“Design For All” In The Context of Sustainability: A Comparative Evaluation of Living Spaces

Yıl 2024, Sayı: 5 - ERİŞİLEBİLİRLİK, 51 - 66, 31.01.2024

Hatice Kalfaoğlu Hatipoğlu

Öz

A “barrier-free” spatial environment is a fundamental prerequisite for living as independently as possible. In order to cre- ate sustainable living environments, a fair, flexible, simple/perceivable, inclusive design approach appealing to a wide range of users should be adopted. In this context, it is important to make living spaces as accessible and usable as possible for everyone, taking into account the principles of design approaches such as “integrative planning” and “universal design”.
Although it is difficult to make a clear definition and measure accessibility due to its complex and conceptual structure, it can be evaluated by drawing a framework for design approaches. In this context, the study aims to create a framework as a guideline for practices with the criteria determined following the literature and standards in the design of living spaces that have the characteristics of “inclusive design” and “design for all”. This is a necessity for ‘sustainable spatial planning’.
In the context of creating a basis for the transition from theory to practice, the criteria determined in line with this framework were evaluated through a comparative analysis of the housing environments in the cities of Vienna and Konya, which were selected as case studies. We analyzed data from various sources, including research literature and fieldwork observations. In addition, this study aims to raise awareness of the issue in the context of promoting good practices. In the comparative analysis carried out in line with the established framework, it was observed that the Vienna case was planned in a way to maximize accessibility, sustainability and universal design elements compared to the Konya case. The study in Vienna has shown that it is possible, albeit difficult, to achieve accessible, universal and sustainable design goals, and in this context, it has a quality to guide designers.

Anahtar Kelimeler

Sustainability, Accessibility, Design For All, Universal Design, Inclusive Design, Planning

Proje Numarası

4

Sürdürülebilirlik Bağlamında “Herkes İçin Tasarım”: Konut Alanlarında Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme

Öz

Engelsiz bir mekânsal çevre, mümkün olduğunca bağımsız yaşamak için temel bir ön koşuldur. Her ne kadar başlangıçta engellilerin ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmak için standartlar ve mevzuatlar erişilebilirliği teşvik etmeye yönelik olsa da, uluslararası alanda mevcut eğilim ‘erişilebilir’ ortamlardan faydalanabilecek nüfusun daha geniş bir tanımına doğru ilerlemiştir. Kullanıcı nüfusu ve kullanım kolaylıkları da göz önünde bulundurularak bu genişleyen kapsamlı bir çerçeve içerisinde “evrensel tasarım”, “herkes için tasarım”, “kapsayıcı tasarım” kavramları ortaya çıkmıştır. Sürdürülebilir yaşam çevreleri oluşturmak için geniş bir kullanıcı kitlesine hitap eden adil, esnek, basit/algılanabilir, kapsayıcı bir tasarım anlayışı benimsenmelidir. Bu bağlamda sadece “norm dışı” insanlar özel çözümlerle damgalanmamalı, “bütünleştirici planlama”, “evrensel tasarım” gibi tasarım yaklaşımlarının prensipleri dikkate alınarak yaşam alanlarının herkes için mümkün olduğunca erişilebilir ve kullanılabilir hale getirilmesi önemlidir. Her ne kadar erişilebilirliğin karmaşık ve kavramsal yapısı nedeniyle net bir tanımını yapmak ve ölçmek zor olsa da tasarım yaklaşımlarına dair bir çerçeve çizilerek değerlendirmesi yapılabilir. Çalışma bu bağlamda, “kapsayıcı tasarım” ve “herkes için tasarım” niteliği taşıyan yaşam alanların tasarımında literatür ve standartlar doğrultusunda belirlediği ölçütlerle uygulamalara yönelik kılavuz niteliğinde bir çerçeve oluşturmayı amaçlar. Bu ‘sürdürülebilir mekansal planlama’ için bir gerekliliktir. Ayrıca çalışmanın bir diğer hedefi, iyi uygulamaların teşvik edilmesi bağlamında konuya ilişkin bir farkındalık oluşturmaktır. Teoriden uygulamaya geçişe altlık oluşturması bağlamında oluşturulan çerçeve doğrultusunda belirlenen ölçütler durum çalışmaları olarak seçilen, Viyana ve Konya şehirlerindeki konut çevrelerinde karşılaştırmalı bir analiz yapılarak değerlendirilmiştir. Analiz çeşitli kaynaklardan araştırma bölgesine dair elde edilen veriler ve 2016 yılında saha çalışmalarında yapılan gözlemler ve tespitlere dayanmaktadır. Oluşturulan çerçeve doğrultusunda gerçekleştirilen karşılaştırmalı değerlendirmede; Viyana örneğinin Konya örneğine göre erişilebilirlik, sürdürülebilirlik ve evrensel tasarım unsurlarını en üst düzeye çıkaracak şekilde planlandığı görülmüştür. Viyana’daki çalışma, erişilebilir, evrensel ve sürdürülebilir tasarım hedeflerine ulaşmanın zor olsa da mümkün olduğunu göstermiştir ve bu bağlamda tasarımcılara rehberlik edecek bir niteliğe sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilirlik, Erişilebilirlik, Herkes İçin Tasarım, Evrensel Tasarım, Kapsayıcı Tasarım, Planlama

Proje Numarası

4

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (t.y.). Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Yönetmeliği. https://www.aile.gov.tr/eyhgm/mev- zuat/ulusal-mevzuat/yonetmelikler/erisilebilirlik-izleme-ve-de- netleme-yonetmeligi/. Erişim: 28.12.2023.
• Alexander, C. (1977). A Pattern Language: Towns, Buildings, Construction. New York: Oxford University Press.
• Bednar, M. (1977). Barrier Free Environments. Stroudsburg, PA: Dowden, Hutchinson, and Ross. Inc., l977.
• Danford, G. S. and J. Maurer 2005. “Empirical Tests of the Claimed Benefi ts of Universal Design.” Paper presented at the Proceedings of the Thirty-sixth Annual International Conference of the Environment Design Research Association. Edmond, OK: Environment Design Research Association, 123–128.
• Duncan, R. (2007). Universal Design-Clarification and Development. USA: Ministry of the Environment Government of Norway.
• Evcil, A. N. (2014). Herkes İçin Tasarım Evrensel Tasarım. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.