Andriake'de Ele Geçen Roma Dönemi Mortarları

Yıl 2021, , 295 - 314, 20.10.2021

Cüneyt Öz

https://doi.org/10.52642/susbed.918613

Cited By: 3

Öz

Andriake, Antalya İli, Demre İlçesi’nde yer alan Myra antik kentinin liman yerleşimidir. Liman, günümüzde Kokarçay (Andriakos) olarak adlandırılan çayın denize döküldüğü Çayağzı mevkiinde kurulmuştur. Andriake limanındaki kazılar 2009 yılından bu yana geniş katılımlı bir ekip tarafından sürdürülmektedir. Şarap İşlikleri, 2015 Yılı İşlik Kazısı Atık Toprağı, Horrea Hadriani/Granarium, Sinagog, Horrea Hadriani/Granarium Önü ve Liman Yapılarındaki kazılarda ortaya çıkarılan 12 adet pişmiş toprak mortar bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Farklı dillerde birçok değişik isimle anılan mortarlar antikçağ mutfağının vazgeçilmez araç-gereçlerindendir. Mortarlar mutfakta ekmek, kek, yulaf lapası, püre, çorba ve peynir yapımı, çeşitli tahıl, bitki ve baharatları ezme/öğütme ve etlerin marinasyonunun yapılması gibi birçok alanda kullanılmıştır. Bunlar dışında kutsal törenlerde, kuru gıdaların ölçümünde, tıp ve kozmetikte, cam ve bazı metallerin ezilmesinde, boya yapımında, urne olarak ölü gömme ritüellerinde, mezar hediyesi, pithos ve amphora kapağı olarak birçok farklı alanda da kullanılmışlardır.
Andriake’de ele geçen Roma Dönemi’ne ait mortarlar ağız profillerine göre altı farklı tipte incelenmiştir. Bunlardan Tip 1 ve Tip 4 İtalyan mortarları olarak adlandırılmıştır. Tip 2’ye ait mortarın benzeri yoktur. Bu tipin Myra’da üretilen yerel bir tip olduğu düşünülmektedir. Tip 3 mortarının benzerine Suriye’de rastlansa da kökeni belirsizdir. Tip 5 ve Tip 6 örnekleri ise Suriye mortarları olarak bilinmektedir. Fakat bu iki tipin Suriye de mi? yoksa Myra da mı? üretildikleri konusu şu an için netlik kazanmamıştır. Tip 5’e ait mortarlardan ikisi üzerinde Grekçe yazıt yer alır. Bir örneğin üzerindeki yazıt iyi şans dileği belirtirken, diğerindeki muhtemelen atölye/üretici veya hediye edenin ismini veriyor olmalıdır. Çalışmada değerlendirilen mortarlar MÖ 1. yüzyılın sonu ile MS 6. yüzyıl arası gibi geniş bir tarih aralığına aittir. Andriake’de ele geçen mortarların oldukça farklı tipte çeşitlilik arz ettiği görülmektedir. Andriake mortarların incelendiği bu çalışma sonucunda kent ve bölge mortar tipolojisine ve seramik çalışmalarına yeni katkılar sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Myra (Likya), Andriake Limanı, Roma Dönemi, Mortar, Havan

Roman Mortars Unearthed on Andriake

Öz

Andriake is the port settlement of the ancient city of Myra in Demre District of Antalya Province. The port was established in Çayağzı area, where the stream currently called Kokarçay (Andriakos) flows into the sea. Excavations in the Andriake port are being carried out by a large team since 2009. The subject of this study comprises 12 terracotta mortars unearthed in the excavations in the Wine Workshops, 2015 Workshop Excavation Soil, Horrea Hadriani/Granarium, Synagogue, Front of Horrea Hadriani/Granarium, and Harbor Buildings. Known by many different names in different languages, mortars are indispensable tools of kitchens of the archaic period. Mortars have been used in many areas in the kitchen, such as making bread, cake, porridge, puree, soup, and cheese, crushing/grinding various grains, herbs and spices, and marinating meats. Other than these, they have been used in many different areas, in sacred ceremonies, measurement of dry foods, medicine and cosmetics, crushing glass and certain metals, making paint, as urns in burial rituals, as grave gifts, as pithos and amphora covers.
Roman mortars unearthed from Andriake were analyzed in six different types according to their mouth profiles. Of these types, Type 1 and Type 4 were called Italian mortars. Type 2 mortar is unique. This mortar type is believed to be a local type manufactured in Myra. Although a type similar to Type 3 mortar was found in Syria, its origin is unknown. Type 5 and Type 6 mortars are known as Syrian mortars. But it is yet unclear whether these two types were manufactured in Syria or in Myra. There are inscriptions in Greek on two of the Type 5 mortars. While the inscription on one of the specimens was a good luck wish, the other one probably indicated the name of the factory/manufacturer or the gift giver. Mortars evaluated in the study belong to a wide date range, between the end of the 1st century BC and the 6th century AD. It is seen that the mortars unearthed from Andriake have a wide range of different types. The results of this study, in which Andriake mortars were analyzed, provide new contributions to the provincial and regional mortar typology and ceramic works.

Anahtar Kelimeler

Myra (Lycia), Andriake Port, Roman Period, Mortar/Mortarium, grinding bowl

Kaynakça

• Antik Kaynaklar Oribasius, Collectiones medicae: Oribasii collectionum medicarum reliquiae, Vol. I-IV, (Ed. I. Raeder), Lipsiae-Berolini, 1928-1933.
• Modern Kaynaklar Akyürek, T. E. (2014). Andriake. Geç Antik Çağ’da Myra’nın Limanı. Toplumsal Tarih, 246, 52-57.
• Amit, D., & Adler, Y. (2018). The Stone Vessels, İçinde O. Tsuf, Ancient Jaffa from the Persian to the Byzantine Period Kaplan Excavations (1955-1981) (ss. 538-572), The Jaffa Cultural Heritage Project Series Vol. 3, Münster: Zaphon.
• Aygün, Ç. A. (2018). Myra’nın Limanı Andriake’nin Yerleşim Planı. Yayınlanmamış doktora tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, Antalya.
• Bellelli, V., & Botto, M. (2002). I bacini di tipo fenicio-cipriota: considerazioni sulla diffusione di una forma ceramica nell’italia medio-tirrenica nel periodo compreso fra il VII e il VI secolo a.C. In O. Paolette, L. T. Perna (Eds.), Etruria e Sardegna centro-settentrionale tra l’età del bronzo finale e l’arcaismo. Atti del XXI Convegno di studi etruschi ed italici, Sassari, Alghero, Oristano, Torralba, 13-17 ottobre 1998 (ss. 277-307), Pisa.
• Berden, T., Čufar, K., & Horvat, J. (2019). Selected Early Imperial Contexts from Nauportus: Breg Area. In H. Dolenz, K. Strobel (Eds.), Chronologie und vergleichende Chronologien zum Ausgang der Römischen Republik und zur Frühen Kaiserzeit: Tagungsband des internationalen Kolloquiums anlässlich 70 Jahre Archäologische Ausgrabungen auf dem Magdalensberg: zugleich Festgabe für Eleni Schindler Kaudelka (ss. 35-62), Kärnten: Landesmuseums für Kärnten.
• Buckland, P. C., Magilton, J. R., & Dolby, M. J. (1980). The Roman Pottery Industries of South Yorkshire: A Review. Britannia, 11, 145-164.
• Bulut, S., & Şengül, M. (2010). 2009-2010 Yılı Andriake Kazılarında Bulunan Sikkeler Hakkında Ön Rapor. İçinde N. Çevik (Ed.), Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi (ss. 119-125), Antalya: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Bulut, S., & Şengül, M. (2014). 2009-2012 Yılları Andriake Kazı Sikkeleri ve Yerleşim Tarihine Katkıları. İçinde K. Dörtlük, O. Tekin, R. Boyraz Seyhan (Eds.), Birinci Uluslararası Anadolu Para Tarihi ve Numismatik Kongresi – Bildiriler (ss. 79-110), Antalya: AKMED.
• Cramp, L. J. E., Evershed, R. P., & Eckardt, H. (2011). What was a mortarium used for? Organic residues and cultural change in Iron Age and Roman Britain. Antiquity, 85, 1339-1352.
• Crawford, J. S. (1990). The Byzantine Shops at Sardis, London: Harvard University Press.
• Çevik, N. (2010a). Myra ve Limanı Andriake. Kazılar Başlarken Ön-Düşünceler. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 134, 53-82.
• Çevik, N. (2010b). Myra ve Andriake Kazıları’nda İlk Yıl: 2009/ The First Season of Excavations in Myra and Andriake: 2009. ANMED, 8, 55-60.
• Çevik, N. (2016). Mür Soluyan Kent: Myra. İçinde H. İşkan, E. Dündar (Eds.), Lukka’dan Likya’ya. Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi (ss. 224-237), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Çevik, N., & Bulut, S. (2010). İkinci Kazı Sezonunda Myra ve Limanı Andriake. İçinde N. Çevik (Ed.), Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi (ss. 25-118), Antalya: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Çevik, N., & Bulut, S. (2011). Myra ve Andriake Kazıları 2010/ Excavations at Myra and Andriake in 2010. ANMED, 9, 59-70.
• Çevik, N., & Bulut, S. (2014). Andriake Doğu Hamamı: Bölgenin Hamam Mimarlığına Işık Tutan Yeni Bir Örnek. Adalya, 17, 221-263.
• Çevik, N., & Eshel, H. (2010). A Byzantine Synagogue in Andriake in Southern Turkey. Qadmoniot, 43, 41-43.
• Çevik, N., Çömezoğlu, Ö., Öztürk, H. S., & Türkoğlu, İ. (2010a). A Unique Discovery in Lycia: The Ancient Synagogue at Andriake, Port of Myra. Adalya, 13, 335-366.
• Çevik, N., Çömezoğlu, Ö., Öztürk, H. S., & Türkoğlu, İ. (2010b). Andriake Sinagogu ve Bölgede Yahudi Varlığı. İçinde N. Çevik (Ed.), Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi (ss. 169-180), Antalya: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Çevik, N., Bulut, S., Tıbıkoğlu, O., Özdilek, B., & Aygün, Ç. A. (2011). Myra ve Andriake Kazılarında İlk Yıl: 2009. Kazı Sonuçları Toplantısı, 32(1), 403-420.
• Çevik, N., Bulut, S., & Akyürek, T. E. (2012). Myra-Andriake Kazıları ve Araştırmaları 2011/ Excavations and Surveys at Myra-Andriake in 2011. ANMED, 10, 65-72.
• Çevik, N., Bulut, S., & Akyürek, T. E. (2013). Myra ve Andriake Kazıları 2012/ Excavations at Myra and Andriake 2012. ANMED, 11, 90-96.
• Çevik, N., Bulut, S., & Aygün, Ç. A. (2014). Myra’nın Limanı Andriake. İçinde S. Ladstatter, F. Pirson, T. Schmidts (Eds.), Harbors and Harbor Cities in the Eastern Mediterranean, BYZAS, 19(1), 225-244.
• Çevik, N., Bulut, S., Aygün, Ç. A., & Çömezoğlu Uzbek, Ö. (2017). 2016 Yılı Myra ve Andriake Kazıları/ Myra and Andriake Excavations of 2016. ANMED, 15, 67-75.
• Çevik, N., Bulut, S., Aygün, Ç. A., Çömezoğlu Uzbek, Ö., Tiryaki Türkmenoğlu, H. A., & Pimouguet-Pédarros, I. (2018a). Myra-Andriake 2017. ANMED, 16, 75-81.
• Çevik, N., Bulut, S., Aygün, Ç. A., & Çömezoğlu Uzbek, Ö. (2018b). Myra-Andriake 2016. Kazı Sonuçları Toplantısı, 39(2), 189-204.
• Çokay Kepçe, S. (2013). Pamphylia Bölgesi’nden ‘Kuzey Suriye’ Mortariumları. İçinde O. Tekin, M. H. Sayar, E. Konyar (Eds.), Tarhan Armağanı M. Taner Tarhan’a Sunulan Makaleler (ss. 165-173), İstanbul: Ege Yayınları.
• Çokay Kepçe, S. (2017). Perge Batı Nekropolis Mezar Buluntuları. 1997-2007 Yılları Arasında 169 Numaralı Parselde Yürütülen Çalışmalar. İstanbul: Ege Yayınları.
• Demir, E. Ç. (1999). Antik Çağda Cam ve Perge Konut Alanı ‘A Evi’ Cam Eserleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Demir, S. (2015). Türkiye’de Yetişen Yerel Emmer Buğday (Triticum turgidum L. ssp. dicoccon (Schrank) Thell.) Popülasyonlarında Genetik Çeşitliliğin Moleküler Yöntemlerle Karakterizasyonu. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hitit Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, Çorum.
• Doğan, S. (2007). Bizans Döneminde Pamfilya ve Likya’da Gündelik Kullanımdaki Taş Gereçler. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 24(2), 63-75.
• Fernándes, R. C., & Uceda, I. H. (2011). Los Morteros Centroitálicos de Segobriga. Lvcentvm, 30, 127-142.
• Gaiu, C. (2016-2017). Mortaria din castrul roman de la Ilişua. Revista Bistriței, 30-31, 76-97.
• Gendelman, P. (2020). Pottery Vessels and Stone Artifacts from the Persian, Roman and Byzantine Periods at the French Hospital Compound, Yafo (Jaffa). Atiqot, 100, 157-188.
• Gilles, A. (2013). La production et la consommation des céramiques dans la région de Valence (Drôme) au IIIe s. In S. Mauné, G. Duperron, Du Rhône aux Pyrénées: aspect de la vie matérielle en Gaule Narbonnaise II. Archéologie et Histoire Romaine 25 (ss. 169-200), Montagnac.
• Greene, E. S., Lawall, M. L., & Polzer, M. E. (2008). Inconspicuous Consumption: The Sixth-Cnetury B.C.E. Shipwreck at Pabuç Burnu, Turkey. American Journal Archaeology, 112(4), 685-711.
• Greene, E. S., Leidwanger, J., & Özdaş, H. (2013). Expanding Contact and Collapsing Distances in Early Cypro-Archaic Trade: Three Case Studies of Shipwrecks of the Turkish Coast. In M. L. Lawall, J. Lund (Eds.), The Transport Amphorae and Trade of Cyprus (ss. 22-34), England: Aarhus University Press.
• Groh, D. E. (1978). 4: North Syrian Mortaria Excavated at Caesarea Maritima (Israel). Levant, 10(1), 165-169.
• Hayes, J. W. (1967). North Syrian Mortaria. Hesperia, 36(4), 337-347.
• Hortopan, D. (2011). Recipiente de tip mortaria descoperite în Dacia meridionelă în secolele II-III p. Chr. LITUA studii şı cercetari, 13, 63-67.
• Jacopi, G. (1931). Clara Rhodos IV, Esplorazione archeologica di Camiro I: scavi nelle necropoli Camiresi 1929-1930, Rodi: Istituto storico-archeologico.
• Jagusiak, K., Kokoszko, M., & Rzeźnicka, Z. (2015). Cakes and Breads in Oribasius Collectiones Medicae. Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae, 25(1), 127-140.
• Jelinčić, K. (2003). Rimska keramika iz Iloka/Roman Pottery from Ilok. Prilozi Instituta za arheologiju u Zagrebu, 20, 79-88.
• Karageorghis, V. (1967). Excavations in the Necropolis of Salamis I. Nicosia: Cambridge University Press.
• Karageorghis, V. (1970). Excavations in the Necropolis of Salamis II. Nicosia: Cambridge University Press.
• Karageorghis, V. (1973). Excavations in the Necropolis of Salamis III. Nicosia: Cambridge University Press.
• Karageorghis, V. (1978). Excavations in the Necropolis of Salamis IV. Nicosia: Cambridge University Press.
• Karivieri, A. (1996). The Athenian Lamp Industry in Late Antiquity. Papers and Monographs of the Finnish Institute at Athens V, Helsinki.
• Kereci, M. (2019). Hayat İli Kuseyr Yaylası Kırsal Yerleşimleri Seramikleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, Hatay.
• Kokoszko, M., Jagusiak, K., & Dybala, J. (2016). Bread as Food and Medicament in Oribasius’ Writings. Studia Ceranea, 6, 355-376.
• Korkut, T. (2002). Steinerne Mörserschalen aus Patara. Archäologischer Anzeiger, 1, 233-245.
• Krekovič, E. (2016). Mortaria in Graves. Rei Cretariæ Romanæ Favtorvm Acta, 44, 513-518.
• Lehmann, G. (1996). Untersuchungen zur späten Eisenzeit Syrien und Libanon. Stratigraphie und Keramikformen zwischen ca. 720 bis 300 v.Chr. Altertumskunde des Vorderen Orients 5, Münster: Ugarit.
• Lehmann, G. (1998). Trends in the Local Pottery Development of the Late Iron Age and Persian Period in Syria and Lebanon, ca. 700 to 300 B. C. Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 311, 7-37.
• Matteucci, P. (1987). L’uso Dei Mortai Di Terracotta Nell’alimentazione Antica. Studi Classici e Orientali, 36, 239-277.
• Megaw, A. H. S. (2007). Kourion. Excavations in the Episcopal Precinct, USA: Harvard University Press.
• Mills, P., & Rajala, U. (2011). The Roman Ceramic Material From Field Walking In The Environs of Nepi. Papers of the British School at Rome, 79, 147-240, 389-395.
• Mills, P. J. E., & Reynolds, P. (2014). Amphorae and Specialized Coarsewares of Ras al Bassit, Syria: Local Products and Exports. In N. Poulou-Papadimitriou, E. Nodarou, V. Kilikoglou (Eds.), LRCW 4 Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean: Archaeology and archaeometry. The Mediterranean: a market without frontiers, BAR International Ser. 2616(I) (ss. 133-142), England.
• Mills, P. (2014). The local pottery from Ras el Bassit. In B. Fischer-Genz, Y. Gerber, H. Hamel (Eds.), Roman Pottery in the Near East. Local Production and Regional Trade Proceedings of the Round Table Held in Berlin, 19-20 February 2010 (ss. 21-36), England.
• Moritz, L. A. (1958). Grain-Mills and Flour in Classical Antiquity. London: Clarendon Press.
• Olcese, G. (1993). Le Ceramiche Comuni Di Albintimilium Indagine Archeologica E Archeometrica Sui Materiali Dell’area Del Cardini. Firenze: Edizioni All’insegna del Giglio.
• Olcese, G. (2003). Ceramiche comuni a Roma en in area romana: produzione, circolazione e tecnologia (tarda età repubblicana-prima età imperiale). Mantova: SAP.
• Oren, E. D. (1984). Migdol: A New Fortress on the Edge of the Eastern Nile Delta. Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 256, 7-44.
• Oren-Paskal, M. (2008). Excavation at Bat Galim: The Pottery. Contract Archaeology Reports, 3, 32-53.
• Özdilek, B. (2015). Andriake Sinagogu’ndan Seçilmiş Örneklerle Hellenistik ve Roma Dönemi Seramiklerine Genel Bir Bakış. Cedrus, 3, 89-117.
• Özdilek, B. (2017). Andriake Limanından Ele Geçen Doğu Sigillata C Grubu Pergamon-Çandarlı Sigillataları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(40), 260-276.
• Özdilek, B. (2018). Andriake Limanından Ele Geçen DSD Grubu/Kıbrıs Sigillataları Işığında Lykia’nın Doğu Akdeniz ile Deniz Ticareti. Phaselis, 4, 57-77.
• Özer, B. (2017). Pedasa Athena Kutsal Alanı Arkaik Dönem Kıbrıs Mortarları ve Bölgeler Arası Ticari İlişkilerdeki Rölü. Adalya, 20, 41-67.
• Öz, C. (2020). Myra ve Andriake Geç Roma Dönemi Seramikleri. Yayınlanmamış doktora tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, Antalya.
• Pellegrino, E. (2009). La céramique commune d’époque romaine dans le département des Alpes-Maritimes (IIe siécle av. J. C. au IIIe ap. J. C.). In Lés Céramiques Communes D’italie et de Narbonnaise. Structures de Production, Typologies et Contextes Inédits IIe siécle av. J. C. – IIIe siécle ap. J. C. Collection du Centre Jean Bérard 30, 165-189.
• Ragazzi, L., & Frontori, I. (2018). Ceramica Comune Da Mensa, Da Dispensa E Di Uso Vario. In L. Arslan Pitcher (Ed.), Amoenissimis…Aedificiis. Gli Scavi Di Piazza Marconi A Cremona, Vol. II-I (ss. 29-88), Lombardia.
• Ramos, A. C., Laço, T., Almeida, R., & Viegas, C. (2007). Les Céramiques Communes Du VIe S. Du Complexe Industriel De Salaisons De Poisson De Lagos (Portugal). In M. Bonifay, J-C. Tréglia (Eds.), LRCW 2 Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean: Archaeology and archaeometry, BAR International Ser. 1662 (I) (ss. 85-97), England.
• Raičković, A. (2012). Late Roman Pottery from Viminacium-Thermae. The excavation of 2004. Rei Cretariæ Romanæ Favtorvm Acta, 42, 147-154.
• Riley, J. A. (1975). The Pottery from the First Session of Excavation in the Caesarea Hippodrome. BASOR, 218, 25-63.
• Riley, J. A. (1979). The Coarse Pottery from Berenice. In J. A. Lloyd (Ed.), Excavations at Sidi Khrebish Benghazi (Berenice) 2, Libya Antiqua Suppl. V (ss. 91-467), Tripoli.
• Quercia, A. (2008). Le ceramiche comuni di éta romana. In Filippi, F. (Ed.), Horti er Sordes. Uno scavo alle falde del Gianicolo (ss.141-176), Roma: Quasar.
• Sapin, J. (1998). Mortaria: Un lot inedit de Tell Keisan. Essai d’interpretation fonctionnelle. Transeuphratène, 16, 87-120.
• Symonds, R. P. (2012). A brief history of the ceramic mortarium in antiquity. Journal of Roman Pottery Studies, 15, 169-214.
• Tahar, S. B., Bonifay, M., & Capelli, C. (2018). L’atelier céramique d’Oued el Akarit (Tunisie). Antiquités africaines, 54, 169-180.
• Tek, A. T. (2003). Geç Roma İmparatorluk Çağında Üretilmiş Grekçe Damgalı Pişmiş Toprak Mortariumlar. III. Uluslararası Eskişehir Pişmiş Toprak Sempozyumu 16-30 Haziran 2003 Eskişehir, Bildiriler Kitabı (ss. 395-403), Eskişehir.
• Thompson, H. A. (1934). Two Centuries of Hellenistic Pottery. Hesperia, 3(4), 311-476.
• Tombul, M. (2006). Troas Bölgesi Hellenistik ve Roma Dönemi Taş Kapları. İçinde T. Takaoğlu (Ed.), Anadolu Arkeolojisine Katkılar 65. Yaşında Abdullah Yaylalı’ya Sunulan Yazılar (ss. 254-262), İstanbul.
• Türkmen, B. (2009). Allionai’de Bulunan Ezme ve Öğütme Taş Aletleri ile Taş Kaplar. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, Edirne.
• Varga, G. (2010). Roman Mortaria From Salla. Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae, 61, 145-184.
• Vallerin, M. (1994). Pelves Estampillés de Bassit. Syria, 71(1-2), 171-204.
• Vallet, C. B., & Lemaître, S. (2008). Le mobilier céramique d’un site antique du Vieux-Lyon fréquenté entre le deuxiéme quart du Ier s. av. J.-C. et le début du Ve s. ap. J.-C.: le Museé Gadagne. Revue archéologique de Narbonnaise, 41, 211-260.
• Vincenz, A. de (1998). Two Stamped Syrian Mortaria from Shuni. Bulletin of the Anglo-Israel Archaeological Society, 16, 71-74.
• Vincenz, A. de (2011). The Pottery Assemblage from the Bakery. In E. Mazar, The Temple Mount Excavations in Jerusalem 1968-1978 Directed by Benjamin Mazar: Final Report IV: The Tenth Legion in Aelia Capitolina (ss. 185-194), Qedem 52, Israil: Hebrew University of Jerusalem.
• Villing, A. (2006). Drab Bowls’ for Apollo: The Mortaria of Naukratis and Exchange in the Archaic Eastern Mediterranean. In A. Villing, U. Schlotzhauer (Eds.), Naukratis: Greek Diversity in Egypt. Studies on East Greek Pottery and Exchange in the Eastern Mediterranean (ss. 31-46), London: The British Museum Press.
• Villing, A. (2009). The Daily Grind of Ancient Greece: Mortars and Mortaria between Symbol and Reality. In A. Tsingarida (Ed.), Shapes and Uses of Greek Vases (7th -4th centuries B.C.). Proceedings of Symposium held at the Université de Bruxelles 27-29 April 2006, Études d’Archéologie 3 (ss. 319-333), Brussels.
• Villing, A., & Pemberton, E. G. (2010). Mortaria from Ancient Corinth: Form and Function. Hesperia, 79(4), 555-638.
• Waldbaum, J. C., & Magness, J. (1987). The Chronology of Early Greek Pottery: New Evidence from Seventh-Century B. C. Destruction Level in Israel. American Journal of Archaeology, 101(1), 23-40.
• Yangaki, A. G. (2009). North Syrian Mortaria and Other Late Roman Personel and Utility Objects Bearing Inscriptions of Good Luck. Byzantina Symmeikta, 19, 247-287.
• Yıldızlı, M., & Ergürer, H. E. (2019). Parion Roma Dönemi Taş Kapları (2010-2018). İçinde V. Keleş, H. Kasapoğlu, H. E. Ergürer, E. Çelikbaş, A. Yılmaz (Eds.), Cevat BAŞARAN’a 60. Yaş Armağanı (ss. 625-656), Ankara: Bilgin Kültür Sanat.
• Γιαγκaκη, A. Γ. (2008). Παρατηρησεισ Στη Χρηση Των Υστερορωμαϊκων Πηλινων Ενσφραγιστων «Ιγδιων»: Η Περιπτωση Των «Ιγδιων» Απο Τη Βορειο Συρια/ Observations on the Use of Late Roman Impressed Clay Mortars: The Case of ‘North-Syrian Mortaria. Byzantina Symmmeikta, 18, 35-75.
• Zsidi, P., & Balla, M. (2000). The Distribution of Mortars From The So-Called Gas-Works Pottery’ Workshop In Aquincum. Rei Cretariæ Romanæ Favtorvm Acta, 36, 247-253.
• Zukerman, A., & Ben-Shlomo, D. (2011). Mortaria as a Foreign Element in the Material Culture of the Southern Levant during the 8th-7th Centuries BCE. Palestine Exploration Quarterly, 143(2), 87-105.