Bir Osmanlı Hukuk Adamı Ilgınlı Şeyhülislam Hasan Fehmi Efendi

Yıl 2018, Cilt: 26 Sayı: 1, 47 - 62, 25.04.2018

Mehmet Aykanat

https://doi.org/10.15337/suhfd.351358

Cited By: 1

Öz

Hasan Fehmi Efendi,
Tanzimat sonrasında iki defa şeyhülislamlık yapmış bir hukukçudur. Ilgın’da
doğmuş, Konya’da medrese eğitimi almıştır. İlmiye sınıfına girip, bu sınıfın en
üst makamı olan şeyhülislamlığa kadar yükselmiştir. Hayatı, dönemin hukuk
mesleği, siyasi olayları hakkında bilgiler vermektedir.

Hasan Fehmi Efendi,
bir ilmiye mensubunun yapabileceği tüm görevleri yapmıştır. Müderris, kadı ve
şeyhülislam olarak çalışmıştır. Arşiv belgeleri, ilmiye sınıfına ve hukuk
mesleklerine ilişkin eserler, biyografik eserler ve tarih kaynakları konu
hakkında bilgiler ihtiva etmektedir.

Hasan Fehmi Efendi’nin
hayatı, taşradan bir gencin başarı öyküsüdür. Osmanlı Devletinde bir hukukçunun
hayatını özetlemektedir. Reform çalışmalarının sebep olduğu siyasi çekişmeleri
göstermektedir. Hasan Fehmi Efendi, dönemin şeyhülislamı olarak Darülfünun’un
açılışına ve kapanışına, Mecelle’nin hazırlanma sürecine etki etmiştir.
Şeyhülislamlık görevi sebebiyle verdiği fetvalar dönemin hayatına ışık
tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hasan Fehmi Efendi, şeyhülislam, ilmiye, fetva, Tanzimat

A Shayk Al-Islam from Ilgın Hasan Fehmi Efendi as an Ottoman Legist

Öz

Hasan Fehmi Efendi is a lawyer, who
served twice as a Sheikh al-Islam after the Tanzimat. He was born in Ilgın and
went to madrasah in Konya. He entered the class of Ilmiye and he has been
Sheikh al-Islam which is the highest authority of this class. His life gives
information about law profession and political events of the period.

Hasan Fehmi Efendi has done all the
duties that an ilmiye member can do. He worked as müderris, qadi and Sheikh
al-Islam. Archival documents, works related to the ilmiye and the legal
professions, biographical works and sources of history includes information
about subject.

Hasan Fehmi Efendi’s life is a success
story of a young man from the countryside. It summarizes a lawyer’s life in the
Ottoman state. It shows political conroversies caused by reform efforts. Hasan
Fehmi Efendi has had the effect as a Sheikh al-Islam of the period on the
opening and closing of Darulfunun and the process of preperation of Mecelle. He
gives a lot of fatwas which give information about legal and social life of the
period.

Anahtar Kelimeler

Hasan Fehmi Efendi, Sheikh Al-Islam, İlmiye, Fatwa, Tanzimat

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa. (1980). Ma’ruzat, Ed. Yusuf Halaçoğlu, Çağrı Yayınları, İstanbul. Ahmed Cevdet Paşa. (1991). Tezakir, Ed. Cavid Baysun, c.4, Ankara. Ahmed Lütfi. (1989). Vakanüvis Ahmed Lütfi Efendi Tarihi, TTK Yayınları, İstanbul. Akgündüz, M. (2002). Osmanlı Devletinde Şeyhülislamlık, Beyan Yayınları, İstanbul. Akyıldız, A. (1993). Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform, Eren Yayıncılık, İstanbul. Ali el-Murtaza, Y. (1326-29). İlaveli Mecmua-i Cedide, Matbaa-i Hayriye, İstanbul. Altunsu, Abdulkadir. (1972). Osmanlı Şeyhülislamları, Ayyıldız Matbaası, Ankara. Atar, F. (1995). Fetva, DİA, c.12, İstanbul. Avcı, M. (2017). Türk Hukuk Tarihi, Atlas Akademi Yayınları, Konya. Berkes, N. (2002). Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. Berki, A. H. (1962). İslamda Kaza Hüküm ve Hakimlik Tevabii, Yargıçoğlu Matbaası, Ankara. BOA, İ..DH.., 507/34550, 15.12.1279; 509/34640, 04.01.1280; 519/35360, 05.07.1280; 778/63332, 14.12.1295. BOA, Y..A..HUS., 166/66, 24.02.1298. BOA, Y..EE.., 88/71, 03.06.1297. BOA, Y..PRK.MK., 22.12.1297. Fatma Aliye. (1994). Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı, Pınar Yayınları, İstanbul. Hürriyet 65 (15 Cemaziyelahir 1286 / 20 Eylül 1869): I. İhsanoğlu, E. (1990). Darülfünun Tarihçesine Giriş, Belleten, LIV/210, s.728-730. İlmiye Salnamesi. (1998). Ed. A. Nezih Galitekin, İşaret Yayınları, İstanbul. İnal, M. K. (1982). Son Sadrazamlar, Dergâh Yayınları, c.1, İstanbul. İpşirli, M. (1994). Ders Vekâleti, DİA, c.9, İstanbul. İpşirli, M. ve Çelebi, İ. (1997). Hasan Fehmi Efendi, DİA, c.16, İstanbul. İstanbul Müftülüğü, Meşihat Arşivi, Defterler: 1, 7, 51. Karaman, H. (1994). Efgani Cemaleddin, DİA, c.10, İstanbul. Lewis, B. (1978). Hasan Fehmi, Encyclopedia of Islam, 2.baskı, c.3, Leiden. Mardin, E. (1951). Huzur Dersleri, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul. Mardin, E. (1996). Medeni Hukuk Cephesinden Ahmet Cevdet Paşa, TDV Yayınları, Ankara. Mehmed Tahir, Bursalı. (1972). Osmanlı Müellifleri, Ed. A. Fikri Yavuz, İsmail Özen, İstanbul. Muhammed Reşad, M. (1996). Cemaleddin Efgani Etrafında Makaleler in Cemaleddin Efgani’nin Gerçek Yüzü, Bedir Yayınevi, İstanbul. Özdemir, H. Ahmet. (2012). Ilgınlı Bir Şeyhülislam Hasan Fehmi el-Hüseyni (1210-1297/1795-1880), I. Ulusal Ilgın Sempozyumu, Konya. Süreyya, Mehmed. (1996). Sicill-i Osmani, c.2, Yay. Haz. Nuri Akbayar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul. Şentop, M. (2005). Osmanlı Yargı Sistemi ve Kazaskerlik, Klasik Yayınları, İstanbul. Türköne, M. (1994). Cemaleddin Afgani, TDV Yayınları, Ankara. Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, TTK Yayınları, Ankara. Yakut, E. (2005). Şeyhülislamlık Yenileşme Döneminde Devlet ve Din, Kitap Yayınevi, İstanbul. Yalçınkaya, A. (1995). Cemaleddin Efgani ve Türk Siyasi Hayatı Üzerindeki Tesirleri, Sebil Yayınevi, İstanbul. Yavuz, H. (1986). Mecelle’nin Tedvini ve Cevdet Paşa’nın Hizmetleri, Ahmet Cevdet Paşa Semineri, 27-28 Mayıs 1985, İstanbul. Yüceer, İ. (1997). Efgani’de Kelami Kimlik in Cemaleddin Efgani’nin Gerçek Yüzü, Bedir Yayınevi, İstanbul.