Ahîlik Teşkilatı’ndaki Denge İlkesinin Kur’ânî Temelleri

Yıl 2022, Sayı: 48, 129 - 141, 29.08.2022

Ayşe Betül Oruç

https://doi.org/10.52642/susbed.1097588

Öz

Ahîlik kendine has ilkeleri ve sistemiyle mensuplarına bir hayat nizamı sunmaktadır. Bu hayat nizamı dine ve dinin temel prensiplerine dayanmaktadır. Bu bakımdan İslâm dininin dünya ve ahiret hayatı arasında dengeli olmayı öğütleyen prensibinin Ahîlik Teşkilatı üzerinde önemli bir tesiri bulunmaktadır. Ahîliğin çalışmaya önem veren ve meslek eğitimini önceleyen anlayışı, dünya hayatının devamı konusunda önemlidir. Ahlakı, yardımseverliği, cömertliği ve birlik şuurunu benimseyen ilkeleri ise teşkilatın dünya ve ahiret arasında dengenin sağlanması konusundaki hassasiyetini göstermektedir. Anadolu’ya göç eden Türklerin bu coğrafyaya uyum sağlaması ve bölgede kalıcı olmalarında, Selçuklu ve Osmanlı Anadolu’sunun tarihî kodlarında Ahîliğin önemli bir tesiri bulunmaktadır. 21. yüzyılda insanlık tarihine sunacağımız medeniyet tasavvurunda Ahîliğin dikkate değer bir yönlendirici olacağı açıktır. Bu çalışma, tarihî bir olgu olan ancak ilkeleriyle tarihi aşan mesajlar veren Ahîlik Teşkilatı’nı konu edinmektedir. Araştırmada teşkilatın dünya ve ahiret arasında dengeli olmayı öne çıkartan söylemi ve Kur’ân ayetleri çerçevesinde şekillenen temel ilkeleri üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Ahîlik, Denge, Ticaret

Kaynakça

• Ateş, S. (t.y.). Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsîri (C. 1-12). Yeni Ufuklar Neşriyat.
• Bayram, M. (1991). Ahi Evren ve Ahi Teşkilâtı’nın Kuruluşu. Damla Matbaacılık ve Ticaret.
• Bayram, M. (1995). Tasavvufî Düşüncenin Temelleri (Ahi Evren). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Cahen, C. (1986). İlk Ahiler Hakkında (M. Öztürk, Çev.). 50(197), 591-602.
• Cevherî, İ. b. H. (1984). Fty. İçinde . Ahmed Abdulğafûr Attâr, Es-Sıhâh tâcu’l-lüğa ve sıhahu’l-Arabiyye (C. 6). Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn.
• Cürcânî, A. b. M. b. A. (2007). El-fütüvvet. İçinde A. E. Hadr, Kitâbu’t-Ta‘rîfât. Dâru’l-Ma‘rife.
• Çağatay, N. (1997). Bir Türk Kurumu Olarak Ahilik (2. bs). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ezherî, E. M. M. b. A. (t.y.-a). Eḫ. İçinde ‘Abdusselâm Muhammed Hârûn, Tehzîbu’l-luğa (C. 7). el-Müessetü’l-Mısriyyetü’l-Âmmetü li’t-Te’lîf ve’l-Enbâ’ ve’n-Neşr.
• Ezherî, E. M. M. b. A. (t.y.-b). Fetâ. İçinde ‘Abdusselâm Muhammed Hârûn, Tehzîbu’l-luğa (C. 14). el-Müessetü’l-Mısriyyetü’l-Âmmetü li’t-Te’lîf ve’l-Enbâ’ ve’n-Neşr.
• Fîrûzâbâdî, E.-T. M. (2005a). El-eḫiyye. İçinde El-Kāmûsu’l-muhît. Müessetü’r-Risâle.
• Fîrûzâbâdî, E.-T. M. (2005b). Fetâ. İçinde El-Kāmûsu’l-muhît. Müessetü’r-Risâle.
• Gölpınarlı, A. (1953). Burgâzî ve “Fütüvvet-Nâme”si. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, XV(1-4), 76-153.
• Güllülü, S. (1977). Sosyoloji Açısından Ahi Birlikleri. Ötüken Neşriyat.
• Günay, Ü. (1998). Dinî Sosyal Bir Kurum Olarak Ahilik. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10, 69-78.
• Halīl b. Ahmed. (2003). Fetâ (ftv). İçinde ‘Abdulhamîd Hindâvî, Kitâbu’l-‘Ayn (C. 3). Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• İbn Batuta, Ş. E. A. M. et-Tanci. (1971). İbn Batuta Seyahatnâmesi’nden Seçmeler. Milli Eğitim Basımevi.
• İbn Fâris. (t.y.). Fty. İçinde ‘Abdusselâm Muhammed Hârûn, Mu‘cemu mekâyisi’l-luğa (C. 4). Dâru’l-Fikr.
• İbn Manzûr, E.-F. C. M. b. M. b. A. b. A. el-Ensârî er-Rüveyfiî. (t.y.-a). Ehâ. İçinde ʿAbdullāh ʿAliyyu’l-Kebīr, M. A. Hasbullāh, & H. M. eş-Şāẕeli, Lisânü’l-‘Arab (C. 1). Dāru’l-Meʿarif.
• İbn Manzûr, E.-F. C. M. b. M. b. A. b. A. el-Ensârî er-Rüveyfiî. (t.y.-b). Fetâ. İçinde ʿAbdullāh ʿAliyyu’l-Kebīr, M. A. Hasbullāh, & H. M. eş-Şāẕeli, Lisânü’l-‘Arab (C. 37). Dāru’l-Meʿarif.
• İbn‘Atiyye, E. M. A.-H. b. Ğ. (2007a). El-Muharraru’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz (C. 8). Vizâretü’l-Evkāf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye.
• İbn‘Atiyye, E. M. A.-H. b. Ğ. (2007b). El-Muharraru’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz (C. 5). Vizâretü’l-Evkāf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye.
• İbnü’l-Arabî, E. B. M. b. A. b. M. (2003). Ahkâmü’l-Kurʾân (C. 3). Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Karaman, H., Çağrıcı, M., Dönmez, İ. K., & Gümüş, S. (2017). Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir (C. 2). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Karasoy, Y. (2003). Ahi Kelimesi ve Türk Kültüründe Ahilik. 14(1).
• Kazıcı, Z. (1978). Esnaf Teşkilatı (Ahilik). Diyanet İlmi Dergi, XVII(3-4), 250-255.
• Kızıler, H. (2015). Osmanlı Toplumunun Sosyal Dinamiklerinden Ahilik Kurumu. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, IV(2), 408-423.
• Köprülü, F. (1999). Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu (6. bs). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kurtubî, E. A. M. b. A. b. E. B. (2006). El-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kurʾân (C. 13). Müessesetü’r- Risâle.
• Kuşeyrî, A. (2003). Kuşeyri Risalesi (4. bs). Dergâh Yayınları.
• Mâtürîdî, E. M. M. b. M. b. M. (2005a). Teʾvîlâtü Ehli’s-sünne Teʾvîlâtü’l-Mâtürîdiyye (C. 9). Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Mâtürîdî, E. M. M. b. M. b. M. (2005b). Teʾvîlâtü Ehli’s-sünne Teʾvîlâtü’l-Mâtürîdiyye (C. 1). Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Mukātil b. Süleymân, E.-H. (2002a). Tefsîru Mukātil b. Süleymân (C. 1-5). Müessesetü’t-Târîhi’l-‘Arabî.
• Mukātil b. Süleymân, E.-H. (2002b). Tefsîru Mukātil b. Süleymân (C. 3). Müessesetü’t-Târîhi’l-‘Arabî.
• Ocak, A. Y. (1996). Türkiye’de Ahilik Araştırmalarına Eleştirel Bir Bakış. I. Uluslararası Ahilik Kültürü Sempozyumu Bildirileri, 129-138.
• Özköse, K. (2011). Ahilikte Ahlak ve Meslek Eğitimi. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XV(2), 5-19.
• Öztürk, M. (2012). Doğu’nun ortak mirası: Hacı Bektaş-ı Veli ve Bektaşilik, Ahmed Yesevi ve Yesevilik, Mevlana ve Mevlevilik, Ahiler ve Ahilik, Fütüvvetnameler, Nevruz, Fridevsi, Şehriyar... İlk Harf Yayınevi.
• Râgıb el-İsfahânî, E.-K. H. b. M. b. el-Mufaddal. (2009). Eh. İçinde Müfredâtü elfâzi’l-Kurʾân (4. bs). Dâru’l-Kâ’a, ed-Dâru’ş-Şâmiyye.
• Razavî, S. M. b. A. el-Hüseyin. (2014). Fütüvvet- Nâme-i Kebîr. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Sühreverdî, A. A. (1966). Avârifu’l-Ma‘ârif. Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabiyye.
• Sülemî, E. A. M. b. el-H. b. M. (1977). Tasavvufta Fütüvvet (S. Ateş, Çev.). Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Taberî, E. C. M. b. C. b. Y. el-Âmülî. (2001a). Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Kurʾân (C. 1-26). Dâru Hicr.
• Taberî, E. C. M. b. C. b. Y. el-Âmülî. (2001b). Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Kurʾân (C. 18). Dâru Hicr.
• Tabersî, E.-İ. E. A. el-Fadl b. el-Hasen. (2005a). Mecma‘u’l-beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân (C. 10). Dârü’l-‘Ulûm.
• Tabersî, E.-İ. E. A. el-Fadl b. el-Hasen. (2005b). Mecma‘u’l-beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân (C. 6). Dârü’l-‘Ulûm.
• Taeschner, F. (1953). İslâm Ortaçağında Futuvva (Fütüvvet Teşkilâtı) (F. Işıltan, Çev.). 15(1-4), 3-32.
• Taeschner, F. (1972). İslâm’da Fütüvvet Teşkilâtının Doğuşu Meselesi ve Tarihî Ana Çizgileri (S. Yüksel, Çev.). 36(142), 203-235.
• Tarsuslu Dâ’î. (2019). Manzum Fütüvvetnâme. Türkiye Bilimler Akademisi.
• Varlı, A. (2005). Kur’an’da Dünya Ahiret Dengesi [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri (Tefsir) Anabilim Dalı.
• Yazır, E. M. H. (1979). Hak Dîni Kur’an Dili (C. 3). Eser Neşriyat ve Dağıtım.
• Yûsuf Hâs Hâcib. (t.y.). Kutadğu Bilig. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Zemahşerî, E.-K. M. b. Ö. b. M. el-Hârizmî. (1998a). El-Keşşâf ʿan hakāʾikı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl (C. 3). Mektebetü’l-‘Ubeykân.
• Zemahşerî, E.-K. M. b. Ö. b. M. el-Hârizmî. (1998b). El-Keşşâf ʿan hakāʾikı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl (C. 1). Mektebetü’l-‘Ubeykân.