Ombudsman and European Union Ombudsman

Yıl 2020, , 1263 - 1302, 15.12.2020

Ahmet Ziya Çalışkan

https://doi.org/10.15337/suhfd.778267

Öz

The Ombudsman is an institution that is independent from the central administration and is regulated by law as a rule, and even stipulated by the constitution in many countries. Ombudsman has three main characteristics. These; legality, independence and auditing feature. In this study, it is aimed to specifically examine the European Union Ombudsman in the context of the basic characteristics of the institution and to reveal the similarities and differences between the national ombudsman and the community ombudsman. Within the framework of the current legislation, by evaluating the annual reports, it is of great importance to examine and reveal the latest point of the practice of ombudsman in the European Union in terms of both the application issues and the approach to them, in terms of improving the ombudsman audit in every aspect and maintaining its vitality.

Anahtar Kelimeler

Ombudsman, Administrative Law, Extra-Judicial Control, Control of Administration, European Union

Ombudsmanlık ve Avrupa Birliği Ombudsmanı

Öz

Ombudsmanlık müessesesi, merkezi idareden bağımsız olan ve kural olarak kanunla düzenlenen, hatta birçok ülkede anayasa ile öngörülen bir müessesedir. Ombudsman kamu kurum ve görevlilerinin faaliyetlerinden hoşnutsuz olan vatandaşların şikâyetleri üzerine, idareyi yapılan yanlış uygulamalardan ötürü uyarır ve hukuka uygun davranmaya çağırır. Ombudsmanlığın üç temel özelliği bulunmaktadır. Bunlar; yasallık, bağımsızlık ve denetçilik özelliğidir. Bu çalışmada, müessesenin temel özellikleri bağlamında, Avrupa Birliği Ombudsmanının özel olarak irdelenmesi ve milli ombudsmanlıkla topluluk ombudsmanlığı arasındaki benzerliklerin ve farklılıkların ortaya konulması amaçlanmaktadır. Müessese 1992 yılında Avrupa Birliği mevzuatına girmiştir ve milli ombudsmanlardan farklı olarak AB Ombudsmanı, AB kurum ve kuruluşlarına yönelik şikâyetleri inceleyip karara bağlamaktadır. Müessesenin ihdas edildiği günden bugüne, ilgili mevzuatında değişiklikler yaşanmaktadır. Güncel mevzuatı ışığında, yıllık raporlarının da değerlendirilmesi suretiyle, Avrupa Birliğinde ombudsmanlık uygulamasının gerek başvuru konuları gerekse bunlara karşı olan yaklaşım açısından geldiği son noktanın incelenip ortaya konulması, ombudsmanlık denetiminin her açıdan geliştirilip canlılığını koruması açısından oldukça büyük bir önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ombudsman, Kamu Denetçisi, İdare Hukuku, İdarenin denetlenmesi, Avrupa Birliği

Kaynakça

• AKIN, C., “Cumhuriyetimizin 75. Kuruluş Yıldönümünde Yönetimin Denetlenmesinde Yeni Bir Denetim Yolu: Ombudsman (Yüksek Yönetim Denetçisi)”, TİD, yıl: 70, sy. 421.
• AKINCI, M., “Bağımsız İdari Otoriteler ve Ombudsman”, İstanbul 1999.
• AKTAN, A., “İdare Hukukunda Yeni Bir Adım “Arabulucu”, MBD., sy. 50, 1977.
• ARSLAN, S., “İngiltere’de Ombudsman Müessesesi”, AİD, C. 19, sy. 1, TODAİE, Mart 1986.
• ATAY, E. E., “Hukuk Devleti İlkesi Işığında İdarenin Denetimi ve Kamu Denetçiliği Kurumu”, Ombudsman Akademik Dergisi, Aralık 2014, Sy. 1, s. 1-30.
• COŞKUN, B.,/GÜNAYDIN, H., “Ombudsmanlığın Kökeni Meselesi Bağlamında Türk-İslam Devlet Geleneğinde Şikâyet Hakkının Kurumsal Tekâmülü”, Ombudsman Akademik Dergisi, Aralık 2015, Sy. 3, s. 9-60.
• EFE, H., “Avrupa Ombudsmanı’nın AB İçinde İyi Yönetim, Hukukun Üstünlüğü ve İnsan Haklarını Koruyucu Rolü”, Avrupa Çalışmaları Dergisi, Volume 19, No: 2, 2011, s. 1-29.
• ERHÜRMAN, T., “Türkiye İçin Nasıl Bir Ombudsman Formülü”, AÜHFD, yıl: 49, sy. 1-4, 2000.
• ERGANİ, N. K., “Danimarka Ombudsmanı”, DD., yıl: 32, sy. 105.
• GAMMELTOFT-HANSEN, H., “Ombudsman Kavramı”, çev. ERGUN, T., AİD, C. 29, Sy. 3, TODAİE, Eylül 1996.
• GARANT, P., “Du Protecteur du Citoyen Québecois au Médiateur Français (L’Ombudsmanie en Francophonie)”, A.J.D.A., Mai 1973.
• GİŞİ, S., “Ombudsmanlık Kurumu, İsveç Ve Fransa Ülke Uygulamaları İle Avrupa Ombudsmanı Üzerine Bir İnceleme”, YBHD, Yl 2, Sy. 2017/2, s. 1-42.
• KAYA, E., “Ombudsmanlık Kavramı Ve Dünyada Ombudsmanlık Uygulamaları”, Internatıonal Journal Of Disciplines Economics & Administrative Sciences Studies, 2018, C4, Sy. 8 s. 153-173.
• KÖSEOĞLU, Ö., “Avrupa Ombudsmanının Hukuki Statüsü, İşleyişi ve Kurumsal Etkinliği”, Sayıştay Dergisi, Sy. 79, s. 31-59.
• KUŞCU, A. D., “Eyyûbîler’de Mezâlim Mahkemeleri ve Dârü’l-Adl”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sy. 26, Yl. 2009, 207-229.
• LEGRAND, A., “Médiateur ou Ombudsman”, A.J.D.A., Mai 1973.
• OYTAN, M., “Ombudsman Eli İle İdarenin Denetimi Konusunda Kıyaslamalı Bir İnceleme”, DD., yıl: 5, sy. 18-19.
• ŞENGÜL, R., “Fransa’da Kamu Yönetiminin Dentlenmesinde Kamu Arabulucusunun (Médiateur de la République) Rolü”, DD., yıl: 32, sy. 105.
• TORTOP, N., “Ombudsman Sistemi ve Çeşitli ülkelerde Uygulanması”, AİD, C. 31, Sy. 1, TODAİE, Mart 1998.
• TURHAN, D. G.,/ÖKTEN, S., “Avrupa Birliği’nde Ombudsmanlık”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yl. 2014/1, Sy. 19, s. 213-224.
• ULER, Y., “Ombudsman (Kamu Denetçisi)”, 1. Ulusal İdare Hukuku Kongresi Üçüncü Kitap Çeşitli İdare Hukuku Konuları, Ankara, Danıştay Yayınları, 1992.
• https://www.ombudsman.europa.eu/fr/publication/fr/3468 “Avrupa Ombudsmanı’ nın 1995 Yılı Raporu”.
• https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:2bf140bf-a3f8-4ab2-b506-fd71826e6da6.0002.02/DOC_1&format=PDF Avrupa Birliği Antlaşması (Maastricht Antlaşması).
• www.euro-ombudsman.eu.int/lbasis/fr/statute.htm: Avrupa Ombudsmanı’nın Statüsü.
• www.euro-ombudsman.eu.int/code/fr/default.htm: Avrupa İyi İdare Kanunu
• www.euro-ombudsman.eu.int/lbasis/fr/provis.htm: Avrupa Ombudsmanı’nın Yürütmeye İlişkin Hükümleri.
• https://www.europarl.europa.eu/charter/pdf/text_fr.pdf Avrupa Temel Haklar Şartı (Nice Şartı)
• www.legifrance.gouv.fr Fransız Haklar Savunucusuna İlişkin Kanun
• https://www.ombudsman.europa.eu/fr/home (Avrupa Ombudsmanı web sitesi)