MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK VE USUL HUKUKU HAKKINDA KANUN KAPSAMINDA TENFİZ DİLEKÇESİNE EKLENECEK BELGELERDE ONAY GEREKLİLİĞİNE İLİŞKİN DEĞERLENDİRME

Yıl 2024, Cilt: 32 Sayı: 1, 319 - 354, 12.03.2024

Vildan Sezişli

https://doi.org/10.15337/suhfd.1370650

Öz

Yabancı ülke mahkemeleri tarafından verilen kararların Türkiye’de kesin hüküm etkisinin kabulü için, bu kararların kural olarak mahkemeye başvurularak tanıma ya da tenfizinin talep edilmesi ve mahkeme tarafından bu talebin kabul edilmesi gerekmektedir. Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un 53’üncü maddesinde bu yönde talepler için hazırlanan dilekçeye eklenecek belgelerle ilgili düzenleme yapılmıştır. Kanun’un 1(2)’inci maddesinde, Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu milletlerarası sözleşme hükümleri saklı tutulmuştur.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 224’üncü maddesinde ise yabancı resmî belgelerin yetkili makamlar tarafından onaylanması zorunluluğuna ilişkin düzenleme yapılmıştır. Kanun’un aynı maddesinde yabancı resmî belgelerin tasdiki ile ilgili Türkiye’nin taraf olduğu milletlerarası sözleşme hükümlerinin saklı olduğu belirtilmiştir.
Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un 53’üncü maddesinde aranan onay zorunluluğu ile ilgili hüküm, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 224’üncü maddesinde aranan onay zorunluluğuna ilişkin hükümle karıştırılmaktadır. Bu durumun nedenlerinden biri yabancı ülke makamı ifadesinden ne anlaşılması gerektiğinin açık olmamasıdır. Diğeri ise her iki düzenlemede yer alan hükümler arasında uyumsuzluk bulunmasıdır. Çalışmada konuyla ilgili değerlendirmeler yapılarak, çözüm önerileri getirilmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tanıma, Tenfiz, Dilekçe, Onay Makamı, Apostil Şerhi

Kaynakça

• AKINCI, Ziya: Milletlerarası Özel Hukuk, 1. Baskı, İstanbul 2020.
• AKINCI, Ziya/DEMİR GÖKYAYLA, Cemile: Milletlerarası Aile Hukuku, 1. Baskı, İstanbul 2010.
• ARAT, Tuğrul: “Yabancı İlamların Tanınması ve Tenfizi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 21, S. 1, 1964, 421-527.
• ARSLAN, Ramazan/YILMAZ, Ejder/TAŞPINAR AYVAZ, Se-ma/HANAĞASI, Emel: Medenî Usul Hukuku, 7. Baskı, Ankara 2021.
• AYBAY, Rona/DARDAĞAN, Esra: Uluslararası Düzeyde Yasala-rın Çatışması (Kanunlar İhtilafı), 2. Baskı, İstanbul 2008.
• Bundesministerium der Justiz: BMJ <https://www.gesetze-im-internet.de/zpo/˃ (Erişim Tarihi: 18.07.2023).
• CAN, Hacı/TUNA, Ekin: Milletlerarası Usul Hukuku, 2. Baskı, Ankara 2022. Council of Europe <https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list?module=signatures-by-treaty&treatynum=105˃ (Erişim Tarihi: 10.07.2023).
• CRUZ, Fabrício Bittencourt da/PRESTES, Fabyano Alberto Stalschmidt: “The Hague Apostılle In Brazıl: Publıc Value Through In-novatıon”, Humanidades & Inovação, C. 9, S. 19, 2022, 287-296.
• ÇELİKEL, Aysel/ERDEM B. Bahadır: Milletlerarası Özel Hukuk, 17. Baskı, İstanbul 2021.
• DOĞAN, İzzet: Öğretide ve Uygulamada Milletlerarası Aile Hu-kuku ve Milletlerarası Usul Hukuku, 1. Baskı, Ankara 2010 (Milletlerara-sı Aile).
• DOĞAN, Vahit: Milletlerarası Özel Hukuk, 7. Baskı, Ankara 2021 (Milletlerarası Özel).
• DOĞAN, Vahit/YILMAZ, Alper Çağrı/AYHAN İZMİRLİ, Lale: Milletlerarası Özel Hukuk, 9. Baskı, Ankara 2023.
• DOLUNAY, Ayhan: Türk Hukukunda ve Kıbrıs Türk Hukukunda Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi, 1. Baskı, İstanbul 2015.
• EKŞİ, Nuray: Yargıtay Kararları Işığında Milletlerarası Miras Hu-kuku, 1. Baskı, İstanbul 2013 (Milletlerarası Miras).
• EKŞİ, Nuray: Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfi-zi, 2. Baskı, İstanbul 2020 (Tanıma ve Tenfiz).
• EKŞİ, Nuray: COVİD-19 Sürecinde Milletlerarası Özel Hukuk, İs-tanbul 2021 (COVİD-19 Süreci).
• GÜNGÖR, Gülin: Türk Milletlerarası Özel Hukuku Kanunlar İhti-lafı Hukuku Milletlerarası Usul Hukuku, 3. Baskı, Ankara 2021.
• GÜVEN, Pelin: Tanıma- Tenfiz, 1. Baskı, Ankara 2013.
• Hague Conference on Private International Law <https://www.hcch.net/en/instruments/conventions/status-table/?cid=41˃ (Erişim Tarihi: 24.12.2023).
• Hague Conference on Private International Law <https://www.hcch.net/en/instruments/conventions/authorities1/?cid=41˃ (Erişim Tarihi: 08.07.2023).
• Hague Conference on Private International Law <https://www.hcch.net/en/instruments/conventions/status-table/?cid=70˃ (Erişim Tarihi: 12.07.2023).
• Hague Conference on Private International Law <https://www.hcch.net/en/instruments/conventions/status-table/?cid=37˃ (Erişim Tarihi: 12.07.2023).
• Hague Conference on Private International Law <https://www.hcch.net/en/instruments/conventions/status-table/?cid=86˃ (Erişim Tarihi: 13.07.2023).
• Hague Conference on Private International Law <https://www.hcch.net/en/instruments/conventions/specialised-sections/apostille˃ (Erişim Tarihi: 24.12.2023).
• Hague Conference on Private International Law <https://assets.hcch.net/docs/a19ae90b-27bf-4596-b5ee-0140858abeaa.pdf˃ (Erişim Tarihi: 24.12.2023).
• Hague Conference on Private International Law <https://assets.hcch.net/docs/b697a1f1-13be-47a0-ab7e-96fcb750ed29.pdf˃ (Erişim Tarihi: 24.12.2023).
• Hague Conference on Private International Law <https://assets.hcch.net/docs/538fa32a-3fc8-4aba-8871-7a1175c0868d.pdf˃ (Erişim Tarihi: 24.12.2023).
• HASANOVA, Nazrin: “The Electronic Apostille in Worldwide Circulation of Public Documents”, Baku State University Law Review, C. 9, S. 1, 2023, 23-41.
• https://www.eapostil.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 24.12.2023).
• İçtihat LEXPERA <https://www.lexpera.com.tr/˃.
• Kazancı Hukuk Otomasyon <https://lib.kazanci.com.tr/˃.
• KÖLE, Mehmet: “Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanıma ve Ten-fizinde Usul”, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 21, S. 34, 2016, 39-98.
• KURU, Baki: Hukuk Muhakemeleri Usulü, 6. Baskı, İstanbul 2001.
• NART, Serdar: “Alman ve Türk Hukukunda Senetle İspatı”, Do-kuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 1, 2007, 207-232.
• NOMER, Ergin: Milletlerarası Usul Hukuku, 2. Baskı, İstanbul 2018 (Milletlerarası Usul).
• NOMER, Ergin: Devletler Hususî Hukuku, 23. Baskı, İstanbul 2021 (Devletler Hususi).
• ÖZAYKUT, Salih/BELEÇ, Mehmet: Karşılaştırmalı-Açıklamalı-Şerhli ve Gerekçeli Hukuk Muhakemeleri Kanunu, 1. Baskı, Ankara 2014.
• ÖZBAKAN, Işıl: Türk Hukukunda Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi, 1. Baskı, İstanbul 1987.
• ÖZEL, Sibel/ERKAN, Mustafa/PÜRSELİM, Hatice Se-lin/KARACA, Hüseyin Akif: Milletlerarası Özel Hukuk, 1. Baskı, İstan-bul 2022.
• ÖZKAN, Işıl/TÜTÜNCÜBAŞI, Uğur: Uluslararası Usûl Hukuku, 2. Baskı, Ankara 2020.
• ÖZUĞUR, Ali İhsan: Boşanma, Ayrılık ve Evlenmenin İptali Dava-ları, 3. Baskı, Ankara 2008.
• PEKCANITEZ, Hakan/ATALAY, Oğuz/ ÖZEKES, Muhammet: Medenî Usûl Hukuku Ders Kitabı, 9. Baskı, İstanbul 2021.
• PÜRSELİM, Hatice Selin: Yabancı Ülkelerde Düzenlenen Resmî Belgelerin Türkiye’deki Sonuçları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2003.
• SARGIN, Fügen/ERTEN, Rifat: “MÖHUK Hükümleri Dairesinde Tanımanın Hukukî Niteliği, Usulü ve Karşılaşılan Bazı Sorunlar: “Yeni Bir Düzenleme Yapma Gereği””, UTTDER, C. 3, S. 2, 2014, 37-136.
• ŞANLI, Cemal: Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, 7. Baskı, İstanbul 2019.
• ŞANLI, Cemal/ESEN, Emre/ATAMAN FİGANMEŞE, İnci: Millet-lerarası Özel Hukuk, 10. Baskı, İstanbul 2023.
• ŞİRİN, Tolga/ORCAN, Necdet Umut: “İnsan Hakları Sözleşmele-rinin İç Hukukta Uygulanmasının Önündeki Pratik Güçlükler: İlgili Uluslararası Normu Bulma ve Türkçeleştirme Sorunu”, İstanbul Hukuk Mecmuası, C. 80, S. 1, 2022, 273-297.
• ŞENSÖZ MALKOÇ, Ebru: Aile Hukukuna İlişkin Yabancı Karar-ların Tanınması, 1. Baskı, İstanbul 2017.
• TAKAVUT, İbrahim Doğan: Türkiye’nin Taraf Olduğu Milletlera-rası Sözleşmeler Kapsamında Çocuklara İlişkin Verilen Adli ve İdari Ka-rarların Doğrudan Tanınması, Günseli Özetekin Gelgel/Faruk Kerem Giray (Editörler), Milletlerarası Aile ve Çocuk Hukukuna İlişkin Seçilmiş Makaleler, İstanbul 2017, 191-225.
• T.C. İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlü-ğü <https://www.nvi.gov.tr/kurumlar/nvi.gov.tr/mevzuat/nufusmevzuat/milletlerarasi/No2.pdf˃ (Erişim Tarihi: 08.07.2023).
• T.C. İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlü-ğü <https://www.nvi.gov.tr/kurumlar/nvi.gov.tr/mevzuat/nufusmevzuat/milletlerarasi/No5.pdf˃ (Erişim Tarihi: 08.07.2023).
• T.C. İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlü-ğü <https://www.nvi.gov.tr/kurumlar/nvi.gov.tr/mevzuat/nufusmevzuat/milletlerarasi/No20.pdf˃ (Erişim Tarihi: 09.07.2023).
• T.C. İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlü-ğü <https://nvi.gov.tr/kurumlar/nvi.gov.tr/mevzuat/nufusmevzuat/milletlerarasi/No27.pdf˃ (Erişim Tarihi: 10.07.2023).
• TAN DEHMEN, Mine: Milletlerarası Usul Hukukunda Yabancı Belgelerin İspat Gücü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversi-tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2012.
• TARMAN, Zeynep Derya: “Yabancı Mahkeme Kararlarının Ta-nınması ve Tenfizinde Sıklıkla Karşılaşılan Hukuki Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 14, S. 1, 2023, 73-86.
• TEKİNALP, Gülören: “Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki ve Tasdik (Legalisation) Mecburiyetinin Kaldırılması Hakkında La Haye Sözleşme-si”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, S. 2, 1986, 157-162.
• TEZGEL, Mehmet: Türk Hukukunda Yabancı Boşanma Kararları-nın Tanınması ve Tenfizi, 1. Baskı, Ankara 2012.
• TİRYAKİOĞLU, Bilgin: Yabancı Boşanma Kararlarının Türkiye'de Tanınması ve Tenfizi, 1. Baskı, Ankara 1996. Türk Dil Kurumu Sözlükleri “Güncel Türkçe Sözlük” <https://sozluk.gov.tr/˃ (Erişim Tarihi: 12.05.2023). Türkiye Büyük Millet Meclisi <https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MGK_/d01/c007/mgk_01007105ss0408.pdf˃ (Erişim Tarihi: 15.07.2023).
• TÜTÜNCÜBAŞI, Uğur: Yabancı Çekişmesiz Yargı Kararlarının Türk Hukukunda Tanınması, 1. Baskı, Ankara 2014.
• ULUSU KARATAŞ, Ayşe Elif: “Velayet Sorumluluğu ve Çocukla-rın Korunması Hakkında Tedbirler Yönünden Yetki, Uygulanacak Hu-kuk, Tanıma, Tenfiz ve İşbirliğine Dair 1996 Tarihli Lahey Sözleşmesi ve Türk Milletlerarası Özel Hukukuna Etkisi”, Milletlerarası Hukuk ve Mil-letlerarası Özel Hukuk Bülteni, C. 37, S. 2, 2017, 911-1003.
• UMAR, Bilge: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, 2. Baskı, An-kara 2014.
• UYANIK ÇAVUŞOĞLU, Ayfer: Türk Milletlerarası Özel Huku-kunda Boşanma, 1. Baskı, İstanbul 2006.
• UYAP Bilişim Sistemi <uyap.gov.tr/˃.
• UYSAL, Nazan Müge: “Çevirilerin Resmi Olarak Onaylanması: Ülkemizde Yeminli Tercümanlık Müessesesi ve Dünyadaki Yemin-li/Tasdikli Çeviri Uygulamaları Üzerine Genel Bir Değerlendirme”, Ru-meliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 18, 2020, 709-724.
• Yargıtay Karar Arama <https://karararama.yargitay.gov.tr/˃.
• YILMAZ, Ejder: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, 2. Baskı, Ankara 2013.