla Anadolu’da Kâdiriyye Tarîkatı’nı yayan önemli şahsiyetlerden birisi olmuştur. Ölmeden önce oğlu ve halifesi olan Şeyh Haydar’a geçmişlerini anlatan Seyâhatnâme adında bir eser yazmasını vasiyet etmiş ve oğlu da vasiyetini yerine getirmiştir. Söz konusu Seyâhatnâme’de ailenin Anadolu’ya gelişi, aile şeceresi, Şeyh Kâsım el-Bağdâdî’nin tarîkat icâzeti gibi önemli bilgiler birinci ağızdan aktarılmıştır. Son zamanlarda bulup inceleme fırsatı elde ettiğimiz yazma eser, Kâdiriyye Tarîkatı’nın Anadolu’ya gelişi, Bursa’nın fetih tarihi vb. bazı tarihi olaylara ışık tutuyor olması açısından önemli bir yer teşkil etmektedir. Bu makalede Şeyh Kâsım el-Bağdâdî’ye ait Seyâhatnâme’nin orijinal nüshası ve içeriği hakkında bilgi verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Anadolu, Arvâsî, Kutub, Seyâhatnâme, Şeyh Kâsım el-Bağdâdî, Van

The First Ancestor of the Arwasi Sheikhs Come to Anatolia: Sheikh Kasim al-Baghdadi and the Original Copy of His Lost Book Named Seyahatname

Öz

The first ancestor of the family known as Arvâsî, who initially represented the Qadiriyya and later the Naqshbandi order and came to Anatolia, was Haji al-Qāsım al-Baghdâdi. After the Mongol invasion of Baghdad, Haji al-Qāsim al-Baghdādi, one of the caliphs of Sheikh Abdurrezzak al-Qadiri, immigrated to Anatolia with his family, taking permission from his sheikh. Al-Baghdādi who went from Mosul to Mardin, Diyarbakir, Urfa and Bursa provinces, settled in the village of Siirt named Pay and continued his duty of guidance; thus became one of the important personalities who spread the Qādiriyya Order in Anatolia. Before he died, he bequeathed Sheikh Haydar, who was his son and caliph, to write a book called Seyâhatnâme (Travelogue), which tells about their past and his son fulfilled his will. In the mentioned Travelogue, important information such as the family's arrival in Anatolia, family genealogy, and the religious order approval of Sheikh al-Qâsim al-Baghdādi were conveyed from the first person. The manuscript that we have recently found and had the opportunity to examine, constitutes an important place in terms of shedding light on the arrival of the Qadiriyya Order in Anatolia, the history of the conquest of Bursa, and some similar historical events. In this article, information will be given about the original copy and content of the Travelogue of Sheikh al-Qāsim al-Baghdādi.

Anahtar Kelimeler

Anatolia, Arvâsî, Qutb, Travelogue, Sheik al-Qāsim al-Baghdādi, Van Province

Kaynakça

• Bağdâdî, Şeyh Kâsım. Seyâhatnâme. Orijinal yazma metin (Adnan Hüseyni Özel Kütüphanesi).
• Bağdâdî, Şeyh Kâsım. el-icâze ve’ş-şeceretu’l-musemmâ bi Seyâhatnâme. haz. Nimetullah Arvas. İstanbul: Pencereler Yayınevi, 2020.
• Bağdâdî, Şeyh Kâsım. Seyâhatname. nşr. İbrahim Arvas. 1371/1951 baskısı. (Ferzende İdiz’in Özel Kütüphanesi).
• Bağdâdî, Şeyh Kâsım. Seyâhatnâme: Seyyid Hacı Kâsım el-Bağdâdî Nesep ve Nesli (Arvasiler). haz. Malik Arvas. Ankara: 2007.
• Diyarbekir Salnâmesi (1316/1801-1802), IV Diyarbakır Salnameleri/1286-1323 (1869-1905) I-V. İstanbul: Diyarbakır Büyüksehir Belediyesi Yayınları, 1999.
• Ekinci, Ekrem Buğra. Seyyid Abdülhakim Arvâsî. İstanbul: Arı Yayınları, 2017.
• İnalcık, Halil. “Bursa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/445-449. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Kavak, Abdulcebbar. “Şeyh Ebûbekir Abdülaziz es-Sincârî (ö. 602/1205) ve Kâdiriyye Tarîkatı’nın Kuzey Irak’taki Erken Dönem Faaliyetleri”. Akademik Bakış Dergisi 54 (Mart - Nisan 2016). 147-160.
• Kavak, Abdulcebbar. “Muş Seyyid Aynü’l-Melek Zâviyesi’nin Son Postnişini Şeyh Mustafa el-Abrî ve Kürtçe Divanı”. Van İlahiyat Dergisi 9/15 (Aralık 2021). 175-193.
• Özdemir, Hacı Ahmet. “Müsta’sım Billah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/126-127. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Özgüdenli, Osman Gazi. “Şeref Han”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/548-550. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Yılmaz, Hakan. “Orhan Gazi'yi Sarayında Ziyaret Etmiş Bir Seyyah/Sufi: Seyyid Kâsım el- Bağdâdî ve Seyâhatnâme'sinin Kuruluş Devri Osmanlı Tarihi Açısından Önemi”. Osmanlı’da Yönetim ve Savaş. İstanbul: OSAMER, 2017.
• Yılmaz, Hakan. “Seyâhatnâme’sinin Orijinal Nüshasına göre Hacı Kâsım el-Bağdâdî’nin Bursa Seyahati (724-725/1324)”, Bursa Günlüğü 10 (Eylül-Kasm, 2020), 86-96.
• Yılmaz, Hakan. “Bursa ve Çevresi ne Zaman Fethedildi”. Bursa Günlüğü 8 (Aralık 2019), 14-32.
• Yuvalı, Abdulkadir. “Hülâgû”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/473-475. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.