TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI HUKUKUNDA İSTİMLAK (KAMULAŞTIRMA) VE KONUYA DAİR MEVZUAT

Yıl 2024, , 23 - 81, 12.03.2024

Salih Korkmaz , Cengizhan Kırnık

https://doi.org/10.15337/suhfd.1370854

Öz

Toprak üzerinde mülkiyet meselesi tarihte çok farklı şekillerde karşımıza çıkmaktadır. Belirli dönemlerde bu mülkiyet devletlerin ve zenginlerin tekelinde olmuş hatta bunlar toprağın üzerindeki her şeye insan da dahil olmak üzere sahip olmuştur. Ancak günümüzde özel mülkiyeti konu alan arazilerin sayısı artmış, sosyal devlet ilkesinin esas alınması ile devletin kamu yararı için var olduğu düşüncesi yaygın hale gelmeye başlamıştır. Bunun neticesinde devlet, özel mülkiyete yalnız kamu yararı söz konusu olduğunda müdahale edebilmektedir. Osmanlı hukukunun kanunlaştırma asrı olan Tanzimat devrinde de istimlake dair önemli düzenlemeler yapılmıştır. Makalede kronolojik sıra gözetilerek Osmanlı hukukunda istimlak düzenlemeleri ayrı alt başlıklar altında tetkik edilmiştir. Ayrıca tüm bu mevzuatın yazı çevrimi makaleye eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İstimlak, Kamulaştırma, Osmanlı Hukuku, Tanzimat Dönemi, Kanunlaştırma

Kaynakça

• AKTAN, Hamza: İstimlak, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 23, İstanbul, 2001.
• AKTAŞ, Muhammedali: “İstimlake Dair İki Mühim Metin: Ali Galib’in Risalesi ile Kahveciyan Haçik’in Makalesi”, Türk Hukuk Tarihi Araş-tırmaları, 2016, Güz, S. 22, s. 63-101.
• AKYILMAZ, Bahtiyar/ SEZGİNER, Murat/ KAYA, Cemal: Türk İdare Hukuku, 7. Baskı, Ankara, 2016.
• Ali Galib, “Memalik-i Osmaniyede İstimlak Hakkında Malumat-ı Kanu-niye”, Mahmut Bey Matbaası, 1914 (H. 1330).
• Ali Ragıb, Hukuk-ı İdare, Matbaa-yı Amire, İstanbul, 1888/1889 (H. 1306)
• ANSAY, Sabri Şakir, İslam Hukuku, 3. Baskı, Ankara, 1958.
• ARAT, Reşit Rahmeti: “Eski Türk Hukuk Vesikaları”, Türkler, C. 2, An-kara, 2002.
• ARMAĞAN, Servet: İslam Hukukunda Temel Hak ve Hürriyetler, 9. Baskı, Ankara, 2019.
• ARSAL, Sadri Maksudi: Türk Tarihi ve Hukuk, 2. Baskı, Ankara, 2020.
• AYDIN, Mehmet Akif: Türk Hukuk Tarihi, 14. Baskı, İstanbul, 2017.
• AVCI, Mustafa: Türk Hukuk Tarihi Dersleri, 4. Baskı, Konya, 2014.
• BARTHOLD, Vasili, Viladimiroviç: Orta Asya Türk Tarihi –Dersleri-, Ankara, 2004.
• BERKİ, Ali Himmet: Açıklamalı Mecelle, İstanbul, 1990.
• BİLMEN, Ömer Nasuhi: Hukukı İslâmiyye ve Istılâhatı Fıkhiyye Kamu-su, İstanbul, 1985.
• CİN, Halil: Miri Arazi ve Bu Arazinin Özel Mülkiyete Dönüşümü, 2. Baskı, Konya, 1987.
• DÖNMEZER, Sulhi: “İstimlak Hukuku”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 1941, C. 7, S. 1, s. 40-94.
• DÜSTUR, 1. Tertip, C. 2.
• DÜSTUR, 1. Tertip, C. 4.
• DÜSTUR, 2. Tertip, C. 4.
• DÜSTUR, 2. Tertip, C. 5.
• DÜSTUR, 2. Tertip, C. 6.
• DÜSTUR, Tertip Zeyl, C. 2.
• DÜSTUR, Tertip Zeyl, C. 3.
• EKİNCİ, Ekrem Buğra: İslâm Hukuku, 3. Baskı, İstanbul, 2018.
• EKİNCİ, Ekrem Buğra: Osmanlı Hukuku, 1. Baskı, İstanbul, 2008.
• ERDOĞMUŞ, Belgin, Roma Eşya Hukuku, 1. Baskı, İstanbul, 2000.
• EREN, Fikret: Mülkiyet Hukuku, 2. Baskı, Ankara, 2012.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin: Anayasal Derinlik, 1. Baskı, Ankara, 2012.
• GÖVER, Yusuf: “Kamulaştırma İşlemlerinde Kamu Yararı” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 1, 1999, s. 247-262.
• GÖZLER, Kemal/ KAPLAN, Gürsel, İdare Hukuku Dersleri, 20. Baskı, Bursa, 2018.
• GÜRKAN, Emrah Safa: Sultanın Casusları -16. Yüzyılda İstihbarat Sabo-taj ve Rüşvet Ağları-, 8. Baskı, İstanbul, 2019.
• GÜRSEL, Meltem Kutlu: Kamulaştırma Hukuku, 2. Baskı, Ankara, 2012.
• GÜRSOY, T. Kemal/ EREN, Fikret/ CANSEL, Erol: Türk Eşya Hukuku, 1. Baskı, Ankara, 1978.
• HACAK, Hasan: Mülkiyet, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 31, Ankara, 2020.
• HATEMİ, Hüseyin/ SEROZAN, Rona/ ARPACI, Abdülkadir: Eşya Hu-kuku, İstanbul, 1991.
• HOCAEMİNEFENDİZADE, Ali Haydar: Dürerü'l-Hükkâm Şerhi Mecel-leti'l-Ahkâm, 1. Baskı, İstanbul, 2020, C.3.
• İbrahim Hakkı, Hukuk-ı İdare, Garabet Matbaası, İstanbul, 1890/1891 (H. 1308).
• KAFESOĞLU, İbrahim: Türk Milli Kültürü, 17. Baskı, İstanbul, 1998.
• KAHVECİYAN Haçik, “Menafi-i Umumiye için İstimlak Hakk-ı Mülki-yetin Nakli”, Muhamat, 1914 (H. 1332) S. 31.
• KALIPÇI, Mahmud Esad: “Klasik Dönem Osmanlı Hukukunda Müsa-dere Kurumu”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2013.
• KARAMAN, Hayreddin, Anahatlarıyla İslam Hukuku (1. 2. 3. Ciltler Bir Arada), 11. Baskı, İstanbul, 2006.
• KAYIKLIK, Menduh: “İslam Hukukunda Hak ve Sorumluluk İlişkisi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana, 2007.
• KILIÇ, Ramazan/ DEMİRÇELİK, Mine, “Mülkiyet Kavramının Tarihsel Gelişimi Sürecinde Ortaçağ ve Reform Hareketleri”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 30, 2011, s. 181-190.
• KORKMAZ, Salih: “Bey’ Bi’l-Vefâ’nın (Geri Alım Şartıyla Satışın) Men-şei Üzerine Bir Katkı -Uygur Hukuk Vesikalarında Bey’ Bi’l-Vefâ Tatbikatı-“, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 12, S. 2, 2022.
• KOSCHAKER, Paul/ AYİTER, Kudret: Roma Özel Hukukunun Ana Hatları, 1. Baskı, Ankara, 1977.
• KOYUNCU, Nuran: “Mecelle’de İstimlâk” Türkiye Adalet Akademisi, Uluslararası Mecelle Sempozyumu, 2021, s. 359-372.
• KÖROĞLU, Ömer: Kamulaştırma, 1. Baskı, Ankara, 1995.
• KUCUR, Sadi S.: “İkta”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2000, C. 22, s. 47-49.
• Mustafa Şeref, Hukuk-ı İdare, Kanaat Matbaası, İstanbul, 1913/1914 (H. 1332).
• OĞUZMAN, Kemal/ SELİÇİ, Özer: Eşya Hukuku, 7. Baskı, İstanbul, 1997.
• ÖGEL, Bahaeddin: Türklerde Devlet Anlayışı, 1. Baskı, Ankara, 1982.
• ÖĞÜN, Tuncay: “Müsâdere”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2006, C. 32.
• ÖZLÜK, Betül: “Mülkiyet ve Zilyetlik Üzerine Düşünceler”, Selçuk Üni-versitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 27, S. 1, 2019, s. 139-166.
• ÖZYÖRÜK, Mukbil: Kamulaştırma Hukuku, Ankara, 1948.
• ROUX, Jean-Paul: Türklerin Tarihi: Pasifik’ten Akdeniz’e 2000 Yıl, 5. Baskı, İstanbul, 2008.
• ŞEN, Murat: “İslam ve Osmanlı Hukukunda Kamulaştırma Müessesesi”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1997, C. 1, S. 1, s. 171-185.
• TANİLLİ, Server: Anayasalar ve Siyasal Belgeler, 2. Baskı, İstanbul, 1976.
• TAŞAĞIL, Ahmet: Kök Tengri’nin Çocukları, 5. Baskı, İstanbul, 2015.
• ÜÇOK, Coşkun / MUMCU, Ahmet / BOZKURT, Gülnihal: Türk Hukuk Tarihi, 20. Baskı, Ankara, 2020.
• VELİDEDEOĞLU, Hıfzı Veldet: Kanunlaştırma Hareketleri, Tanzimat’ın Yüzüncü Yıldönümü Münasebetiyle, 1. Baskı, İstanbul, 1940.
• YAYLA, Mustafa: “İslâm Hukukunda İnsan Hakları ve Eşitlik”, Doktora Tezi, İstanbul, 1994.
• YAYLA Mustafa: İslam Hukukunda İnsan Hakları ve Eşitlik, 1. Baskı, İstanbul, 2011.
• ZABUNOĞLU, Yahya Kazım, İdare Hukuku, C. 1, 12. Baskı, Ankara, 2012.
• ZEYDAN, Abdülkerim, İslam Hukukuna Giriş, İstanbul, 2008.