Kamu Hukuku Açısından Otokratik Yönetim - Gayrişahsi Devlet İktidarı İlişkisi ve ‘Staatsgewalt’ Kavramı

Yıl 2020, Cilt: 28 Sayı: 3, 1429 - 1464, 15.12.2020

Ulaş Karadağ

https://doi.org/10.15337/suhfd.761533

Öz

Kamu hukukuna dair güncel tartışmalardan biri, otoriterleşme ve istisnaileş-me tartışmalarıyla bağlantılı olarak görülen, siyasal yönetimin şahsileşmesi tartışmasıdır. Otoriterleşen rejimlerin anayasal mimarilerinde son yıllarda birtakım değişimlerin gerçekleştiği gözlemlenmektedir. Burada göze en fazla çarpan hususlardan biri siyasal otoritenin şahsileşmesi olgusudur. Modern devletin temel niteliğinin, devlet iktidarı ve otoritesinin gayrişahsi, kamusal ve merkezi olduğu varsayıldığında, söz konusu husus dikkat çekici hale gel-mektedir. Bu bağlamda elinizdeki makalede, siyasal yönetimin şahsileşmesi olgusunun, modern devletin kurucu unsurlarından gayrişahsi devlet iktidarı [Staatsgewalt] bağlamında değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Öncelikle klasik anayasal öğreti açısından normal ve istisnai yönetimler arasındaki temel farka odaklanılmıştır. Ardından, ‘otoriter devlet’ ve ‘otokratik otorite/yönetim’ iliş-kisi incelenmiştir. Son olarak, siyasal yönetimin şahsileşmesinin teorik mahi-yeti, gayrişahsi devlet iktidarı kavramı açısından tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kamu Hukuku, Şahsi Yönetim, Devlet İktidarı, Staatsgewalt, Georg Jellinek

The Autocratıc Rule - Impersonal State Power Relatıon and The Concept of ‘Staatsgewalt’ in Terms of Publıc Law

Öz

One of the current debates on public law is the discussion on the personalization of political governments, which has been evaluated in connection with authoritarianism and exceptionalization. It is observed that the constitutional architectures of authoritarian regimes have changed in recent years. The most significant point here is the personalization of political authority, whereas the fundamental feature of the modern state is impersonality and publicity of the state power. In this respect, this article aims to evaluate the case of personalization of political governing in relation to the concept of state power [Staatsgewalt]. To this end, the article firstly focuses on the main difference between normal and exceptional governments in terms of classical constitutional doctrine. Then, it examines ‘authoritarian state’- ‘autocratic authority/rule’ nexus. Finally, the article discusses theoretical meaning of personalization of political authority in relation to the concept of impersonal state power.

Anahtar Kelimeler

Public Law, Personal Rule, State Power, Staatsgewalt, Georg Jellinek

Kaynakça

• AGAMBEN, Giorgio, İstisna Hâli, Çev. Kemal Atakay, Otonom Yayınları, İstanbul, 2006.
• AGAMBEN, Giorgio, Kutsal İnsan: Egemen İktidar ve Çıplak Hayat (2. Basım), Çev. İsmail Türkmen, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2013, ss. 25-41.
• AKAD, Mehmet/VURAL DİNÇKOL, Bihterin/BULUT, Nihat, Genel Kamu Hukuku (12. Basım), Der Yayınları, İstanbul, 2016.
• ALLIEZ, Éric/LAZZARATO, Maurizio, Wars and Capital, Trans. Ames Hodges, Semiotext(e), 2016.
• ALTHUSSER, Louis, İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, Çev. Yusuf Alp, Mahmut Özışık, İletişim Yayınları, İstanbul, 1994.
• ARRIGHI, Giovanni, Uzun Yirminci Yüzyıl: Para, Güç ve Çağımızın Kökenleri, Çev. Recep Boztemur, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 2016.
• BONEFELD, Werner, The Strong State and Free Economy, Rowman and Littlefield, London, 2017.
• BOUKALAS, Christos, “Olağanüstülük Yok: Otoriter devletçilik. Agamben, Poulantzas ve İç Güvenlik”, Praksis, Sayı 40, 2016, ss. 41-66.
• ÇELEBİ, Aykut, “Kuraldışı Durumlarda Karar Vermek: Carl Schmitt ve Walter Benjamin Üzerine Bir İnceleme”, Defter Dergisi, Sayı 42, 2001, ss. 109-145.
• DEMİR, Gökhan/GÖYMEN, Ali Yalçın, “Yapısalcılıktan İlişkiselliğe Poulantzas’ın Devlet Kuramı”, Alternatif Politika, 9(1), 2017, ss. 35-60.
• DOEHRING, Karl, Genel Devlet Kuramı (Genel Kamu Hukuku) (3. Basım), Çev. Ahmet Mumcu, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 2002.
• DOWDLE, Michael W./WILKINSON, Michael A., “On the Limits of Constitutional Liberalism: In Search of Constitutional Reflexivity”, Constitutionalism Beyond Liberalism, Cambridge University Press, Cambridge, 2017, ss. 17-37.
• DRINÓCZİ, Tímea/BIEŃ-KACAŁA, Agnieszka, “Illiberal Constitutionalism: The Case of Hungary and Poland”, German Law Journal, 20(8), 2019, ss. 1140–1166.
• FEREJOHN, John/PASQUINO, Pasquale, “Emergency Powers”, The Oxford Handbook of Political Theory, John S. Dryzek, Bonnie Honnig, Anne Philips (Ed.), Oxford University Press, Oxford, 2006, ss. 333-348.
• FRAENKEL, Ernst, İkili Devlet: Diktatörlük Teorisine Bir Katkı, Çev. Tanıl Bora, İletişim Yayınları, İstanbul, 2020.
• FRAENKEL, Ernst, The Dual State: A Contribution To The Theory Of Dictatorship, Trans. E. A. Shils, Oxford University Press, Oxford, 2017.
• GARCÍA, Helena Alviar/FRANKENBERG, Günter (Ed.), Authoritarian Constitutionalism, Edward Elgar, Cheltenham, 2019.
• GERSTENBERGER, Heide, Impersonal Power: History and Theory of Bourgeois State, Trans. David Fernbach, Brill, Leiden, 2007.
• GINSBURG, Tom/HUQ, Aziz Z./VERSTEEG, Mila, “The Coming Demise of Liberal Constitutionalism?”, The University of Chicago Law Review, Vol. 85, No. 2, 2018, ss. 239-255.
• GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, 2. Cilt, Ekin Yayınevi, Bursa, 2011.
• GÖZLER, Kemal, Devletin Genel Teorisi: Bir Genel Kamu Hukuku Ders Kitabı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2019.
• GÖZTEPE, Ece, “Bir Klasik Eser Olarak Carl Schmitt’in ‘Anayasa Öğretisi’”, İÜHFM, C. LXXIII, S. 1, 2015, ss. 129-180.
• GÜNGÖREN BULDAN, Birden, Georg Jellinek’in Hak ve Devlet Kuramı, On iki Levha Yayınları, İstanbul, 2017.
• HALMAI, Gábor, “Populism, Authoritarianism and Constitutionalism”, German Law Journal, 20(3), 2019, ss. 296-313.
• HARDT, Michael/NEGRI, Antonio, Dionysos'un Emeği: Devlet Biçiminin Bir Eleştirisi, Çev. Ertuğrul Başer, İletişim Yayınları, İstanbul, 2007.
• HARDT, Michael/NEGRI, Antonio, İmparatorluk, Çev. Abdullah Yılmaz, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2001.
• HEINRICH, Michael, Kapital’e Giriş, Çev. Koray R. Yılmaz, Yordam Kitap, İstanbul, 2017.
• HELLER, Herman, “Authoritarian Liberalism?”, European Law Journal, Vol. 21, No. 3, 2015, ss. 295-301.
• HELLER, Herman, Sovereignty: A Contribution to the Theory of Public and International Law, Oxford University Press, Oxford, 2019.
• HENLEY, Kenneth, “The Impersonal Rule of Law”, Canadian Journal of Law & Jurisprudence, Volume 5, Isseu 2, ss. 299-308.
• https://www.jura.uni-wuerzburg.de/fileadmin/02160100/Elektronische_Texte/Verfassungstexte/Die_Weimarer_Reichsverfassung_2017ge.pdf. Erişim tarihi: 29.06.2020.
• JELLINEK, Georg, Allgemeine Staatslehre, Verlag von Julius Springer, Berlin, 1929.
• JESSOP, Bob, “Poulantzas’ın Özgünlüğü, Mirası ve Güncelliği”, Çev. Betül Yarar, Hegemonya, Post-Fordizm ve Küreselleşme Ekseninde Kapitalist Devlet, Betül Yarar, Alev Özkazanç (Ed.), İletişim Yayınları, İstanbul, 2005.
• JESSOP, Bob, Devlet: Dün, Bugün, Gelecek, Çev. Atilla Güney, Epos Yayınları, Ankara, 2018.
• JESSOP, Bob, Nicos Poulantzas: Marxist Theory and Political Strategy, Macmillan, Hampshire, 1985.
• KABOĞLU, İbrahim Ö., Anayasa Hukuku Dersleri (14. Basım), Legal Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• KANSU KARADAĞ, Akasya, “Carl Schmitt’in Modern Anayasacılık Eleştirisinin Frıedrich August Von Hayek Üzerinden Düşünülmesi”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Vol. 11, No. 2, 2020, ss. 411-421.
• KARADAĞ, Ulaş, “Schmitt’in Uğrakları Üzerine: ‘Kararcılık’tan ‘Somut Düzen’e”, Hukuk Kuramı, C. 5, S. 2, Mayıs-Ağustos 2018, ss. 1-10.
• KARADAĞ, Ulaş, “Süreklilik mi Kopuş Mu?: Thomas Hobbes ve John Locke’un Toplum Sözleşmesi Teorilerinin Sınırlı Bir Mukayesesi”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 15, Sayı 185-186, 2020, ss. 107-136.
• KARS KAYNAR, Ayşegül, “Hermann Heller on Authoritarian Liberalism and the Form of the Democratic State”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 75, No. 1, 2020, ss. 315-334.
• LINZ, Juan J., Totaliter ve Otoriter Rejimler (4. Basım), Çev. Ergun Özbudun, Liberte Yayınları, Ankara, 2017.
• LOCKE, John, Hükümet Üzerine İkinci İnceleme, Çev. Fahri Bakırcı, Babil Yayıncılık, Ankara, 2004.
• LOUGHLIN, Martin, Kamu Hukukunun Temelleri, Çev. Dilşad Çiğdem Sever, Kıvılcım Turanlı, Dipnot Yayınları, Ankara, 2017.
• MARQUEZ, Xavier, Demokrasi Dışı Siyaset: Otoriterlik, Diktatörlük ve Demokratikleşme, Çev. İsmail Çekem, İletişim Yayınları, İstanbul, 2019.
• MARX, Karl, “’İlk Birikim’”, Kapital: Ekonomi Politiğin Eleştirisi, 1. Cilt (7. Basım), Çev. Mehmet Selik, Nail Satlıgan, Yordam Kitap, İstanbul, 2015, ss. 686-730.
• MARX, Karl, MEGA2, Bnd. 2, Abt. 15, Akademie Verlag, Berlin, 2004.
• MCCORMICK, John P., “The Dilemmas of Dictatorship: Carl Schmitt and Constitutional Emergency Powers”, The Canadian Journal of Law and Jurisprudence, Vol. 10, No. 2, 1997, ss. 163-187.
• MEIERHEINRICH, Jens, The Remnants of the Rechtsstaat: An Ethnography of Nazi Law, Oxford University Press, Oxford, 2018.
• MÜLLER, Jan Werner, Popülizm Nedir? (3. Basım), Çev. Onur Yıldız, İletişim Yayınları, İstanbuL, 2019.
• NEOCLEOUS, Marc, Güvenliğin Eleştirisi, Çev. Tonguç Ok, Nota Bene Yayınları, Ankara, 2014.
• NEUMANN, Franz, The Democratic and the Authoritarian State: Essays in Political and Legal Theory, The Free press of Glencoe, London, 1964.
• ÖZBUDUN, Ergun, Otoriter Rejimler, Seçimsel Demokrasiler ve Türkiye (2. Basım), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2016.
• PASQUINO, Pasquale, “Locke on King’s Prerogative”, Political Theory, Vol. 26, No. 2, 1998, ss. 198-208.
• PAŠUKANIS, Evgeny B., Genel Hukuk Teorisi ve Marksizm, Çev. Onur Karahanoğulları, Birikim Yayınları, İstanbul, 2002.
• POSTONE, Moishe, Time, Labour and Social Domination. A Reinterpretation of Marx’s Critical Theory, Cambridge Univeristy Press, Cambridge, 2003.
• POULANTZAS, Nicos, Devlet, İktidar, Sosyalizm, Çev. Turhan Selçuk, Epos Yayınları, Ankara, 2006.
• POULANTZAS, Nicos, Faşizm ve Diktatörlük, Çev. Ahmet İnsel, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012.
• POULANTZAS, Nicos, Siyasal İktidar ve Toplumsal Sınıflar, Çev. Şule Ünsaldı, Epos Yayınları, Ankara, 2014.
• SAĞLAM, Fazıl, Anayasa Hukuku Ders Notları, Yakın Doğu Üniversitesi Yayınları, Lefkoşa, 2013.
• SCHEPPELE, Kim Lane, “Autocratic Legalism”, The University of Chicago Law Review, Vol. 85, No. 2, 2018, ss. 545-583.
• SCHMITT, Carl, “Führer Hukuku Korur”, Çev. Toros Güneş Esgün, ViraVerita.org, 2017. Web erişim: https://viraverita.org/yazilar/fuhrer-hukuku-korur. Erişim tarihi: 20.06.2020. SCHMITT, Carl, Dictatorship, Çev. Michael Hoelzl, Graham Ward, Polity Press, Cambridge, 2014.
• SCHMITT, Carl, Siyasal İlahiyat: Egemenlik Kuramı Üzerine Dört Bölüm, Çev. Emre Zeybekoğlu, Dost Yayınları, Ankara, 2010.
• SLOBODIAN, Quinn, Küreselciler: İmparatorluğun Sonu ve Neoliberalizmin Doğuşu, Çev. Ahmet Fethi Yıldırım, Vakıfbank Kültür Yayınları, İstanbul, 2020.
• SWEEZY, Paul, Marksizm Üzerine Dört Ders, Çev. Tuncel öncel, Yordam Kitap, İstanbul, 2015.
• TAN, Turgut, “1958 Fransız Anayasası’nın 16. Maddesi ve Bazı Hukuki Problemler”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 21, Sayı 4, 1966, ss. 299-318.
• TESCHKE, Benno, “Decisions and Indecisions: Political and Intellectual Receptions of Carl Schmitt”, New Left Review, 67, 2011, ss. 61-95.
• TESCHKE, Benno, “Fatal Attraction: A Critique of Carl Schmitt’s International Political and Legal Theory”, International Theory, 3 (2), 2011, ss. 179-227.
• TESCHKE, Benno, 1648 Söylencesi: Sınıf, Jeopolitik ve Modern Uluslararası İlişkilerin Kuruluşu, Çev. Bülent Şimşek, Can Yayınları, İstanbul, 2017.
• TEZİÇ, Erdoğan, Anayasa Hukuku (16. Basım), Beta Yayınları, İstanbul, 2013.
• TILLY, Charles, Zor, Sermaye ve Avrupa Devletlerinin Oluşumu, Çev. Kudret Emiroğlu, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 2001.
• TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf. Erişim tarihi: 17.10.2020.
• WEBER, Max, Sosyoloji Yazıları, Çev. Taha Parla, Metis Yayınları, İstanbul, 2019.
• WEISS, Linda/HOBSON, John M., Devletler ve Ekonomik Kalkınma: Karşılaştırmalı Bir Tarihsel Analiz, Çev. Kıvanç Dündar, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, 1999.
• WILKINSON, Michael, “Otoriter Liberalizm: Krizin Ardındaki Konjonktür “, Çev. İdil Çetin, ViraVerita E-dergi, Sayı 10. Web erişim: https://viraverita.org/e-dergi/10/otoriter-liberalizm-krizin-ardindaki-konjonktur-cev-idil-cetin. Erişim tarihi: 29.06.2020.
• ZABUNOĞLU, Yahya, K., Devlet Kuramına Giriş, İmaj Yayınları, Ankara, 2015.
• ZAKARIA, Fareed, “İlliberal Demokrasinin Yükselişi”, Çev. Atilla Yayla, Liberal Düşünce Dergisi, Sayı 14, 1999, ss. 7-19.