Mesnevî-i Şerîf’te Yer Alan “Bir Adamın Ayının Vefâkârlığına Güvenmesi” Başlıklı Hikâyenin Farklı Tercüme ve Şerhlere Göre Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Sayı: 48, 317 - 337, 29.08.2022

Nurgül Sucu Köroğlu , Hilal Karadağ

https://doi.org/10.52642/susbed.1111490

Öz

Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî’nin vefatının üzerinden sekiz yüz yılı aşkın bir zaman geçse de fikirleri ve özellikle Mesnevî’si güncelliğini korumaktadır. Mesnevî’nin 14. yüzyıldan günümüze kadar birçok tercüme ve şerhi yapılmış olup bu çalışmalar hâlen devam etmektedir. Mevlâna, Mesnevî’de üzerinde durduğu hemen her konuyla alâkalı hikâyeleri fikirlerinin arasına ustaca yerleştirmiştir. Mesnevî’deki hikâyeler; hayatın her yönünü kapsayan, insanları farklı konularda düşündüren orijinal metinlerdir. Bu hikâyelerden birisi de, Mesnevî’nin II. cildinin 1922-2129. beyitleri arasına serpiştirilmiş olan, toplam 135 beyitten müteşekkil “Bir Adamın Ayının Vefâkârlığına Güvenmesi” başlıklı hikâyedir. Bu makalede; ilgili hikâye toplam 22 Mesnevî tercüme ve şerhinden yola çıkarak farklı açılardan değerlendirilmiş, bu vesileyle Mesnevî mütercim/şârihlerinin konuyu ele alış şekilleriyle ilgili birtakım sonuçlara ulaşılmıştır. Burada ilgili hikâye özelinde eserleri incelenen Mesnevî mütercim/şârihlerinin adlarını kronolojik olarak şöyle sıralayabiliriz: Âsafî (Dal) Mehmed Çelebi, Şem‘î Şem‘ullâh, Ankaravî İsmail Rusûhî, Derviş Muhammed Şifâyî, Nahîfî, Mehmed Şâkir Efendi, M. Murad Nakşbendî, Fazlullâh Rahîmî, Ahmed Avni Konuk, Tâhirü’l-Mevlevî, Veled Çelebi İzbudak, M. Muhlis Koner, Abdülbâki Gölpınarlı, Âmil Çelebioğlu, Şefik Can, Ahmet Metin Şahin, Adnan Karaismailoğlu, H. Hüseyin Top, Mehmet Kanar, Derya Örs, Hicabi Kırlangıç ve Muharrem Derici.

Anahtar Kelimeler

Mesnevî, Hikâye, Tercüme, Şerh, Özet, Mukayese.

Destekleyen Kurum

Bu çalışma hiçbir kurum tarafından desteklenmemiştir.

Proje Numarası

Proje kapsamında çalışılmamıştır.

Teşekkür

Makaleyi değerlendirmeye alacak olan dergi editörlüğüne teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Ağır, H. M. (2010). Hulâsatü’ş-Şürûh Adlı Mesnevî Şerhinin 2. Cildinin 103-204 Varaklarının Günümüz Harflerine Aktarılması ve İncelemesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.
• Ahmed Eflâkî (1964). Âriflerin Menkıbeleri. (Çev. Tahsin Yazıcı), Şark İslam Klasikleri: 26, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Aladağ, M. Ş. (2021). Âyetlerin İktibâsında Öne Çıkan Edebî Gayeler: Klasik Arap Edebiyatı Özelinde. Balıkesir İlahiyat Dergisi, (13), 95-117.
• Ankaravî İsmâil Rusûhî (1872). Şerh-i Mesnevî (Mecmû‘atü’l-Letâ’if ve Matmûratü’l-Ma‘ârif) I-VII. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Âsafî (Dal) Mehmed Çelebi. Cezîre-i Mesnevî. Milli Kütüphane, Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonu, No: 407.
• Aydemir, A. (1988). Abese Sûresi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. I, ss. 305-306). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Beytur, M. B. (1965). Mesnevi Gözüyle Mevlâna, Şiirleri, Aşk ve Felsefesi. İstanbul: Sulhi Garan Matbaası.
• Buhârî, (1988). Sahîh-i Buhârî ve Tercemesi. (Çev. Mehmed Sofuoğlu), İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Can, Ş. (1997). Konularına Göre Açıklamalı Mesnevî Tercümesi I-III. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Cengiz, A. (2021). Derviş Muhammed Şifâyî, e’ş-Şerhu’l -Kitâbi’l-Mesneviyyi’l-Ma‘neviyyi’l-Muhtasar, Cilt 2 (İnceleme-Metin-Sözlük). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Niğde: Ömer Halisdemir Üniversitesi.
• Çelebioğlu, A. (Haz.). (1967). Mesnevî-i Şerif: Aslı ve Sadeleştirilmişiyle Manzum Nahîfî Tercümesi I-III. İstanbul: Sönmez Neşriyat.
• Çoban, A. (2021). Mevlevî Sülûkü: Cezîre-i Mesnevî ve Şerhlerine Göre. Konya: Palet Yayınları.
• Derici, M. (2018). Mesnevî Şerhi. Ankara: Son Çağ Yayınları.
• Erdoğan, M. (1997). Edebiyatımızda Şerh Geleneğine Genel Bir Bakış. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 286-293.
• Fürûzanfer, B. (1963). Mevlâna Celâleddîn. (Çev. Feridun Nafiz Uzluk), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Fürûzanfer, B. (1382/1961). Ehâdîs ve Kısas-ı Mesnevî. Tahran: İntişârât-ı Emîr-i Kebîr.
• Gölpınarlı, A. (1981). Mesnevî Tercemesi ve Şerhi I-II. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitapevleri.
• Güleç, İ. (2004). Türk Edebiyatında Cezîre-i Mesnevî Şerhleri. Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 24(24), 159-179.
• Güleç, İ. (2008). Türk Edebiyatında Mesnevî Tercüme ve Şerhleri. İstanbul: Pan Yayınları.
• Güntan, Z. (2010). Muhammed Murad Nakşbendî ve Hülasatü’ş- Şurûh Adlı Mesnevî Şerhinden İlk 1001 Beyit. Konya: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• İzbudak, V. Ç. (Çev.). (1988). Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî Mesnevî I-IV. İstanbul: MEGSB Yayınları.
• Kanar, M. (2014). Mesnevî - Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî, I-II [Mesnevî-i Ma‘nevî]. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Karadağ, S. (2018). Türk Edebiyatında Manzum Mesnevî Tercümeleri ve Mehmed Şâkir Efendi’nin Mesnevi Tercümeleri (II Cilt) (İnceleme-Metin). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Karadağ S. (2021). Mevlâna Celâleddin-i Rûmî Hayatı ve Eserleri, Eserlerin Tercüme ve Şerhleri. Mustafa Kara&Hülya Küçük (Ed.), Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî-Hakk’a Daveti içinde (s. 103-123). Konya: Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
• Karaismailoğlu, A. (Çev.). (2009). Mesnevî. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kâtip Çelebi (2017). Keşfü’z-Zunûn. C. I-V. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kırlangıç, H.&Örs, D. (Çev.) (2008). Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî – Mesnevî. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Kırlangıç, H. (Çev.). (2017). Mesnevî I-II (Altı Defter). Ankara: Hece Yayınları.
• Koçoğlu, T. (2009). Şem‘î Şem‘ullâh Şerh-i Mesnevî (II Cilt) (İnceleme-Tenkitli Metin- Sözlük). Yayımlanmamış Doktora Tezi,. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• Koner, M. M. (2005). Mesnevî’nin Özü I-II, Bugünün İlmi, Bugünün Anlayışı, Bugünün Açık Diliyle Mesnevî’nin Bütün Bahislerinden Seçmeler. Konya: Tablet Yayınları.
• Konuk, A. A. (2006-2009). Mesnevî-i Şerif Şerhi I-XIII. (Haz. Mustafa Tahralı ve diğerleri). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli (1993). Ankara: TDV Yayınları.
• Lugal, N. (Çev.). (1977). Devletşâh Tezkiresi. 1001 Temel Eser İstanbul: Tercüman Yayınları.
• Nicholson, R. A. (h.ş.1373). Şeş Defter-i Mesnevî-i Ma‘nevi (Mutâbık-ı Nüsha-i Tashîh-Şode-i Reynold Nicholson). Tahran: İntişârât-ı Behnûd. Çâp-i Evvel.
• Olgun, Tâhirü’l-Mevlevî (1971). Şerh-i Mesnevî. İstanbul: Selam Yayınları.
• Onuk, Ş. (Müstensih). (1942). Mesnevî-i Şerîf. Mevlâna Müzesi İhtisas Kütüphanesi. No: 5223.
• Özdemir, M. (2016). Derviş Muhammed Şifâyî Mesnevî Şerhi e’ş-Şerhu’l-Kitâbi’l-Mesneviyyi’l-Ma‘neviyyi’l-Muhtasar. İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları.
• Sonuş, D. (2012). Âsafî Dal Mehmet Çelebi’nin Cezîre-i Mesnevîsi (İnceleme-Metin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Sucu, N. (2012). Bostanzâde Yahyâ Efendi’nin Mir’âtü’l-Ahlâk’ında Geçen Hikâyelerin Günümüzde Okunup Anlaşılmasına Dâir Bir Değerlendirme. B.A. Çetinkaya (Ed.), Dinî ve Felsefî Metinler Yirmibirinci Yüzyılda Yeniden Okuma, Anlama, Algılama Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde (C. I, s. 283-296). İstanbul: Sultanbeyli Belediyesi Yayınları.
• Şahin, Ahmet Metin (2006). Mesnevî: Nazmen Tercüme. Konya: Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Top, H. H. (2013). Mesnevî-i Ma‘nevî Şerhi, Konya: Rûmî Yayınları.
• Top, H. H. (Haz.). (2021). Gülzâr-ı Hakîkat (Hakîkatin Gül Bahçesi) Mesnevî-i Şerif’te Geçen Bütün Hikâyeler ve Hikâyelerin Mesajları. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Uzunlar, A. &Meral, A. (Haz.). (2016). Fazlullah Rahîmî Mesnevî Hikâyeleri [Gülzâr-ı Hakîkat]. C. I-III, Orijinal Metin (Trankripsiyon). İstanbul: Revak Kitabevi Yayınları.
• Yalap, H. (2014). İsmâil Rusûhî-yi Ankaravî Şerh-i Mesnevî (Mecmû‘atu’l-Letayîf ve Matmûratu’l- Ma‘ârif) (II Cilt) (İnceleme-Metin-Sözlük). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Niğde: Niğde Üniversitesi. Yardım, A. (2008). Mesnevî Hadisleri (Tespit ve Tahric). İstanbul: Damla Yayınevi.